วังเทวะเวสม์

วังเทวะเวสม์
ตำหนักใหญ่
ที่มา	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ
ข้อมูลทั่วไป
สถานะ	เปลี่ยนสภาพ
ประเภท	วัง
ที่ตั้ง	แขวงวัดสามพระยา เขตพระนคร
เมือง	กรุงเทพมหานคร
ประเทศ	ไทย
เริ่มสร้าง	พ.ศ. 2457
พิธีเปิด	พ.ศ. 2461
ปรับปรุง	พ.ศ. 2538
เจ้าของ	ธนาคารแห่งประเทศไทย
ข้อมูลทางเทคนิค
พื้นที่	24 ไร่ 3 งาน 78 ตารางวา
การออกแบบและการก่อสร้าง
สถาปนิก	เอ็ดเวิร์ด ฮีลีย์
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	วังเทวะเวสม์
ขึ้นเมื่อ	1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2530
เป็นส่วนหนึ่งของ	โบราณสถานในเขตกรุงเทพมหานคร
เลขอ้างอิง	0000027
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของธนาคารแห่งประเทศไทย

วังเทวะเวสม์ เป็นวังที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสร้างพระราชทานสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เมื่อปี พ.ศ. 2457 บนที่ดิน 24 ไร่ 3 งาน 78 ตารางวา ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ทางทิศเหนือของวังบางขุนพรหม ทางทิศใต้ของวังเทเวศร์ บนถนนสามเสน ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานให้ โดยเป็นบ้านประจำตระกูล "เทวกุล"

ตำหนักใหญ่ วังเทวะเวสม์ ออกแบบและควบคุมการก่อสร้างโดยเอดเวิร์ด ฮีลีย์ สถาปนิกชาวอังกฤษ ลักษณะเป็นอาคารแบบยุโรป 3 ชั้น หันหน้าไปทางแม่น้ำเจ้าพระยา ศิลปะแบบนีโอคลาสสิค ประกอบด้วยเสาไอโอนิก (Ionic) ที่มุขทางเข้าตำหนัก และเสาแบบคอรินเธียน (Corinthian) ที่ผนังอาคารชั้นบน ซึ่งออกแบบโดย การก่อสร้างแล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2461

อาคารย่อย ประกอบด้วยตึก 8 อาคาร ออกแบบโดยเอมิลโย โจวันนี กอลโล (E.G. Gollo) สถาปนิกชาวอิตาเลียน ผู้ดูแลการก่อสร้างพระที่นั่งอนันตสมาคม

• ตำหนักใหญ่
• เรือนหม่อมพุก
• เรือนหม่อมลม้าย
• เรือนหม่อมปุ่น - (ปัจจุบัน ยังเป็นที่พำนักของทายาทราชสกุลเทวกุล)
• เรือนหม่อมจันทร์
• ตำหนักพระโอรสพระธิดา ประสูติแต่หม่อมพุก
• ตำหนักหม่อมเจ้าปรีดิเทพพงษ์ - (ปัจจุบันขายให้ นายบัณฑูร ล่ำซำ นัดดา (หลานตา) ของหม่อมเจ้าปรีดิเทพพงษ์ ไปสร้างใหม่ที่ "บ้านสามญาณ" ใกล้วัดญาณสังวราราม ตั้งชื่อว่า เรือนเทวะเวสม์)
• เรือนแพริมน้ำ

ปัจจุบัน อาคารทั้ง 8 อาคาร มีจำนวน 5 อาคาร คือ ตำหนักใหญ่ เรือนหม่อมลม้าย เรือนหม่อมจันทร์ ตึกหม่อมปุ่น และเรือนแพริมน้ำ

หลังจากสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ สิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. 2466 กระทรวงสาธารณสุขได้ซื้อวังเทวะเวสม์จากทายาท และได้ใช้เป็นที่ตั้งกระทรวงตั้งแต่ พ.ศ. 2493 เมื่อหน่วยงานของกระทรวงสาธารณสุขมากขึ้นและคับแคบ ประกอบกับธนาคารแห่งประเทศไทยซึ่งอยู่ที่วังบางขุนพรหมติดกันทางทิศใต้ ต้องการขยับขยาย จึงได้มีการเจรจาแลกพื้นที่กัน โดยธนาคารแห่งประเทศไทยได้ซื้อที่ดิน 400 ไร่ ในจังหวัดนนทบุรี พร้อมทั้งสร้างอาคารให้ แลกกับการเข้าไปเป็นเจ้าของพื้นที่ทั้งหมดของวังเทวะเวสม์ เมื่อ พ.ศ. 2530

ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ดำเนินการบูรณะซ่อมแซมโบราณสถานในวังเทวะเวสม์ตั้งแต่ พ.ศ. 2538 ได้บูรณะเรือนแพ และตำหนักใหญ่ แล้วเสร็จ เปิดเป็นพิพิธภัณฑสถาน มีห้องแสดงพระประวัติของบุคคลสำคัญ และห้องแสดงวิธีอนุรักษ์โบราณสถานวังบางขุนพรหมและวังเทวะเวสม์ในเชิงวิชาการด้านสถาปัตยกรรม สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงพระกรุณาเสด็จฯ มาทรงเป็นประธานในพิธีเปิดวังเทวะเวสม์ เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2547

อ้างอิง

• วังเทวะเวสม์ เก็บถาวร 2007-03-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ชม "วังเทวะเวสม์" วังแห่งบิดาการต่างประเทศ เก็บถาวร 2007-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• คืนความสง่างามให้...วังเทวะเวสม์ เก็บถาวร 2007-03-12 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

แหล่งข้อมูลอื่น

• บ้านสามญาณ ล่ำซำ พุทธมามกะ และข้าแผ่นดิน
• http://www.gotomanager.com/news/details.aspx?id=1966
• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ วังเทวะเวสม์
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์