ฮ่อ

ฮ่อ

ภาพถ่ายชาวฮ่อหรือชาวจีนยูนนาน
ภูมิภาคที่มีประชากรอย่างมีนัยสำคัญ
จังหวัดเชียงราย, จังหวัดเชียงใหม่, จังหวัดแม่ฮ่องสอน, จังหวัดลำปาง, จังหวัดพะเยา ประเทศไทย
ภาษา
ภาษาจีน ภาษาไทยถิ่นเหนือ และภาษาไทยกลาง
ศาสนา
ตามประเพณีทั่วไปของชาวจีนฮั่นที่นับถือทั้ง 4 ศาสนาพร้อมกัน ได้แก่: ศาสนาพื้นบ้านจีน, ศาสนาพุทธนิกายมหายาน, ลัทธิขงจื๊อ, ศาสนาเต๋า นอกจากนี้ยังมีกลุ่มที่นับถือ ศาสนาอิสลาม และ ศาสนาคริสต์

ฮ่อ , จีนยูนนาน ภาษาไทยถิ่นเหนือเรียกว่า ห้อ (อังกฤษ: Haw, จีน: 云南人) เป็นการเรียกกลุ่มชนเชื้อสายจีนที่อพยพลงมาจาก มณฑลยูนนาน ประเทศจีน โดยไม่จำแนกว่านับถือศาสนาใด เข้ามาตั้งถิ่นฐานบริเวณพรมแดนระหว่างประเทศไทย พม่า และลาว มีทั้งอาศัยอยู่บนเทือกเขาและในเมือง ในประเทศไทยชาวฮ่อหรือชาวจีนยูนนานมักอาศัยอยู่ในจังหวัดเชียงราย เชียงใหม่ ลำปาง พะเยา และแม่ฮ่องสอน

การอพยพ

ชาวจีนฮ่อที่อพยพเข้ามานั้นพอจะแบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม ได้แก่

1. กลุ่มพ่อค้าคาราวาน ที่ใช้ม้าต่างหรือ ล่อ เป็นพาหนะในการบรรทุกสินค้าผ่านมาทางฮ่องลึกหรือด่านแม่สาย เดินทางตามช่องทางนี้มาตั้งแต่โบราณ
2. กลุ่มจีนฮ่อลี้ภัย ในช่วงปราบปรามกบฏปันทาย นำโดยสุลต่านสุลัยมาน (Sulayman ibn Abd al-Rahman) หรือตู้เหวินซิ่ว (ภาษาจีนกลาง:杜文秀) ผู้สถาปนารัฐผิงหนานขึ้นในมณฑลยูนนานในช่วงปี ค.ศ. 1856–1873 แต่กลับถูกทางการราชวงศ์ชิงปราบปรามอย่างราบคาบ คาดการว่ามีผู้เสียชีวิตทั้งทหารและพลเรือนไปนับล้านคน
3. กลุ่มทหารกู้ชาติจีนอพยพเข้ามา หลังจากการปฏิวัติประเทศจีนประสบความสำเร็จในปี ค.ศ. 1949 ภายใต้การนำของเหมาเจ๋อตง ทำให้ทหารกองพล 93 ของจีนคณะชาติหรือพรรคก๊กมินตั๋งต้องถอยร่นลงมาอยู่ตามแนวชายแดนไทย-พม่า และต่อมาส่วนหนึ่งได้เดินทางไปอยู่ที่ประเทศไต้หวัน อีกส่วนหนึ่งปักหลักอยู่ทางภาคเหนือของไทย

ศิลปะและวัฒนธรรม

ภาษา

ชาวฮ่อหรือชาวจีนยูนนาน ใช้ภาษาจีนกลางตะวันตกเฉียงใต้ในการสื่อสารกับสมาชิกในครอบครัว คนรุ่นหลังสามารถอ่านเขียนภาษาจีนมาตรฐานได้ดี จะมีการสอนภาษาจีนในโรงเรียนไทย นักเรียนชาวฮ่อก็จะได้เรียนการเขียนอักษรจีนตัวย่อและพินอิน ครั้นเสร็จสิ้นการเรียนในโรงเรียนไทย พวกเขาจะเข้าเรียนโรงเรียนจีนต่อในช่วงภาคค่ำ โดยศึกษาการเขียนอักษรแบบจีนตัวเต็ม

ประเพณี

ประเพณีชาวฮ่อหรือชาวจีนยูนนาน

งานปีใหม่หรือตรุษจีน

จะมีการเซ่นไหว้เจ้าที่ด้วยอาหาร ผลไม้ จุดประทัด ทุกคนต่างหยุดงาน และแต่งกายสวยงามเลี้ยงสุราอาหาร ให้ของขวัญแก่กัน มีการไหว้บิดามารดา(ไหว้บรรพบุรุษ)หรือสามีภรรยาที่ล่วงลับไปแล้ว

การขึ้นบ้านใหม่

จะมีการเซ่นเจ้าอย่างแบบจีนโดยเอาผ้าผืนใหญ่ มาเขียนตัวอักษรจีนปิดไว้บนขื่อและประตู ห้อยชายลง เจ้าของบ้านจะฆ่าหมู ไก่ เป็ด และแพะ ปรุงเป็นอาหารเลี้ยงชาวบ้าน คนเฒ่าคนแก่มารับประทานน้ำชา อาหาร มีการเล่นละครแบบยูนนานคล้าย ๆ งิ้ว

ลักษณะบ้านเรือน

ชาวฮ่อนิยมตั้งบ้าน เรือนที่ล้อมรอบด้วยภูเขา อยู่กันเป็นกลุ่ม ไม่มีชนชาติอื่นเข้าไปตั้งบ้านเรือนอยู่ปะบน การปลูกบ้านของชาวฮ่อ จะใช้ดินมาปั้นเป็นก้อน ๆ โดยไม่ต้องเผาไฟ ทำเป็นอิฐก่อกันเป็นตึก 2 ชั้นเตี้ย ๆ ข้างบนทึบ ชายคายื่นล้ำลงมาเพื่อกันไม่ให้ฝนสาดฝาพังทลาย และเพื่อป้องกันอิฐดิบนั้น ชาวฮ่อจึงใช้ปูนผสมดินเหนียวกับทรายฉาบนอกอีกชั้นหนึ่ง

อาหาร

อาหารของชาวฮ่อหรือจีนยูนนาน รู้จักกันในชื่ออาหาร Dian เป็นอาหารของชาวจีนฮั่นผสมผสานกับชนกลุ่มน้อยในมณฑลยูนนานในภาคตะวันตกเฉียงใต้ของประเทศจีน เนื่องจากเป็นจังหวัดที่มีชนกลุ่มน้อยทางชาติพันธุ์มากที่สุด อาหารของยูนนานจึงมีความหลากหลายอย่างมาก อาหารยูนนานหลายมีรสชาติค่อนข้างเผ็ด และมีเห็ดเป็นส่วนประกอบ ดอกไม้ เฟิร์น สาหร่าย และแมลง ก็นำมาทำอาหารได้เช่นกัน อาหารของชาวจีนยูนนานมีความไกล้เคียงกับอาหารของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เนื่องจากมีพรมแดนติดกับภูมิภาคนี้และได้ผสมผสานกับอาหารของชนกลุ่มน้อยในพื้นที่อีกด้วย อาหารของชาวจีนยูนนานจึงมีความหลากหลาย

สามผลิตภัณฑ์ที่มีชื่อเสียงที่สุดของชาวจีนยูนนาน คือ ชาผูเอ่อร์ ซึ่งได้รับการปลูกแบบดั้งเดิม และ แฮม Xuanwei ซึ่งมักใช้ปรุงรสอาหารตุ๋นและเคี่ยวในอาหารจีน รวมไปถึงสำหรับทำน้ำสต็อกและน้ำซุป และ ฮวาเจียว guoqiao ใช้ทำพริกปิ้งย่างของจีนหรือที่คนไทยเรียนว่า หม่าล่า และยังใช้ทำซุปก๋วยเตี๋ยวไก่อีกด้วย

อาหารยูนนานมีความเป็นเอกลักษณ์ เช่น ชีส Rubing และ ชีส Rushan และและอิทธิพลอื่นๆ ได้แก่ อิทธิพลของมองโกเลียในสมัยราชวงศ์หยวน (เช่น การตั้งถิ่นฐานชาวเอเชียกลางในยูนนาน) และอิทธิพลของอินเดียและทิเบตที่มีต่ออาหารของชาวฮ่อหรือชาวจีนยูนนาน

• 
  ก๋วยเตี๋ยวยูนนานที่จังหวัดเชียงราย
• 
  ชาวนาซี
• 
  ชาวจีนยูนนานมุสลิม
• 
  ชายแดนพม่ายูนนาน
• 
  บ้านจีนยูนนานในจีน

ศาสนา

มัสยิดบ้านฮ่อในจังหวัดเชียงใหม่

ชาวจีนฮ่อประมาณ 1 ใน 3 จะนับถือศาสนาอิสลาม ใช้ภาษาจีนกลาง นอกนั้นจะนับถือบูชาบรรพบุรุษ และถูกกลืนไปในวัฒนธรรมล้านนา โดยผู้ที่เป็นมุสลิมจะถูกเรียกว่า ผ่าสี่ แต่ผู้ที่ไม่ใช่มุสลิมจะเรียกว่า ผ่าห้า สันนิษฐานได้ว่าคำว่าผ่าสี่อาจจะมาจากภาษาไทใหญ่ มีความหมายว่า เปอร์เซีย

ชาวฮ่อที่ยังนับถือผีบรรพชนนั้น จะมีซินแสหรือที่เรียกว่าสล่าเป็นผู้ประกอบพิธีกรรมตามความเชื่ออย่างชาวจีน นอกจากนี้ยังมีบางกลุ่มที่เปลี่ยนไปนับถือศาสนาพุทธ และศาสนาคริสต์

อย่างไรก็ตาม ชาวจีนฮ่อมุสลิม ตามความหมายของรัฐบาลสาธารณรัฐประชาชนจีน จะหมายถึงชาวหุย ซึ่งหมายถึงชาวมุสลิมที่มีลักษณะวัฒนธรรมและค่านิยมเช่นเดียวกับชาวจีนเพียงแต่นับถือศาสนาอิสลาม มักอาศัยอยู่ทางตอนใต้และตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศจีน

ชาวจีนยูนนานมีการนับถือสามศาสนาหลักคือ พุทธ คริสต์และอิสลาม ในประเทศไทยสามารถแบ่งกลุ่มตามความเชื่อทางศาสนาได้ 3 กลุ่มใหญ่ๆ ได้แก่

ฮั่นเจียว เป็นกลุ่มที่นับถือศาสนาพุทธ นิกายมหายานผสมลัทธิเต๋า มีศาลเจ้าและในบ้านจะมีหิ้งบูชาบรรพบุรุษ

หุยเจียว เป็นกลุ่มที่นับถือศาสนาอิสลาม มีมัสยิดหรือสุเหร่าเพื่อประกอบพิธี

จีตู๋เจียว เป็นกลุ่มที่นับถือศาสนาคริสต์ มีโบสถ์เป็นศาสนสถานที่ใช้เพื่อทำพิธีกรรมในหมู่บ้านและความเชื่อเรื่องสิ่งสักการบูชา 5 ประการได้แก่ ฟ้า ดิน กษัตริย์ บิดามารดาและครู

สีแดงเป็นสีมงคล การบูชาผีเรือนจะทำให้ผู้บูชาอยู่เย็นเป็นสุข กระดูกไก่สามารถใช้ทำนายโชคชะตาอนาคตและความรุ่งเรืองของบุคคลได้ ความเชื่อเกี่ยวกับธรรมชาติ และชีวิตหลังความตาย

ดูเพิ่ม

• ชาวไทยเชื้อสายจีน
• มณฑลยูนนาน
• ชาวหุย
• มัสยิดบ้านฮ่อ