ภาพทดสอบ

ลวดลายโดยพื้นฐานของภาพทดสอบ

ภาพทดสอบโทรทัศน์ยุคแรก

ภาพทดสอบ (อังกฤษ: Test card) หรือรู้จักกันในชื่อ แถบสี หรือ แท่งสี (อังกฤษ: test pattern) คือหน้าจอสำหรับการทดสอบของโทรทัศน์ ออกอากาศช่วงปิดสถานี ประเทศแรกที่นิยมใช้คือสหรัฐอเมริกา เพื่อใช้ในการส่งสัญญาณโทรทัศน์ บางครั้งการส่งสัญญาณผ่านรถถ่ายทอดสัญญาณแต่ยังไม่มีรายการใด ในขณะที่ยังแพร่ภาพอยู่ (บ่อยครั้งมักจะเปิดสถานีและปิดสถานี) ซึ่งใช้มาตั้งแต่การแพร่ภาพโทรทัศน์เป็นครั้งแรก ภาพทดสอบแรกคือภาพทดสอบรูปร่างกาย สิ่งนี้จะใช้กล้องถ่ายโทรทัศน์จับภาพได้อย่างชัดเจน และมักจะใช้เป็นเครื่องวัดขนาดภาพนิ่ง การจัดตำแหน่ง และความเข้ากันของวัตถุ จะใช้กล้องถ่ายวิดีโอ หรือกล้องแบบพกพาก็ได้ ส่วนภาพแถบสีใช้สำหรับวัดขนาดและตำแหน่งของวัตถุ หรือการแก้ไขทิศทางของสัญญาณ สิ่งเหล่านี้คือผู้ที่คิดค้นภาพทดสอบ สิ่งนี้อาจมีจุดขาดตกบกพร่องในเรื่องของโครงสร้าง ช่างกล้อง จากนั้นจึงได้คิดค้นภาพทดสอบแบบดิจิตอลซึ่งอนุญาตให้จำหน่ายภาพทดสอบนี้ ท่านผู้ชมและสถานีโทรทัศน์ได้ปรับเปลี่ยนอุปกรณ์เครื่องมือเพื่อให้เหมาะสมต่อหน้าที่

เสียง

ในการออกอากาศภาพทดสอบนั้นมักจะมีเสียง โดยส่วนมากจะเสียงบี๊พ หรือ โทนบ๊อกซ์ (Tone Box) (ส่วนใหญ่จะเป็น 400 เฮิรตซ์ หรือมากกว่า (เว้นจากมาหมดช่วงคาบ)) แต่มีบางสถานีจะใช้การเปิดเพลง หรือใช้เสียงจากวิทยุ ในกรณีที่ไม่ใช้ อาจจะเป็นเสียงคลื่นกระจายหรือเงียบไปเลยก็ได้

ในสถานีโทรทัศน์บางช่อง ออกอากาศเพลงประจำสถานีวนไปวนมา เช่น ช่อง ALTV (เคยใช้เสียงนี้ในช่องทีวีไทย)

ภาพ

• เอสเอ็มพีทีอี คัลเลอร์บาร์ (SMPTE color bars) เป็นแบบทดสอบแบบพื้นฐาน นิยมใช้กันมากในประเทศจีน ฟิลิปปินส์ ญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกา
  • MRTV ประเทศพม่า
  • ABS-CBN
  • IBC13
  • NHK
  • ช่อง 3 เอสดี (2557-2562)
  • ช่อง 3 แฟมิลี่ (2557-2562)
• อินเดียน เฮด (Indian Head) ซึ่งเป็นภาพทดสอบในยุคทีวีขาว-ดำ
  • ไทยทีวีช่อง 4 (2498-8 เม.ย. 2520)
  • ททบ. (2501-2517)
• อีบียู คัลเลอร์บาร์ (EBU Colorbars) ภาพทดสอบแบบมาตรฐาน ใช้ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ยุโรป ยกเว้น มาเลเซีย สิงคโปร์ และเวียดนาม
  • ช่อง 9 9 เม.ย. 2520 - 2537)
  • ทรานส์ ทีวี (อินโดนีเซีย
  • ททก. (เขมร 2525ปัจจุบัน
  • สทท. (ภาพทดสอบแรกของสทท. ใช้จนถึง พ.ศ. 2539)
  • ทีวีคิวบา (คิวบา) (1983-1994)
  • ทีวี 24 (ช่วงระงับออกอากาศ 7 วัน 11 - 17 เมษายน 2558)
  • พีซทีวี (ช่วงระงับออกอากาศ 7 วัน 10-16 เมษายน 2558 และช่วงระงับออกอากาศ 30 วัน (22 กรกฎาคม - 21 สิงหาคม 2559, 11 สิงหาคม - 10 กันยายน 2560))
  • สถานีโทรภาพแห่งชาติลาว (ลาว)
  • โทรทัศน์รัฐสภา
  • NKNTV (โทรทัศน์เคเบิลของเขมร)
• คัลเลอร์เรดบาร์ (Colour Red Bar) เป็นภาพทดสอบนี้จะมีแถบสีแดงอยู่ส่วนล่างเพียงสีเดียว นอกนั้น จะมีแถบสีทั้งหมด ขึ้นอยู่กับสัดส่วนของแถบสีแดง ใช้ใน
  • ช่อง 3 (2538-2547) (บางครั้งไม่มีสีแดงข้างล่าง ใช้ในบางโอกาสและ 2535 - 2538)
  • ช่อง 9 (2520-2538)
  • กัมพูชา (ททขภม. หรือ TV5)
• คัลเลอร์กรีนบาร์ (Colour Green Bar) จะเหมือนกับ Colour Red Bar แต่จะเป็นสีเขียว ใช้ในช่อง MTVฮังการี (2545 - 2552)
• พีเอ็ม 5544 (PM 5544) ใช้ในเกือบทุกประเทศในโลก ใช้ใน
  • ช่อง 3 (21 พฤษภาคม 2553 ในช่วงทดลองออกอากาศเป็นกรณีพิเศษ)
  • สทท. (พ.ศ. 2540 - 2551)
  • RASD-TV (สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งชาติสาธารณรัฐประชาธิปไตย์อาหรับซาห์ราวี) (2553-ปัจจุบัน)
  • GTV (ไต้หวัน)
  • ททบ. (ประมาณปี พ.ศ. 2517 - 2529)
  • ไทยพีบีเอส (10 ก.ค. 2551 - 8 เม.ย. 2554 เสียงคาดว่าเป็นเพลงดนตรีไทย ส่วนเสียงที่วนไปวนมานั้นคือเพลงเดียวกัน)
  • ฮังการี (2514-2546 บางครั้งแสดงวันที่และเวลา แต่บางครั้งไม่แสดง)
  • ซีซีทีวี-4 (2535-2543)
  • ช่อง 7 (ตั้งแต่ พ.ศ. 2538 - 2553)
  • TTV (ไต้หวัน)
  • VTV (เวียดนาม 2521-2556)
  • ช่อง 9 (พ.ศ. 2538 - 2545)
  • FTV (ไต้หวัน)
  • Dragon TV (จีน 2542-ปัจจุบัน ปิดสถานีเฉพาะวันจันทร์หรือเช้าวันอังคารเวลา 2.00 น. ตามเวลาในประเทศจีน)
• มัลติเบอร์สท์ (Multiburst) ใช้ในช่อง 7 (2525 - 2533)
• โลโก้ของสถานี ใช้ใน
  • ช่อง 3 (2513 - 2535)
  • ช่อง 5 (2517 - 2540 ใช้ในบางโอกาส จนถึงวันที่ 1 มกราคม 2540 เสียงเพลงประกอบคือ "สยามานุสสติ" ออกอากาศเฉพาะเหมือนกับ ช่อง 7) และ 1 มกราคม 2565 - ปัจจุบัน
  • ช่อง 7 (ภาพทดสอบจอฟ้า ตรงกลางใช้สลับกันไปบ้างก็ใช้ตัวอักษร BBTV CH7 หรือบ้างก็แสดงโลโก้สถานีขนาดใหญ่ ใช้ในบางโอกาส)
  • ไทยพีบีเอส (1 ก.พ. - 10 ก.ค. 2551, 10 ก.ค. 2551 - 8 เม.ย. 2554 ออกอากาศเฉพาะ 5 นาที ก่อนเปิดสถานี และ 1 ม.ค. 2556 - ปัจจุบัน)
  • ALTV (ใช้เสียงเพลงดนตรีไทยประกอบ - ปัจจุบัน)
  • NBT (ตั้งแต่กลางเดือนมกราคม 2562 - ปัจจุบัน)
  • จีเอ็มเอ็มแชนแนล
  • ช่อง 9 (ใช้ในบางโอกาส แต่เสียงเพลงประกอบนั้นคือเพลง "ต้นวรเชษฐ์" จนถึงเปิดสถานี 24 ชม.)
  • ETV (เอธิโอเปีย แต่ยังคงมีคัลเลอร์บาร์เป็นพื้นหลัง)
  • อัปสราทีวีช่อง 11 (กัมพูชา)
  • วันเอชดี (ไม่ทราบ)
  • 5TV (ช่อง 5 ฟิลิปปินส์ จะตัดสัญญาณภาพทดสอบเป็นเวลา 3 นาที)
  • VTV (มัลดีฟส์)
  • ETV กระทรวงศึกษาธิการ (ใช้มาตั้งแต่ปี 2549 จนถึงปัจจุบัน)
  • Net25 (ฟิลิปินส์)
  • แก๊งการ์ตูน แชนแนล
  • มันนีแชนแนล
• ภาพทดสอบข้อมูล (Infocard) ใช้ในเกือบทั่วโลกโดยเฉพาะทวีปยุโรป ที่พบในไทย จะมีดังต่อไปนี้
  • DLTV โรงเรียนวังไกลกังวล (ใช้มาตั้งแต่ปี 2538 จนถึงปัจจุบัน ใช้ในช่วงสิ้นสุดตารางเรียน)
  • โทรทัศน์รัฐสภา (ภาพทดสอบนี้ ใช้ชื่อว่า "ความรู้คู่สภา" เป็นภาพทดสอบที่มีข้อมูลเกี่ยวกับกฎหมายต่างๆ ของไทย มีเสียงเพลงประกอบ ปัจจุบัน ใช้ในช่วงปิดสถานี)
• Colour Screen ภาพทดสอบแบบสีเดียว
  • จอสีฟ้า (Blue Screen) ใช้ใน ช่อง 7 (ภาพทดสอบแรกของช่อง 7 ใช้จนถึงปี 2538)
  • จอสีดำ (Black Screen) ใช้ใน ETV กระทรวงศึกษาธิการ เริ่มใช้ พ.ศ. 2538 จนถึง พ.ศ. 2549, สทล.3 (ลาว) เริ่มใช้ตั้งแต่ พ.ศ. 2536 จนถึงปัจจุบัน
  • จอสีแดง (Red Screen) ใช้ในสหรัฐอเมริกา
  • จอสีเขียว (Green Screen) ใช้ใน อัปสราทีวีช่อง11 (กัมพูชา) และ ทวีปยุโรป
  • จอสีเทา (Gray Screen) ใช้ใน ช่อง SBS, ช่อง MBC, ช่อง EBS (เกาหลีใต้), ช่อง พีเพิล แชนแนล
  • จอสีขาว (White Screen) ใช้ในช่อง KBS1 (เกาหลีใต้)
• เทเลฟังเคน เอฟยูบีเค (ภาพทดสอบรูปสี่เหลี่ยม) เคยใช้ในประเทศไทย:ช่อง 5 (ประมาณปี พ.ศ. 2530 - 2539) และช่อง 7 (2510-2538 เฉพาะการแบ่งปันข่าวอาเซียน) ZDFเยอรมัน (ตลอดกาล) HRT1 และHRT2 โครเอเชีย (ตั้งแต่ พ.ศ. 2516 แต่มีการดัดแปลงตัวอักษร) (ปัจจุบันนี้ จึงไม่มีการทดสอบสัญญาณ) บางประเทศจึงมีการทดสอบสัญญาณ
• ในสหราชอาณาจักร สถานีโทรทัศน์BBC ภาพทดสอบออกอากาศเป็นรูปเด็กผู้หญิง (ชื่อ Carole Hersee เป็นลูกของวิศวกรของ BBC) กำลังเล่น OX กับตุ๊กตา ซึ่งเป็นภาพทดสอบแบบ F หรือ Testcard F ใช้มาตั้งแต่ พ.ศ. 2510 จนถึงปัจจุบัน แต่มีการเปลี่ยนแปลงบางส่วน

การดัดแปลงภาพทดสอบ

• ภาพทดสอบ F บางช่องใช้รูปอื่น
• สถานีโทรทัศน์ช่องทีวีไทย ได้ดัดแปลงภาพทดสอบ พีเอ็ม 5544 ด้วยการเปลี่ยนจากเส้นบาร์โค้ด (ข้างล่างขีดกลาง) ไปเป็นแถบทดสอบขาวดำ
• ในสถานีโทรทัศน์บางช่อง ภาพทดสอบจะมีเส้นบาร์โค้ดด้านล่างขีดกลางมากกว่าภาพทดสอบพีเอ็ม 5544 ทั่วไป ซึ่งภาพทดสอบรูปแบบนี้เรียกว่า ภาพทดสอบ G
• ในสถานีโทรทัศน์บางช่อง ภาพทดสอบเทเลฟังเคน เอฟยูบีเค จะไม่มีวงกลมล้อมรอบสี่เหลี่ยม
• สถานีโทรทัศน์อาร์ทีแอล และ สถานีโทรทัศน์เอสวีที ใช้พีเอ็ม 5544 จึงมีการดัดแปลงภาพทดสอบขาวดำมี 12 แถบ
• ภาพทดสอบ พีเอ็ม 5544 บางช่อง จะไม่มีรูปวงเล็บก้ามปู ([ ]) อยู่ด้านข้างจอทั้ง 2 ข้าง ซึ่งเคยใช้ในโปแลนด์ ก่อน พ.ศ. 2537
• ภาพทดสอบ พีเอ็ม 5544 บางช่อง พื้นหลังเป็นสีดำ เคยใช้ในประเทศโปแลนด์ ก่อน พ.ศ. 2537 ปัจจุบันใช้ในสโลวะเกีย
• ภาพทดสอบ พีเอ็ม 5544 บางช่อง จะแสดงนาฬิกาบนหน้าจออย่างเดียว ใช้ในหลายประเทศ เช่น สวีเดน เดนมาร์ก กรีซ แอลเบเนีย แอลจีเรีย ซาอุดิอาราเบีย แคนาดา เคยใช้ในยูโกสลาเวียเดิม ก่อนที่จะแยกมาเป็น 5 ประเทศ แต่ในยูโกสลาเวียแสดงเวลาอยู่ในช่องชื่อบน (เหมือนกับ สทท.) ทีวีบี ฮ่องกง จะแสดงเวลาอยู่ในช่องชื่อล่าง และในซาอุดิอาราเบียอยู่ตรงกลางทั้งหมด
• ภาพทดสอบ พีเอ็ม 5544 บางช่อง จะแสดงเส้นบาร์โค้ดด้านล่างที่มีขนาดเหมือนกัน
• สถานีโทรทัศน์ IRIB อิหร่าน ใช้ภาพทดสอบ เอฟยูบีเค จะมี แถบทดสอบ ทั้ง 2 ส่วนคือ ส่วนบน และส่วนล่าง
• ช่อง 5 ปี 2530 - 2539 ใช้ภาพทดสอบ เอฟยูบีเค จะแสดงแถบชื่อช่อง (กล่องกลาง) เป็นภาษาไทยกำกับไว้ว่า "ททบ. CH-5 กทม."
• สถานีโทรทัศน์ MBC สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ จะมีความคล้ายคลึงกับ พีเอ็ม 5544 จะไม่เป็นรูปวงกลมแต่จะแสดงโลโก้ของช่อง และแถบทดสอบ
• ภาพทดสอบเวียดนาม (พีเอ็ม 5545) จะเหมือน พีเอ็ม 5544 แต่จะมีเส้นบาร์โค้ดมากกว่า
• ภาพทดสอบพีเอ็ม 5544 เหมือนกับทวีปยุโรป สถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 ได้ดัดแปลงภาพทดสอบมาจากโปแลนด์ จะแสดงแถบชื่อช่อง (กล่องกลาง) เป็นภาษาไทยกำกับไว้ว่า "BBTV (ด้านบน) CH7 (ด้านล่าง)"

ลักษณะพิเศษ

ลักษณะพิเศษของภาพทดสอบจะมีหลายอย่างดังต่อไปนี้

• แถบชื่อช่องรายการที่อยู่ตรงกลางจะกะพริบตลอดเวลา
• ช่อง 9 ใช้พีเอ็ม 5544 จะมีแถบสีดำทั้งกล่องบนและกล่องล่างแสดงแบบสไลด์ชื่อจังหวัดและช่องรับสัญญาณในการรับชมไปพร้อมกัน เช่น "อ.ส.ม.ท. (กล่องบนสไลด์ขึ้น)" - "อุบลราชธานี ช่อง 2 (กล่องล่างสไลด์ลง)" กะพริบระหว่างกรอบข้อความบน และกรอบแสดงชื่อของจังหวัดที่รับสัญญาณต่อไปเรื่อย ๆ พร้อมกัน จนถึงเปิดสถานี
• ช่อง 7 ใช้พีเอ็ม 5544 จะแสดงข้อความบนหน้าจอก็ต่อเมื่อทางสถานีจะมีการถ่ายทอดสดการแข่งขันกีฬา
• ภาพทดสอบจากประเทศโปแลนด์ใช้ Colour Bar รูปวงกลมจะแสดง-กะพริบ และจะมีเสียงบิ๊บ (ไล่เสียง) ตลอดเวลา ส่วนใหญ่จะใช้ในการถ่ายทอดสัญญาณสด ในบางครั้งจะแสดงแถบข้อความสีดำรวมอยู่ด้วย
• ช่อง 5 (คูเวต) ใช้พีเอ็ม 5544 จะขึ้นอยู่ด้านหน้าแถบสีที่มีคำว่า "CH 5" จะแสดง-กะพริบ จนกว่าเปิดสถานี (ปัจจุบันนี้ ออกอากาศ 24 ชม. ผ่านทางสถานีโทรทัศน์ผ่านดาวเทียมประเทศคูเวต)
• ช่อง RUV (ไอซ์แลนด์) ใช้พีเอ็ม 5544 จะมีเส้นสีขาวส่ายอยู่แถบชื่อช่องส่วนล่างตลอดเวลา
• สถานีโทรทัศน์ท้องถิ่นจากประเทศญี่ปุ่น ใช้SMPTE บางสถานีจะแสดงนาฬิกาแบบเข็มขึ้นอยู่บนหน้าจอ และตัวเลขอยู่มุมซ้ายบนของหน้าจอ ปัจจุบันนี้แสดงภาพทดสอบอย่างเดียว
• สถานีโทรทัศน์ท้องถิ่นจากประเทศญี่ปุ่น ใช้SMPTE ภาพทดสอบจะเลื่อนไปทางซ้ายเช่นเดียวกับ สัญญาภาพทดสอบจากทวีปยุโรป
• ช่อง TVE สเปนใช้ภาพทดสอบ Colour Red Bar (แถบแดง) แสดงอัตลักษณ์ช่องจะเปลี่ยนสีของแถบทดสอบ เช่น สีขาว เหลือง ฟ้า เขียว ชมพู แดง น้ำเงิน ตามลำดับ
• ช่อง อัล-จาซิร่า ชิดเดิ้ล แชนนแนล จะแสดงภาพทดสอบลายการ์ตูน บ่งบอกถึงฤดูกาลต่างๆ
• สถานีโทรทัศน์ที่ออกอากาศในระบบ MPEG-4 ความละเอียดสูง (HD) ภาพทดสอบแบบแถบสี (EBU Testcard) จะเลื่อนหน้าจอไปทางด้านซ้ายที่จออยู่ตลอดเวลา
• ทีวี 24 ใช้ EBU Colorbar จะมีการแสดงเวลาเป็น ชั่วโมง,นาที,วินาที.ภาพ ที่บริเวณด้านล่างชื่อช่อง

การออกอากาศนอกจากภาพทดสอบ

• บางสถานีใช้การออกอากาศโฆษณาแทนการออกอากาศภาพทดสอบ ซึ่งใช้ใน ช่อง 5, ช่อง 7 และ ช่อง 9
• บางสถานีใช้การออกอากาศรายการแนะนำสินค้าแทนการปิดสถานี ซึ่งใช้ใน วอยซ์ทีวี (2561-2562) NEW-18 (2561-2564) ออกอากาศรายการแนะนำสินค้าของ ทีวีไดเร็ค ตั้งแต่เวลา 00:00-06:00 น.
• การถ่ายทอดจากช่องอื่น ไม่เคยใช้ในประเทศไทย (ใช้ในประเทศตุรกี ช่อง TRT Cocuk (จากช่อง TRT 4) และใช้ในรัฐโรดไอแลนด์ (WPRI ช่อง 12) และใช้ในอังกฤษ ช่อง BBC 1 (จากช่อง BBC News 24))
• ปิดเครื่องส่ง ใช้ในทุกช่องที่มีการปิดสถานี แต่ส่วนใหญ่จะเกิดขึ้นเฉพาะโทรทัศน์ภาคพื้นดินระบบแอนาล็อก (ยกเว้นโทรทัศน์ระบบดาวเทียม) แต่ในสมัยก่อน สถานีจะยุติการออกอากาศอย่างสมบูรณ์ในช่วงปิดสถานี โดยในช่วงเวลาดังกล่าวจะมีภาพว่าง (ภาพซ่า) หากรับชมผ่านโทรทัศน์ระบบดาวเทียมก็จะเป็นหน้าจอดำ

แหล่งข้อมูลอื่น

• DXsatcs เว็บรวมภาพทดสอบ