มณฑลยูนนาน

มณฑลยูนนาน ชื่อย่อ: 滇 (เตียน) หรือ 云 (หยุน) ชื่อเรียก ภาษาไทย มณฑลยูนนาน ภาษาจีน - อักษรจีนตัวย่อ 云南省 - อักษรจีนตัวเต็ม 雲南省 - พินอิน Yúnnán Shěng อักษรโรมัน Yunnan ข้อมูลทั่วไป ความหมายของชื่อ 云 หยุน - เมฆ 南 หนาน - ใต้ ใต้เมฆ ประเภทเขตปกครอง มณฑล เมืองเอก คุนหมิง เมืองสำคัญ เชียงรุ่ง ลี่เจียง ต้าหลี่ เลขาธิการพรรค หลี่ จี้เหิง ผู้ว่าการ เฉิน หาว พื้นที่ 394,100 ตร.กม. (อันดับที่ 8) ประชากร (ข้อมูลปี พ.ศ. 2547) - จำนวน 44,150,000 (อันดับที่ 12) - ความหนาแน่น 112 คน/ตร.กม. (อันดับที่ 24) GDP (พ.ศ. 2547) 295.9 พันล้านเหรินหมินปี้ (อันดับที่ 19) - ต่อหัว 6,700 เหรินหมินปี้ (อันดับที่ 29) HDI (พ.ศ. 2548) 0.657 ปานกลาง (อันดับที่ 29) กลุ่มชาติพันธุ์ ฮั่น - 67 % อี๋ - 11 % ไป๋ - 3.6 อาข่า - 3.4 % จ้วง - 2.7 % ไทลื้อ - 2.7 % ม้ง - 2.5 % หุย - 1.5 % จำนวนจังหวัด 16 จำนวนเมือง/อำเภอ 129 จำนวนตำบล 1,565 ISO 3166-2 CN-53 เว็บไซต์ http://www.yn.gov.cn/

มณฑลยูนนาน หรือ หยุนหนาน (จีนตัวย่อ: 云南省; จีนตัวเต็ม: 雲南省; พินอิน: Yúnnán) มีชื่อย่อว่า หยุน（云）หรือ เตียน（滇）มีชื่อในภาษาไทยถิ่นเหนือว่า วิเทหราช ตั้งอยู่ทิศตะวันตกเฉียงใต้ของจีน มีเมืองหลวงชื่อ คุนหมิง มีเนื้อที่ 394,100 ก.ม. มีประชากร ประมาณ 45,966,000 คน (2010) จีดีพี 10309.47 พันล้านหยวน (2012) ประชากรส่วนใหญ่เป็นชาวฮั่น นอกจากนั้นยังมีกลุ่มชาติพันธุ์อื่นๆอีก 25 กลุ่มชาติพันธุ์

ประวัติศาสตร์

• ก่อนศตวรรษที่3 แม่ทัพจ้วงเฉี่ยวแห่งแคว้นฉู่ได้เข้ามายึดครองพื้อนที่แถบนี้แล้วตั้งเป็นประเทศเตียน จนมาถึงก่อนค.ศ.221 จักรพรรดิฮั่นอู่ได้ส่งแม่ทัพกัวะชางมาปราบชนเผ่าแถบนี้ ยกฐานะขึ้นเป็นเมืองอี้โจว ได้มีการซ่อมถนนเพื่อค้าขายกับพม่า
• ค.ศ.738 หัวหน้าเผ่าเมื่องเซอเจ่าในเขตเมืองเออไฮ้ นามว่าผีลัวะเกอ(พี่ล่อโก๊ะ) ได้สถาปนาเป็นประเทศหนานเจ่า(น่านเจ้า) จักรพรรดิถังเสฺวียนจงได้พระราชทานบรรดาศักดิ์ หยุนหนานอ๋อง(กษัตริย์แห่งหยุนหนาน) ได้สร้างเมืองไท่เหอ(เมืองต้าหลี่ในปัจจุบัน)
• ค.ศ.937 ต้วนซึผิง ชนเผ่าไป๋ได้เข้ามายึดครองและสถาปนาเป็นประเทศต้าหลี่ จนถึงปีค.ศ.1253
• ค.ศ.1253 กุบไล ข่านได้ส่งกองทัพมองโกลมาปราบ
• ค.ศ.1276 ได้ลดฐานะลงเป็นมณฑลหยุนหนาน มีเมืองจงซิงลู่(เมืองคุนหมิงในปัจจุบัน)เป็นเมืองเอกของมณฑล ในสมัยนี้ได้เริ่มมีการทำเหมืองทองแดงและเหมืองเงินจนถึงปัจจุบัน
• ค.ศ.1381 จักรพรรดิหงอู่ได้ส่งแม่ทัพบั่วโยวเตอและมู่อิงมาตีหยุนหนานและปราบเหลียงอ๋องแห่งราชวงศ์หยวน
• ค.ศ.1659 จักรพรรดิซุ่นจื้อได้ส่งผิงซีอ๋อง อู๋ ซานกุ้ยมาตามจับจักรพรรดิยงลี่แห่งหนานหมิง ภายหลังอู๋ ซานกุ้ยได้รับแต่งตั้งให้ปกครองหยุนหนาน

ภูมิศาสตร์

ที่ตั้งและอาณาเขต

มณฑลยูนนานเป็นมณฑลที่มีพื้นที่ภูเขาเป็นส่วนใหญ่ประมาณ 84% นอกจากนั้นยังมีพื้นที่ราบสูงประมาณ 10%และมีพื้นที่ลุ่มน้ำอีก 6% โดยมณฑลยูนนานมีพื้นที่ติดต่อดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ เขตปกครองตนเองทิเบต และมณฑลเสฉวน ประเทศจีน
• ทิศใต้ ติดต่อกับ รัฐฉาน ประเทศพม่า แขวงหลวงน้ำทา แขวงอุดมไซ แขวงพงสาลี ประเทศลาว และ จังหวัดเดียนเบียนฟู ประเทศเวียดนาม
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ มณฑลกุ้ยโจว และเขตปกครองตนเองกวางซีจ้วง ประเทศจีน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ รัฐกะฉิ่น และรัฐฉาน ประเทศพม่า

ความสูง

จุดสูงสุดของมณฑลคือยอดเขา Kawagebo โดยมีความสูง 6,740 เมตร ส่วนจุดที่ต่ำสุดมีความสูง 76.4 เมตร

แม่น้ำ

มณฑลยูนนานมีแม่น้ำใหญ่ไหลผ่านทั้งหมด 6 สายด้วยกัน ได้แก่

• แม่น้ำแยงซี หรือรู้จักกันในมณฑลนี้ว่าแม่น้ำจินซา (แม่น้ำทรายทอง) ไหลผ่านทางเหนือของมณฑล
• แม่น้ำจู
• แม่น้ำล้านช้าง (แม่น้ำโขง) มีต้นกำเนิดในทิเบต ไหลผ่านประเทศพม่า ลาว ไทย กัมพูชา และเวียดนาม ออกสู่ทะเลจีนใต้
• แม่น้ำแดง ไหลลงสู่อ่าวตังเกี๋ย บริเวณประเทศเวียดนาม
• แม่น้ำสาละวิน ไหลลงสู่อ่าวเมาะตะมะ ทะเลอันดามัน ประเทศพม่า
• แม่น้ำอิรวดี

การแบ่งเขตการปกครอง

มณฑลยูนนานแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 16 เมืองหรือจังหวัด (市) 13 เทศมณฑลระดับเมือง (市) 72 เทศมณฑล (县) 15 เขต (区) และ 29 เขตปกครองตนเอง (自治县)

1. เมืองคุนหมิง (昆明市)
ประเภท	ชื่อ
เขต	ผานหลง (盘龙区) อู่หัว (五华区) กวนตู้ (官渡区) ซีซาน (西山区) ตงชวน (东川区) เฉิงก้ง (呈贡区)
เมือง	อานหนิง (安宁市)
เทศมณฑล	จิ้นหนิง (晋宁县) ฝู้หมิน (富民县) อี๋เหลียง (宜良县) ซงหมิง (嵩明县)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติอี๋ ฉือหลิน (石林彝族自治县) ชนชาติอี๋ ฉือหลิน (禄劝彝族苗族自治县) ชนชาติหุย สุนเตี้ยน (寻甸回族彝族自治县)
2. เมืองฉู่จิ้ง (曲靖市)
ประเภท	ชื่อ
เขต	ฉีหลิน (麒麟区)
เมือง	ซวนเวย (宣威市)
เทศมณฑล	หม่าหลง (马龙县) จานอี้ (沾益县) ฝู้ หยวน (富源县) หลัวผิง (罗平县) ชือจง (师宗县) หลู่เหลียง (陆良县) หุ้ยเจ๋อ (会泽县)
3. เมืองยู่ซี (玉溪市)
ประเภท	ชื่อ
เขต	หงต่า (红塔区) เจียงชวน (江川区)
เทศมณฑล	เฉิงเจียง (澄江县) ทงไห่ (通海县) หัวหนิง (华宁县) อี้เหมิน (易门县)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติอี๋ เอ๋อซาน (峨山彝族自治县) ชนชาติอี๋และไท ซินผิง (新平彝族傣族自治县) ชนชาติฮานี อี๋และไท สุหยวนเจียง (元江哈尼族彝族傣族自治县)
4. เมืองเป่าซาน (保山市)
ประเภท	ชื่อ
เขต	หลงหยาง (隆阳区)
เมือง	เถิงชง (腾冲市)
เทศมณฑล	ชือเตี้ยน (施甸县) หลงหลิง (龙陵县) ชางหนิง (昌宁县)
5. เมืองเจาทง (昭通市)
ประเภท	ชื่อ
เขต	เจาหยาง (昭阳区)
เทศมณฑล	หลู่เตี้ยน (鲁甸县) เฉี่ยวเจีย (巧家县) เหยียนจิน (盐津县) ต้ากวน (大关县) หย่งชั่ง (永善县) สุยเจียง (绥江县) เจิ้นฉง (镇雄县) อี๋เหลียง (彝良县) เวยสิ้น (威信县) ฉุ่ยฝู้ (水富县)
6. เมืองลี่เจียง (丽江市)
ประเภท	ชื่อ
เขต	กู่เฉิง (古城区)
เทศมณฑล	หย่งเชิ่ง (永胜县) หัวผิง (华坪县)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติน่าซี ยู่หลง (玉龙纳西族自治县) ชนชาติอี๋ หนิงล่าง (宁蒗彝族自治县)
7. เมืองปู้เอ่อ (普洱市)
ประเภท	ชื่อ
เขต	ซือเหมา (思茅区)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติอี๋และอาข่า หนิงเอ่อ (宁洱哈尼族彝族自治县) ชนชาติอาข่า โม่เจียง (墨江哈尼族自治县) ชนชาติไทและอี๋ จิ๋งกู่ (景谷傣族彝族自治县) ชนชาติอี๋ อาข่าและล่าฮู่ เจิ้นหยวน (镇沅彝族哈尼族拉祜族自治县) ชนชาติอาข่าและอี๋ เจียงเฉิง(江城哈尼族彝族自治县) ชนชาติไท ล่าฮู่และหว่า เมิ่งเหลียง (孟连傣族拉祜族佤族自治县) ชนชาติล่าฮู หลานซัง (澜沧拉祜族自治县) ชนชาติหว่า ซีเหมิง (西盟佤族自治县)
8. เมืองหลินซาง (临沧市)
ประเภท	ชื่อ
เขต	หลินเสียง (临翔区)
เทศมณฑล	เฝิ้งชิ่ง (凤庆县) หยุน (云县) หย่งเต๋อ (永德县) เจิ้นกัง (镇康县)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติล่าหู่ ว้า บลังและไท ชวนเจียง (双江拉祜族佤族布朗族傣族自治县) ชนชาติว้าและไท เกิ๋งหม่า (耿马傣族佤族自治县) ชนชาติว้า ซางหยวน (沧源佤族自治县)
9. เขตปกครองตนเองชนชาติไทและจิงผ่อ เต๋อหง (ใต้คง) (德宏傣族景颇族自治州)
ประเภท	ชื่อ
เมือง	ลู่ซี (เมืองขอน) (潞西市), รุ่ยลี่ (เมืองมาว) (瑞丽市)
เทศมณฑล	เหลียงเหอ (เมืองตี) (梁河县), อี๋งเจียง (เมืองหล้า) (盈江县), หล่งชวน (เมืองวัน) (陇川县)
10. เขตปกครองตนเองชนชาติลีซอ นู่เจียง (怒江傈僳族自治州)
ประเภท	ชื่อ
เทศมณฑล	หลูฉุ่ย (泸水县) ฝูก้ง (福贡县)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติตู๋หลงและนู่ ก้งซาน (贡山独龙族怒族自治县) ชนชาติไป๋และอู๋หมี่ หลานผิง (兰坪白族普米族自治县)
11. เขตปกครองตนเองชนชาติทิเบต ตี๋ชิ่ง (迪庆藏族自治州)
ประเภท	ชื่อ
เมือง	แชงกรี-ลา (香格里拉市 เซียงเก๋อหลี่ลา)
เทศมณฑล	เต๋อชิน (德钦县)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติลีซอ เหวยซี (维西傈僳族自治县)
12. เขตปกครองตนเองชนชาติไป๋ ต้าหลี่ (大理白族自治州)
ประเภท	ชื่อ
เมือง	ต้าหลี่ (大理市)
เทศมณฑล	เฉียงหยุน (祥云县) ปินชวน (宾川县) หมีตู้ (弥渡县) หย่งผิง (永平县) หยุนหลง (云龙县) เอ่อหยวน (洱源县) เจี้ยนชวน (剑川县) เห้อชิ่ง (鹤庆县)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติอี๋ ย่างปี้ (漾濞彝族自治县) ชนชาติอี๋ หนานเจี้ยน (南涧彝族自治县) ชนชาติอี๋และหุย เวยซาน (巍山彝族回族自治县)
13. เขตปกครองตนเองชนชาติอี๋ ฉู่ฉง (楚雄彝族自治州)
ประเภท	ชื่อ
เมือง	ฉู่ฉง (楚雄市)
เทศมณฑล	ชวงไป่ (双柏县) โหมติ้ง (牟定县) หนานหัว (南华县) เหยาอัน (姚安县) ต้าเหยา (大姚县) หย่งเหริน (永仁县) หยานโหม (元谋县) อู่ติ้ง (武定县) ลู่เฟิง (禄丰县)
14. เขตปกครองตนเองชนชาติอาข่าและอี๋ หงเหอ (红河哈尼族彝族自治州)
ประเภท	ชื่อ
เมือง	เก้อจิ้ว (个旧市) เหมินซื่อ (蒙自市) ไคหย่วน (开远市) หมีเล่อ (弥勒市)
เทศมณฑล	ลู่ชุน (绿春县) เจี้ยนฉุ่ย (建水县) ฉือผิง (石屏县) หลูซี (泸西县) หยวนหยาง (元阳县) หงเหอ (红河县)
เขตปกครองตนเอง	ชนชาติม้ง เย้าและไท จินผิง (金平苗族瑶族傣族自治县) ชนชาติเย้า เหอโข่ว (河口瑶族自治县) ชนชาติม้ง ผิงเปียน (屏边苗族自治县)
15. เขตปกครองตนเองชนชาติจ้วงและม้ง เหวินซาน (文山壮族苗族自治州)
ประเภท	ชื่อ
เมือง	เหวินซาน (文山市)
เทศมณฑล	เยี่ยนซาน (砚山县) ซีโฉ (西畴县) หมาหลี้โป (麻栗坡县) หม่ากวน (马关县) ชิวเป่ย (丘北县) หลูซี (泸西县) ก่วนหนาน (广南县) ฝู้หนิง (富宁县)
16. เขตปกครองตนเองชนชาติไท สิบสองปันนา (西双版纳傣族自治州 ซือชวนปั่นน่า)
ประเภท	ชื่อ
เมือง	เชียงรุ่ง (景洪市 จิ่งหง)
เทศมณฑล	เมืองไฮ (勐海县 เหมิงไห่) เมืองลา (勐腊县 เหมิงล่า)

แผนที่มณฑลยูนนาน แสดงเขตรัฐกิจระดับจังหวัด

ความหลากหลายทางชีวภาพ

มณฑลยูนนาน ถือเป็นดินแดนหนึ่งที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูงมากแห่งหนึ่งของโลก มีพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์ต่าง ๆ มากมาย ที่หายาก ใกล้สูญพันธุ์หลายชนิดของโลก เฉพาะสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมมีมากถึง 3,000 ชนิด คิดเป็นครึ่งหนึ่งของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทั้งหมดที่พบในจีน และมีถึง 66 ชนิดที่พบได้เฉพาะมณฑลยูนนานนี้เท่านั้น อาทิ แพนด้าแดง, ทาคิน, เสือดาวหิมะ และลิงจมูกเชิดยูนนาน