สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค)

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค)
ไฟล์:Wat 03.jpg
เกิด	พ.ศ. 2331 ประเทศไทย
เสียชีวิต	26 เมษายน พ.ศ. 2398 (67 ปี)
บิดามารดา	เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค) (บิดา) เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล (มารดา)

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นบิดาของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) เจ้าพระยาทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค) เจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค) เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) และเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค)

ประวัติ

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2331 เดิมชื่อ ดิศ เป็นบุตรของเจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค) กับเจ้าคุณนวล (เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล) รับราชการเป็นมหาดเล็กในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รับพระราชทานตำแหน่งเป็นนายสุดจินดา หุ้มแพรมหาดเล็ก ได้รับการเลื่อนตำแหน่งตามลำดับ จนถึงรัชกาลที่ 4 จึงได้เลื่อนขึ้นเป็น สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ คนทั่วไปนิยมเรียกว่า "สมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่" (เรียกสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) น้องชายของท่านว่า "สมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อย")

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ เป็นสมเด็จเจ้าพระยาองค์แรกของกรุงรัตนโกสินทร์ มีหน้าที่สำเร็จราชการแผ่นดิน ดูแลต่างพระเนตรพระกรรณทั่วทั้งพระราชอาณาจักร ใช้ตราสุริยมณฑลเทพบุตรชักรถ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แห่งตระกูลบุนนาค ท่านเป็นผู้สร้างวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ได้ถึงแก่พิราลัยในวันที่ 26 เมษายน พ.ศ. 2398 ขณะอายุ 67 ปี

บุตรธิดา

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) มีบุตรธิดา 44 คน ดังนี้

ท่านผู้หญิงจันทร์

ท่านผู้หญิงจันทร์เป็นธิดาพระยาพลเทพ (ทองอิน) มีบุตรธิดา ดังนี้

• คุณหญิง (ไม่ปรากฏนาม)
• สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)
• คุณหญิงหัด บุนนาค
• คุณหญิงเพ็ง บุนนาค
• คุณชายหุ่น บุนนาค
• เจ้าคุณตำหนักใหม่ (แข บุนนาค)
• เจ้าคุณหญิงปุก บุนนาค
• เจ้าคุณหญิงหรุ่น บุนนาค
• พระยามนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม บุนนาค)

หม่อมรอด

หม่อมรอดเป็นหม่อมประทานจากสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าประไพวดี กรมหลวงเทพยวดี

• เจ้าพระยาทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค)
• คุณชายพุก บุนนาค

หม่อมอินใหญ่

หม่อมอินใหญ่เป็นหม่อมประทานจากสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าประไพวดี กรมหลวงเทพยวดี

• พระยาวงศภรณ์ภูษิต (เมฆ บุนนาค)

หม่อมปราง

• พระยาราชานุวงศ์ราชินิกุล (โต บุนนาค)

หม่อมเกษ

หม่อมเกษเป็นหม่อมพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

• ท้าวราชกิจวรภัตรศรีสวัสดิ์สมาหาร (แพ บุนนาค)
• พระยาอภัยสงคราม (นกยูง บุนนาค) สมรสกับคุณหญิงปริก ธิดาพระยาเสนานุชิต (นุช ณ นคร)
• คุณชายเนตร บุนนาค

หม่อมทับทิม

• พระยาศรีสรราชภักดี (วัน บุนนาค)

หม่อมพึ่ง

หม่อมพึ่งเป็นธิดาเจ้าพระยาพลเทพ เป็นหม่อมพระราชทานจากสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี

• เจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค)
• คุณชายตุ้ย บุนนาค

หม่อมก้อนทอง

• พระยาพรหมธิบาล (จร บุนนาค)
• คุณชายเจิม บุนนาค
• คุณชายจู บุนนาค

หม่อมสายบัว

• พระรัตนาญัปติ (ตู้ บุนนาค)

หม่อมทับ

• พระสัจจาภิรมย์ (เปาะ บุนนาค)
• คุณชายบุตร บุนนาค

หม่อมสุ่น

• นายรักษ์ภูวนารถ (ยอด บุนนาค)
• คุณชายเป้า บุนนาค

หม่อมคล้าย

• พระยาอุไทยธรรม (จีน บุนนาค)
• คุณหญิงพูน บุนนาค

หม่อมหรุ่น

• เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค)
• คุณชายเอี่ยม บุนนาค

หม่อมอิน

• เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค)

หม่อมปาน

หม่อมปานเป็นหม่อมประทานจากสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าแจ่ม กรมหลวงศรีสุนทรเทพ

• คุณหญิงเปี่ยม ภรรยาพระยาสุรเสนา (สวัสดิ์ ชูโต) ต้นสกุลสวัสดิ์-ชูโต
• ท่านผู้หญิงเผือก ภรรยาเจ้าพระยามหาศิริธรรม (น้อยใหญ่) ต้นสกุลโกมารกุล ณ นคร

หม่อมม่วง

• คุณหญิงพลอย บุนนาค

หม่อมทรัพย์

• คุณหญิงนวม บุนนาค

หม่อมถมยา

• คุณหญิงปริก ภรรยาเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค)

หม่อมแก้ว

• คุณหญิงเกสร บุนนาค
• คุณชายแย้ม บุนนาค

หม่อมบัว

• คุณหญิงเนิน บุนนาค

หม่อมแย้ม

• คุณหญิงสายหยุด ภรรยาเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค)

หม่อมพลับ

หม่อมพลับเป็นหม่อมประทานจากสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าประไพวดี กรมหลวงเทพยวดี

• คุณหญิงเม้า บุนนาค

หม่อมพุ่ม

• คุณหญิงเลี่ยม บุนนาค

หม่อมกลั่น

• คุณหญิงอิ่ม บุนนาค