พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
พระเจ้าวรวงศ์เธอ
พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์
ดำรงตำแหน่ง
14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 – 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2518
นายกรัฐมนตรีสัญญา ธรรมศักดิ์
ก่อนหน้าพลอากาศเอก ทวี จุลละทรัพย์
ถัดไปสวัสดิ์ คำประกอบ
อธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ดำรงตำแหน่ง
1 พฤษภาคม พ.ศ. 2512 – 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2517
ก่อนหน้าหม่อมหลวงชูชาติ กำภู
ถัดไปศาสตราจารย์ ระพี สาคริก
ประสูติ27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452
วังถนนหลานหลวง จังหวัดพระนคร มณฑลกรุงเทพ ประเทศสยาม
สิ้นพระชนม์13 ตุลาคม พ.ศ. 2536 (84 ปี)
โรงพยาบาลวิชัยยุทธ กรุงเทพมหานคร
พระราชทานเพลิง30 มีนาคม พ.ศ. 2537
พระเมรุวัดเทพศิรินทราวาส
หม่อม
  • เพียงกาญจน์ วีรเธียร (หย่า)
  • หม่อมประพาล จักรพันธุ์ ณ อยุธยา
พระบุตร
  • หม่อมราชวงศ์สุพินดา จักรพันธุ์
  • หม่อมราชวงศ์อรพรรณ สุคันธนาค
  • หม่อมราชวงศ์จันทิรา จักรพันธุ์
  • หม่อมราชวงศ์มาลินี จักรพันธุ์
  • หม่อมราชวงศ์เบญจาภา ไกรฤกษ์
  • หม่อมราชวงศ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์
ราชสกุลจักรพันธุ์
ราชวงศ์ราชวงศ์จักรี
พระบิดาพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์
พระมารดาหม่อมจำรัส จักรพันธุ์ ณ อยุธยา

ศาสตราจารย์พิเศษ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ (27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 - 13 ตุลาคม พ.ศ. 2536) เป็นพระโอรสในพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์ และหม่อมจำรัส จักรพันธุ์ ณ อยุธยา ทรงสำเร็จการศึกษาทางด้านเกษตรศาสตร์ และเริ่มเข้ารับราชการที่กระทรวงเกษตร และเป็นอดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ นอกจากนี้ พระองค์ทรงมีพระปรีชาสามารถพิเศษทางด้านการประพันธ์คำร้องและทำนองเพลงอีกด้วย

พระประวัติ[แก้]

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ หรือ ท่านจักร มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ ประสูติเมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 เป็นพระโอรสในพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์ อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ กับหม่อมจำรัส จักรพันธุ์ ณ อยุธยา

ทรงสำเร็จการศึกษาชั้นมัธยมปีที่ 3 จากโรงเรียนเทพศิรินทร์ เมื่อปี พ.ศ. 2465 จากนั้นได้ทรงเข้าศึกษาต่อที่โรงเรียนนายร้อยทหารบกรุ่นเดียวกับจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ แต่ทรงประสบอุบัติเหตุต้องพักการเรียนไป 1 ปี หลังจากนั้นได้กลับเข้าเรียนร่วมรุ่นกับจอมพลถนอม กิตติขจร เรียนจนจบชั้น 5 (ปฐม) จากนั้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานทุนส่วนพระองค์ให้ไปศึกษาต่อที่สหรัฐและประเทศฟิลิปปินส์ ทรงสำเร็จการศึกษาทางด้านการเกษตรเมื่อปี พ.ศ. 2479

หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ เสกสมรสและหย่ากับวิภา เก่งระดมยิง; ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นเพียงกาญจน์ วีรเธียร)[1] บุตรสาวของพลโท หลวงกาจสงคราม (เทียน เก่งระดมยิง) เมื่อพ.ศ. 2484 มีธิดาคือ

  • หม่อมราชวงศ์สุพินดา จักรพันธุ์ (จุ๋ยกริ่ง) สมรสและหย่ากับอนันต์ กฤษนันท์
  • หม่อมราชวงศ์อรพรรณ สุคันธนาค (จิ๋งกรุ่ม) สมรสกับอนันต์ สุคันธนาค
  • หม่อมราชวงศ์จันทิรา จักรพันธุ์ (จุ๋มกริ่ม) สมรสและหย่ากับอัลโด มัสเซ็ตติ มีธิดาคือคลาวเดีย จักรพันธุ์
  • หม่อมราชวงศ์มาลินี จักรพันธุ์ (จิ๋มกรุ่น) สมรสและหย่ากับอภินันท์ ปวนะฤทธิ์
  • หม่อมราชวงศ์เบญจาภา ไกรฤกษ์ (จุ๋นกรุ่ย) สมรสกับศักดิ์ทิพย์ ไกรฤกษ์

หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ สมรสกับหม่อมประพาล จักรพันธุ์ ณ อยุธยา ท.จ.ว.(สกุลเดิม รจนานนท์) ธิดาพระยาอภิรักษ์ราชฤทธิ์ (พ้อง) มีธิดาคนเดียว คือ

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ประชวรด้วยพระโรคเกี่ยวกับทางเดินหายใจและถุงลมโป่งพองมาเป็นเวลานานจนสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2536 สิริพระชันษาได้ 84 ปี พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระอิสริยยศและเฉลิมพระนาม หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ ขึ้นเป็น พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ เมื่อวันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2537[2] เพื่อเป็นอนุสรณ์ถึงความจงรักภักดี ตลอดจนความชอบและความดีที่ท่านจักรได้ทรงบำเพ็ญมาตลอดพระชนม์ชีพ มีพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 30 มีนาคม พ.ศ. 2537 ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาส

การทรงงาน[แก้]

ผลงานดนตรี[แก้]

นอกจากทรงเป็นนักบริหารทางการเกษตรที่ประสบความสำเร็จแล้ว ยังทรงมีความสามารถพิเศษทางด้านการประพันธ์คำร้องและทำนองเพลง

ผลงานที่สำคัญที่สุดคือ การถวายงานด้านการประพันธ์เนื้อร้องประกอบทำนองเพลงพระราชนิพนธ์อันดับแรก แสงเทียน ใน พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ตั้งแต่ครั้งยังทรงดำรงพระยศเป็น “สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภูมิพลอดุลยเดช” ซึ่งท่านจักรได้ทรงเริ่มประพันธ์คำร้องถวายตั้งแต่ครั้งนั้น และยังได้ทรงประพันธ์คำร้องถวายอีก 28 เพลง เช่น ยามเย็น, สายฝน, เทวาพาคู่ฝัน, แก้วตาขวัญใจ, ลมหนาว, แสงเดือน, พรปีใหม่ ฯลฯ

นอกจากนั้นยังได้ทรงประพันธ์คำร้องและทำนองให้แก่วงดนตรีสุนทราภรณ์ไว้อีกเกือบ 100 เพลง ซึ่งล้วนได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง เช่น ชะตาฟ้า, เกาะสวรรค์, กล่อมสาวงาม, จากรัก, รำวงชาวทะเล, ฝากรัก, เธอนะเธอ, เสี่ยงรัก, ร่มเกล้า, รำวงเกษตร, มาร์ชเกษตรศาสตร์, จุฬาบันเทิง, จุฬาแซมบ้า ฯลฯ

เมื่อครั้งดำรงตำแหน่งรองอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ทรงริเริ่มก่อตั้งวงดนตรี KU Band ประจำมหาวิทยาลัยวงแรกของประเทศไทยด้วย

เพลงเด่นอื่น ๆ เช่น นันทาเทวี ในอุปรากร "นันทาเทวี" ของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล คณะอัศวินการละคร และ ร่มเกล้า ในภาพยนตร์ "เงิน เงิน เงิน" ของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ ละโว้ภาพยนตร์ เป็นต้น

พระเกียรติยศ[แก้]

ธรรมเนียมพระยศของ
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ
การทูลฝ่าพระบาท
การแทนตนเกล้ากระหม่อม/เกล้ากระหม่อมฉัน
การขานรับเกล้ากระหม่อม/เพคะ
ลำดับโปเจียมไม่ทราบ

พระอิสริยยศ[แก้]

  • หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ในพระองค์เจ้าออศคาร์นุทิศ (27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 - 16 เมษายน พ.ศ. 2458)
  • หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ (16 เมษายน พ.ศ. 2458 – 13 ตุลาคม พ.ศ. 2536)

ภายหลังสิ้นพระชนม์

  • พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ (29 มีนาคม พ.ศ. 2537)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]

สถานที่อันเนื่องด้วยพระนาม[แก้]

พงศาวลี[แก้]

อ้างอิง[แก้]

  1. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง เรื่อง ศาลมีคำสั่งให้หม่อมวิภา หรือเพียงกาญจน์ เก่งระดมยิง หรือจักรพันธุ์ หรือวีรเธียร เป็นคนไร้ความสามารถ[ลิงก์เสีย], เล่ม ๑๑๓ ตอนที่ ๗๔ ง หน้า ๕๒, ๑๒ กันยายน ๒๕๓๙
  2. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสถาปนา พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ, เล่ม ๑๑๑ ตอนที่ ๕ ข หน้า ๔, ๒๙ มีนาคม ๒๕๓๗
  3. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ แต่งตั้งรัฐมนตรี, เล่ม ๙๑ ตอนที่ ๙๓ ก ฉบับพิเศษ หน้า ๒, ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๑๗
  4. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์, เล่ม ๑๑๑ ตอนที่ ๕ ข หน้า ๕, ๒๙ มีนาคม ๒๕๓๗
  5. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๙๓ ตอนที่ ๘๐ ง หน้า ๑๓๕๑, ๑ มิถุนายน ๒๕๑๙
  6. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๙๑ ตอนที่ ๑๔๑ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๒, ๑๗ สิงหาคม ๒๕๑๗
  7. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๘๓ ตอนที่ ๑๑๔ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๒๔, ๑๙ ธันวาคม ๒๕๐๙
  8. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญจักรมาลาและเหรียญจักรพรรดิมาลา, เล่ม ๘๓ ตอนที่ ๑๑๔ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๘๕๑, ๑๙ ธันวาคม ๒๕๐๙
  9. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๙๖ ตอนที่ ๑๕๖ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๗, ๑๓ กันยายน ๒๕๒๒
  • พีระเดช อนุพงษ์ จักรพันธุ์, ม.ร.ว.. ๑๕๐ ปี สมเด็จเจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมีฯ กรมพระจักรพรรดิพงษ์. กรุงเทพฯ : กระทรวงการคลัง, 2548. 278 หน้า.