การจัดระดับความเหมาะสมของรายการโทรทัศน์ไทย

การจัดระดับความเหมาะสมของรายการโทรทัศน์ไทย เป็นความร่วมมือกันระหว่างสถานีโทรทัศน์ต่าง ๆ ได้แก่ สถานีวิทยุโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3, สถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบก, สถานีโทรทัศน์ช่อง 7 เอชดี, สถานีโทรทัศน์เอ็มคอตเอชดี, สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์ และ สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส (ชื่อเดิมคือสถานีโทรทัศน์ไอทีวีและสถานีโทรทัศน์ทีไอทีวี) เพื่อจัดระดับความเหมาะสมของรายการต่าง ๆ เพื่อให้ผู้ชมสามารถเลือกดูได้ว่ารายการใดที่มีความเหมาะสมต่อตัวเองและคนรอบข้าง อาทิเช่น รายการใดที่เด็กควรดู รายการที่ผู้ใหญ่ควรให้ความแนะนำ หรือรายการที่ไม่เหมาะสมต่อเด็กและเยาวชน

เมื่อผู้ชมเปิดชมรายการโทรทัศน์ของ 7 สถานีดังกล่าว จะมีการแสดงสัญลักษณ์ความเหมาะสมก่อนออกรายการ และ ระหว่างรายการโดยปรากฏตรงด้านล่างซ้ายของจอโทรทัศน์ โดยการจัดระเบียบความเหมาะสมของรายการนั้น เริ่มตั้งแต่วันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2549

อนึ่ง รายการที่ไม่ต้องแสดงสัญลักษณ์ดังกล่าวนั้น ส่วนใหญ่จะเป็นรายการข่าว รายการสั้น ๆ ที่มีความยาวไม่เกิน 5 ถึง 10 นาที หรือการถ่ายทอดสด

สัญลักษณ์แสดงระดับความเหมาะสมต่าง ๆ

รายการต่าง ๆ ที่ออกอากาศในแต่ละช่องนั้น จะแสดงสัญลักษณ์ต่าง ๆ ไว้เพื่อให้ผู้ชมสามารถเลือกดูได้ตามความเหมาะสม ซึ่งมีสัญลักษณ์ 2 แบบ คือ

สัญลักษณ์แบบเดิม

เริ่มใช้ตั้งแต่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2549 และสิ้นสุดการใช้วันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2550 มีลักษณะดังนี้

ภาพสัญลักษณ์	คำอธิบาย
	สัญลักษณ์รูปหน้ายิ้มสีชมพู ตามด้วยตัวอักษร ก.ไก่ เป็นรายการที่เหมาะสำหรับเด็กก่อนวัยเรียน อายุ 2 ถึง 6 ปี, รายการนี้มีลักษณะคล้ายกับ สัญลักษณ์ ด. แต่จะเน้นเจาะจงไปหาเด็กเล็ก ซึ่งรายการประเภทนี้ จะให้ความบันเทิงและสาระที่ดูสนุกสนาน สำหรับเด็ก ๆ ที่ควรจะได้รับชมตามความเหมาะสม
	สัญลักษณ์รูปจิ๊กซอว์สีฟ้า ตามด้วยตัวอักษร ด.เด็ก เป็นรายการที่เหมาะสำหรับเด็กอายุ 2 ถึง 12 ปี และผู้ชมทั่วไป, รายการนี้ จะจัดเน้นเนื้อหาสาระให้กับเด็ก ๆ การใช้สัญลักษณ์รูปจิ๊กซอว์สีฟ้า นั้น สื่อถึงการพัฒนาของเด็ก ๆ ที่จะต้องได้รับสาระจากรายการนี้ นอกจากนี้ ผู้ใหญ่สามารถให้คำแนะนำแก่เด็ก ๆ ในด้านของสาระความรู้จากรายการประเภทนี้
	สัญลักษณ์รูปบ้านสีเขียว ตามด้วยตัวอักษร ท.ทหาร เป็นรายการทั่วไปที่เหมาะสมกับผู้ชมทุกเพศทุกวัย, รายการประเภทนี้ เป็นรายการที่ให้สาระและความบันเทิงอย่างไม่มีพิษภัยต่อเด็กและเยาวชน และมีแง่คิดดี ๆ จากสาระให้กับทุกเพศทุกวัย ซึ่งการใช้สัญลักษณ์รูปบ้านสีเขียวนั้น สื่อถึงครอบครัว ที่หมายถึงทุกคนสามารถรับชมรายการประเภทนี้ได้
	สัญลักษณ์รูปเครื่องหมายถูกและผิดสีส้มอ่อน ตามด้วยตัวอักษร น.หนู เป็นรายการที่ผู้ใหญ่ควรให้คำแนะนำแก่เด็ก ๆ, รายการเหล่านี้ เป็นรายการที่มีเนื้อหาบางส่วนที่ผู้ปกครองของเด็กควรใช้วิจารณญาณในการชม และควรแนะนำให้กับเด็ก ๆ ว่า เนื้อหาส่วนไหนที่ถูกหรือผิด ควรหรือไม่ควร และไม่ควรให้เด็กดูรายการประเภทนี้ตามลำพัง ซึ่งจะต้องมีผู้ใหญ่มาแนะนำระหว่างชม, สัญลักษณ์นี้จะมี 2 ประเภทย่อยออกไปอีก คือ
	ตัวอักษร น.หนู ข้างล่างมีเลข 13 ไทย (๑๓) เป็นรายการที่ผู้ใหญ่ควรให้คำแนะนำแก่ผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 13 ปี, ซึ่งจะเน้นหนักว่า ให้ผู้ปกครองแนะนำแก่ผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 13 ปี เพราะมีเนื้อหาที่อาจไม่เหมาะสำหรับคนในวัยดังกล่าว
	ตัวอักษร น.หนู ข้างล่างมีเลข 18 ไทย (๑๘) เป็นรายการที่ผู้ใหญ่ควรให้คำแนะนำแก่ผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี, ซึ่งจะเน้นหนักว่า ให้ผู้ปกครองแนะนำแก่ผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี เพราะมีเนื้อหาที่อาจไม่เหมาะสำหรับคนในวัยดังกล่าว
	สัญลักษณ์รูปสายฟ้าสีแดง ตามด้วยตัวอักษร ฉ.ฉิ่ง เป็นรายการเฉพาะผู้ใหญ่ ซึ่งไม่เหมาะสมต่อเด็กและเยาวชน, เมื่อเปิดเจอรายการที่เป็นลักษณะนี้แล้ว จึงไม่ควรให้เด็กและเยาวชนชมเนื่องจากจะมีเนื้อหาที่อันตรายอย่างชัดเจน ซึ่งจะมีภาพที่ใช้ความก้าวร้าว รุนแรง น่ากลัว สะเทือนใจ มีผลกระทบทางจิตใจ หรือลักษณะที่ไม่เหมาะสม และอาจมีภาพที่มักจะเกี่ยวกับบางสิ่งที่เด็กไม่ควรเลียนแบบ เพื่อป้องกันการเลียนแบบของเด็ก จากเนื้อหาของรายการนั้น ๆ

สำหรับการแสดงสัญลักษณ์นั้น สถานีโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 จะใช้ก่อนเข้ารายการตั้งแต่ พ.ศ. 2557 เป็นต้นไป

สัญลักษณ์แบบใหม่

ตั้งแต่วันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2550 จนถึงปัจจุบัน มีการเปลี่ยนแปลงสัญลักษณ์ใหม่ โดยลดสีของสัญลักษณ์ลง เหลือเพียง 3 สีคือ สีเขียว สีเหลือง และสีแดง (งดใช้สีฟ้าและสีชมพู) โดยแบ่งรายการระดับ น (รายการที่ผู้ใหญ่ควรให้คำแนะนำ) ออกเป็น 2 ประเภทคือ น 13+ และ น 18+ และยกเลิกรายการระดับ ก (รายการสำหรับเด็กวัยก่อนเรียน) โดยแบ่งความเหมาะสมของรายการโทรทัศน์เป็น 6 ระดับ ประกอบกับมติคณะกรรมการ กิจการกระจายเสียง และกิจการโทรทัศน์ (กสท.) ในคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) กำหนดช่วงเวลาในการออกอากาศรายการต่าง ๆ ในแต่ละระดับความเหมาะสมขึ้นไว้ด้วย ตามประกาศ กสทช. เรื่อง หลักเกณฑ์การจัดทำผังรายการสำหรับการให้บริการกระจายเสียงหรือโทรทัศน์ ดังรายละเอียดในตารางต่อไปนี้

ตัวอักษร	ภาพสัญลักษณ์	คำอธิบาย	ช่วงเวลาออกอากาศ
ป		ทางซ้ายมือเป็นช่องสี่เหลี่ยมสีเขียว มีสัญลักษณ์รูปจิ๊กซอว์อยู่ภายใน ทางขวามือมีตัวอักษร ป อีกแถวหนึ่งมีตัวเลขไทย ๓ และเครื่องหมาย + ใช้สำหรับรายการที่ผลิตขึ้นสำหรับเด็กในวัย 3-5 ปี	ไม่จำกัดช่วงเวลา
ด		ทางซ้ายมือเป็นช่องสี่เหลี่ยมสีเขียว มีสัญลักษณ์รูปเด็กยิ้มอยู่ภายใน ทางขวามือมีตัวอักษร ด อีกแถวหนึ่งมีตัวเลขไทย ๖ และเครื่องหมาย + ใช้สำหรับรายการที่ผลิตขึ้นสำหรับเด็กในวัย 6-12 ปี
ท		ทางซ้ายมือเป็นช่องสี่เหลี่ยมสีเขียว มีสัญลักษณ์รูปบ้านสีขาวอยู่ภายใน ทางขวามือมีอักษร ท อีกแถวหนึ่งมีข้อความว่า ทุกวัย ใช้สำหรับรายการทั่วไป ที่สามารถรับชมได้ทุกวัย คือไม่มีเนื้อหาที่แสดงถึงความรุนแรง หรือเนื้อหาที่ต้องใช้วิจารณญาณในการรับชม
น ๑๓		ทางซ้ายมือเป็นช่องสี่เหลี่ยมสีเหลือง มีเครื่องหมายถูก และเครื่องหมายกากบาท อยู่ภายใน ทางขวามือมีตัวอักษร น อีกแถวหนึ่งมีตัวเลขไทย ๑๓ และเครื่องหมาย + ใช้สำหรับรายการที่เหมาะกับ ผู้ชมที่มีอายุ 13 ปีขึ้นไป เป็นรายการที่อาจมีภาพ เสียง หรือเนื้อหา ที่ต้องใช้วิจารณญาณในการรับชม ผู้ชมที่มีอายุน้อยกว่า 13 ปี ควรได้รับคำแนะนำจากผู้ใหญ่ ไม่ควรรับชมรายการประเภทนี้ตามลำพัง	ห้ามมิให้ออกอากาศในช่วงเวลาก่อน 20.30 น. ของทุกวัน และให้ออกอากาศได้จนถึงเวลา 05.00 น.ของวันถัดไป
น ๑๘		ทางซ้ายมือเป็นช่องสี่เหลี่ยมสีเหลือง มีเครื่องหมายถูก และเครื่องหมายกากบาท อยู่ภายใน ทางขวามือมีตัวอักษร น อีกแถวหนึ่งมีตัวเลขไทย ๑๘ และเครื่องหมาย + ใช้สำหรับรายการที่เหมาะกับ ผู้ชมที่มีอายุ 18 ปีขึ้นไป เป็นรายการที่อาจมีภาพ เสียง หรือเนื้อหา ที่ไม่เหมาะสมด้านพฤติกรรม ความรุนแรง เพศ และการใช้ภาษา ซึ่งต้องใช้วิจารณญาณในการรับชม ผู้ชมที่มีอายุน้อยกว่า 18 ปี ควรได้รับคำแนะนำจากผู้ใหญ่ จึงไม่ควรรับชมรายการประเภทนี้ตามลำพัง	ห้ามมิให้ออกอากาศในช่วงเวลาก่อน 22.00 น. ของทุกวัน และให้ออกอากาศได้จนถึงเวลา 05.00 น.ของวันถัดไป
ฉ		ทางซ้ายมือเป็นช่องสี่เหลี่ยมสีแดง มีเครื่องหมายฟ้าผ่าอยู่ภายใน ทางขวามือมีตัวอักษร ฉ อีกแถวหนึ่งมีข้อความว่า เฉพาะผู้ใหญ่ ใช้สำหรับรายการเฉพาะผู้ใหญ่ อาจมีภาพ เสียง หรือเนื้อหา ที่ไม่เหมาะสมด้านพฤติกรรม ความรุนแรง เพศ และการใช้ภาษา เด็กและเยาวชนไม่ควรรับชม ซึ่งเมื่อพบรายการลักษณะนี้ ไม่ควรให้เด็กและเยาวชนชม เพราะมีเนื้อหาที่อันตรายอย่างชัดเจน ซึ่งจะมีภาพที่ใช้ความก้าวร้าว รุนแรง น่ากลัว สะเทือนใจ มีผลกระทบทางจิตใจ หรือลักษณะที่ไม่เหมาะสม และอาจมีภาพที่มักจะเกี่ยวกับ บางสิ่งที่เด็กไม่ควรเลียนแบบ เพื่อป้องกันการเลียนแบบของเด็ก จากเนื้อหาของรายการนั้น ๆ	ห้ามมิให้ออกอากาศในช่วงเวลาก่อน 24.00 น. ของทุกวัน และให้ออกอากาศได้จนถึงเวลา 05.00 น. ของวันถัดไป

สำหรับการแสดงสัญลักษณ์นั้นแต่ละสถานีจะเป็นผู้กำหนดรูปแบบสัญลักษณ์เองโดยบางช่องใช้รูปแบบจากสัญลักษณ์แบบเดิม หรือบางช่องมีรูปแบบแตกต่างกันออกไป เช่น ช่องพีพีทีวี เป็นรูปสี่เหลี่ยมมีมุมมนหนึ่งมุมที่มุมบนขวา หรือ ช่อง 8 เป็นรูปสี่เหลี่ยมมุมโค้ง

แหล่งข้อมูลอื่น

• ประกาศ กสทช. เรื่อง หลักเกณฑ์การจัดทำผังรายการสำหรับการให้บริการกระจายเสียงหรือโทรทัศน์ 2556 เก็บถาวร 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• คลิปวิดีโอแสดงสัญลักษณ์การจัดระดับความเหมาะสมของรายการโทรทัศน์ เก็บถาวร 2008-05-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากเว็บไซต์ ททบ.5
• ข่าวกรมประชาสัมพันธ์
• เด็กไทยยิ้มร่า เมื่อทีวีจะมีเรตติ้ง !! เก็บถาวร 2011-09-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• โลกทรรศน์สื่อ โลกทรรศน์แห่งการศึกษาไทย เก็บถาวร 2007-10-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• คน (ใน) วงการทีวี คิดเห็นอย่างไรจัดเรตคนดู?

ดูเพิ่ม

• รายชื่อรายการโทรทัศน์ไทย