ไทยวน

บทความนี้เกี่ยวกับชาวไท-ล้านนา สำหรับไทเหนือ ซึ่งอาศัยในเขตเต๋อหง มณฑลยูนนาน ดูที่ ไทเหนือ

ไทยวน (อ่านว่า ไท-ยวน) เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ชาวไทกลุ่มหนึ่งที่ตั้งถิ่นฐานทางตอนเหนือของประเทศไทย ในอดีตคนล้านนามีหลายกลุ่มชาติพันธุ์แต่กลุ่มใหญ่ที่สุดคือ ไทยวน ซึ่งมีคำเรียกตนเองหลายอย่าง เช่น ยวน ไต หรือ ไท และถึงแม้ในปัจจุบัน ชาวล้านนาจะกลายเป็นพลเมืองของประเทศไทยแล้วก็ตาม แต่ก็มักเรียกตนเองว่า "คนเมือง" ซึ่งเป็นคำเรียกที่เกิดขึ้นในภายหลังในยุคเก็บผักใส่ซ้าเก็บข้าใส่เมือง เพื่อฟื้นฟูประชากรในล้านนาหลังสงคราม โดยการกวาดต้อนกลุ่มคนจากที่ต่างๆเข้ามายังหัวเมืองของตน

ในปี พ.ศ. 2454 แดเนียล แม็คกิลวารี ซึ่งทำงานเผยแพรคริสต์ศาสนาในล้านนา เป็นเวลาเกือบห้าสิบปี (พ.ศ. 2410 - 2453) ได้เขียนหนังสือเรื่อง กึ่งศตวรรษในหมู่ชาวสยามและชาวลาว เรียกคนในล้านนาว่าคนลาว เรียกตั๋วเมืองว่าเป็นภาษาลาว และเรียกดินแดนแห่งนี้ว่าลาว ในงานเรื่อง ชนชาติไท ตีพิมพ์ในปี พ.ศ. 2466 วิลเลียม คลิฟตัน ด็อดด์ มิชชันนารีชาวอเมริกัน ซึ่งทำงานที่เชียงรายนานถึง 32 ปี (พ.ศ. 2429 - 2461) กล่าวถึงคนเขตภาคเหนือตอนบนของไทยว่าเป็นคนยวน มิใช่คนลาวดังที่หลายฝ่ายเข้าใจ แต่ความน่าสนใจของแม็คกิลวารี และ ด็อดด์ อยู่ที่ว่าคนทั้งสองได้ทำงานในล้านนาเป็นเวลานานมาก จึงน่าจะมีความรู้ความเข้าใจในท้องถิ่นอย่างมาก แต่คนทั้งสองก็มิได้แตกต่างจากชาวจ่างขาติคนอื่น ที่เข้ามาเยือนภาคเหนือเหมือนกัน แต่อยุ๋ไม่นาน นั่นคือไม่พูดถึงการเมืองท้องถิ่น และมองคนในภาคเหนือในมุมมองที่แทบไม่แตกต่าง จากมุมมองของชาวสยามทั่วไป

โดยในอดีตชาวไทย มักจะเข้าใจว่าชาวล้านนามีภาษา และวัฒนธรรมใกล้เคียงกับชาวลาว จึงมีทัศนะว่าชาวล้านนาเป็นคนลาว ดังนั้นการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาลในสมัยรัชกาลที่ 5 จึงจัดให้หัวเมืองล้านนาอยู่ในมณฑลพายัพ หรือลาวเฉียง และมณฑลมหาราษฎร์ จนเมื่อมีการรวมอำนาจเข้าสู่ส่วนกลางแล้ว ชาวไทยจึงได้หล่อหลอมให้ชาวล้านนาเป็นชาวไทย โดยใช้ระบบการศึกษาเข้าช่วยสร้างสามัญสำนึกเป็นคนไทยได้อย่างรวดเร็ว

ส่วนทางฝรั่งอธิบายว่าเป็นพวกล้านนา ซึ่งระบุเมืองเชียงราย เชียงของ เชียงแสนรวมความว่าแคว้นโยนกโบราณซึ่งกลายมาเป็นลานนาในภายหลัง แบ่งกันอีกอย่างหนึ่งว่าพวกอยู่ฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงเป็นลาวล้านช้าง ส่วนฝั่งขวาคือไทล้านนานอกจากนี้ยังแบ่งอีกว่าลาวพุงขาว ลาวพุงดำ พวกล้านช้างเป็นลาวพุงขาว เพราะพวกนี้แม่นิยมสักตามตัว ก็สักแต่ขาตัวตัว ไม่สักที่พุง แต่ไทล้านนา ได้ความว่าชอบสักที่พุง จึงเรียกว่า ลาวพุงดำ

ดูเพิ่ม

• คำเมืองหรือกำเมือง ภาษาที่ชาวล้านนาใช้สื่อสารกัน
• ราชวงศ์เม็งรายหรือมังราย ปฐมบรมราชวงศ์แห่งอาณาจักรล้านนา
• อาณาจักรล้านนา อาณาจักรของชาวล้านนา

อ้างอิง

• สุรชัย จงจิตงาม,ท่องเที่ยว-เรียนรู้ ล้านนา เชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง ,หน้า16