อำเภอขุนหาญ

อำเภอขุนหาญ
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Khun Han
คำขวัญ:  ขุนหาญเมืองน้ำตก สะตอดกรสชาติดี มีเงาะทุเรียนหอมหวาน วัดล้านขวดลำค่า ชาวประชาสามัคคี มากมีวัฒนธรรม
พิกัด: 14°37′0″N 104°25′30″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ศรีสะเกษ
พื้นที่
• ทั้งหมด	772.39 ตร.กม. (298.22 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2557)
• ทั้งหมด	106,799 คน
• ความหนาแน่น	138.27 คน/ตร.กม. (358.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	33150
รหัสภูมิศาสตร์	3308
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอขุนหาญ หมู่ที่ 12 ตำบลสิ อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ 33150
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

อำเภอขุนหาญ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดศรีสะเกษ มีขนาดพื้นที่ใหญ่เป็นอันดับที่ 4 รองจากอำเภอกันทรลักษ์ อำเภอภูสิงห์ และอำเภอขุขันธ์ ตามลำดับ และเป็นหนึ่งในสามอำเภอของจังหวัดศรีสะเกษที่มีพื้นที่ติดต่อกับประเทศกัมพูชา และยังเป็นพื้นที่ที่มีการปลูกเงาะ ทุเรียนที่มีชื่อเสียงของจังหวัดศรีสะเกษอีกด้วย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอขุนหาญตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับ ตำบลสำโรงพลัน ตำบลไพรบึง อำเภอไพรบึงและ ตำบลพิงพวย ตำบลศรีแก้ว อำเภอศรีรัตนะ
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ตำบลภูเงิน ตำบลกระแชง ตำบลทุ่งใหญ่ ตำบลซำ ตำบลละลาย อำเภอกันทรลักษ์
• ทิศใต้ ติดต่อกับ อำเภออันลองเวง จังหวัดอุดรมีชัย และอำเภอจอมกระสานต์ จังหวัดพระวิหาร (ประเทศกัมพูชา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ตำบลดงรัก ตำบลโคกตาล อำเภอภูสิงห์ ตำบลปรือใหญ่ ตำบลศรีตระกูล อำเภอขุขันธ์ และ ตำบลสำโรงพลัน อำเภอไพรบึง

ประวัติ

อำเภอขุนหาญเป็นแหล่งชุมชนเก่าแก่ เป็นพื้นที่ลุ่มของลำห้วยหลายสาขา มีความอุดมสมบูรณ์ สันนิษฐานว่าชนดั้งเดิมที่อาศัยอยู่ก่อนเป็นชาวกุยหรือส่วย (ซึ่งได้สืบเชื้อสายกันต่อมาจนถึงปัจจุบัน และมีชาวบ้านที่ใช้ภาษากุยหรือส่วยอยู่มากในตำบลโนนสูง ตำบลโพธิ์กระสังข์ และบางส่วนของตำบลกระหวัน) ในยุคต่อมาชาวขอมหรือชนที่ใช้ภาษาเขมรเข้ามาและกระจายกันตั้งบ้านเรือนจนกลายเป็นชุมชนใหญ่ และสืบสานประเพณีต่อ ๆ กันมา ส่วนผู้คนที่ใช้ภาษาลาวได้เข้ามาภายหลัง ซึ่งสันนิษฐานว่าเข้ามาตอนต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งเป็นยุคที่ทางราชสำนักเวียงจันทน์เกิดความวุ่นวายและผู้คนได้อพยพข้ามลำน้ำโขงมาตั้งหลักแหล่งใหม่ ผู้คนกลุ่มแรกที่เข้ามาตั้งหลักแหล่งในแถบนี้ คือ (ตามตำนานและเรื่องบอกเล่าของผู้คนสมัยก่อน) กลุ่มของนายหาญ นายเอก นายอุด ซึ่งทั้งสามคนนี้ได้แยกย้ายกันไปตั้งบ้านเรือน นายหาญได้ไปตั้งหลักแหล่ง ณ บริเวณที่ปัจจุบันอยู่ในเขตบ้านแดง ตำบลขุนหาญ นายเอกไปตั้งที่บ้านตาเอก (ปัจจุบันนี้อยู่ในเขตตำบลห้วยจันทร์) ส่วนนายอุดแยกไปไกลทางทิศตะวันตก ตั้งหลักแหล่งที่ปัจจุบันเรียกว่าบ้านตาอุด เขตอำเภอขุขันธ์

ต่อมาบริเวณแถบนี้ ราชสำนักสยามเรียกว่า "เขมรป่าดง" และได้ตั้งเมืองขุขันธ์ขึ้น โดยขึ้นกับเมืองนครราชสีมา และด้วยเหตุนี้นายหาญจึงมีโอกาสเข้าทำราชการและมีบรรดาศักดิ์เป็น "ขุน" หมู่บ้านที่ท่านอยู่จึงถูกเรียกว่า บ้านขุนหาญ จนกระทั่งมีการจัดรูปแบบการปกครองใหม่ในรูปแบบของจังหวัดและอำเภอ เมืองขุขันธ์จึงถูกยุบเป็นอำเภอขุขันธ์ขึ้นแก่จังหวัดศรีสะเกษ ในระดับตำบล "บ้านขุนหาญ" ซึ่งเป็นบ้านเก่าแก่และเป็นหมู่บ้านใหญ่ จึงได้เอาชื่อ "ขุนหาญ" มาตั้งเป็นชื่อตำบล ต่อมาเมื่อบ้านเมืองเจริญขึ้น ประชากรมากขึ้น และเขตรับผิดชอบของอำเภอขุขันธ์ค่อนข้างกว้าง จึงได้ยกเอาตำบลต่าง ๆ ในเขตทางตะวันออกเฉียงใต้ของอำเภอขึ้นเป็นกิ่งอำเภอ โดยเจ้าหน้าที่ผู้ก่อตั้งสมัยนั้นได้เลือกชัยภูมิที่เป็นเนินสูงและมีแหล่งน้ำใหญ่ (หนองสิ) อยู่ใกล้เป็นที่ตั้งที่ว่าการอำเภอ ซึ่งอยู่ในเขตตำบลสิ เดิมทีจะใช้ชื่อกิ่งอำเภอว่า "สิ" ซึ่งฟังแล้วอาจจะไม่เสนาะเท่าใด จึงมีการคิดชื่อกันใหม่ และตกลงกันว่าจะเอาชื่อหมู่บ้านที่เก่าแก่มาตั้งเป็นชื่อกิ่งอำเภอ เมื่อสอบถามผู้เฒ่าผู้แก่จึงรู้ว่า "บ้านขุนหาญ" ซึ่งอยู่ไกลออกไปทางทิศตะวันตกของที่ตั้งกิ่งอำเภอ เป็นชุมชนเก่าแก่ย้อนหลังไปถึงยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น จึงได้ยกเอาชื่อ "ขุนหาญ" มาเป็นชื่อกิ่งอำเภอ โดยที่ตั้งไม่ได้อยู่ในเขตตำบลขุนหาญแต่อย่างใด ต่อมาจึงยกฐานะขึ้นเป็นอำเภออย่างสมบูรณ์

ด้วยความหลากหลายของผู้คนหลายเหล่าที่โยกย้ายมาตั้งหลักแหล่งในบริเวณเดียวกัน อำเภอขุนหาญจึงมีทั้งผู้คนที่ใช้ภาษาเขมร ภาษาส่วย และลาวหรืออีสาน อาศัยอยู่กระจัดกระจาย โดยมีประชากรที่ใช้ภาษาเขมรในสัดส่วนที่มากที่สุด ส่วนภาษาลาวนั้นมี 2 สำเสียง คือ

• สำเนียงดั้งเดิมของลูกหลานที่สืบเชื้อสายมาจากนายหาญ นายเอก และนายอุด ซึ่งกลายเป็นสำเนียงเอกลักษณ์ของจังหวัดศรีสะเกษ
• สำเนียงอุบล ไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าผู้คนที่ใช้ภาษาลาวสำเนียงอุบลเข้ามาตั้งถิ่นฐานในเขตอำเภอขุนหาญเมื่อใด แต่แน่ชัดว่าเป็นชนกลุ่มหลังสุดที่เข้ามาทำมาหากินในบริเวณนี้ ผู้ที่เข้ามาก่อนตั้งบ้านเรือนในเขตตำบลสิ ส่วนชาวลาวสำเนียงอุบลที่มาหลังสุดไปตั้งหมู่บ้านต่างๆ ที่มีชื่อนำหน้าว่า "ซำ" ในเขตตำบลพราน ซึ่งเป็นบริเวณที่มีดินอุดมสมบูรณ์ เหมาะแก่การทำไร่พืชผลชนิดต่าง ๆ การอยู่รวมกันและติดต่อแลกเปลี่ยนกันของชนหลายเหล่าในเขตอำเภอขุนหาญทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนและซึมซับวัฒนธรรมระหว่างกัน ขนบธรรมเนียมบางอย่างจึงแตกต่างออกไปจากผู้คนในเขตอื่นของจังหวัดศรีสะเกษ โดยเฉพาะผู้คนที่ใช้ภาษาลาวจะรับเอาขนบธรรมเนียมบางอย่างของชาวเขมรและชาวส่วยเข้าแทรกในธรรมเนียมของตน

ที่มาของอำเภอขุนหาญ

"ขุนหาญ" เป็นชื่อของชาวเวียงจันทน์ซึ่งเป็นทหารมาพร้อมกับกองทัพพระเจ้าอนุวงศ์บุตรเจ้าศิริบุญสารผู้ครองกรุงศรีสัตนาคนหุต (เวียงจันทน์) ในขณะนั้นเวียงจันทน์เป็นเมืองขึ้นของไทยและต้องการแยกเป็นเอกราช เจ้าอนุวงศ์และเจ้าราชบุตรโย้จึงได้ยกกองทัพเมืองเวียงจันทน์และกองทัพเมืองจำปาศักดิ์ลงมาเพื่อตีกรุงเทพฯ และเพื่อนำเอาเชลยศึกชาวลาวที่ถูกสยามกวาดต้อนมาตั้งแต่สมัยธนบุรีกลับคืนบ้านเมือง ในวันที่ 17 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2369 กองทัพลาวได้ยกทัพมาถึงเมืองนครราชสีมา (โคราช) ขณะนั้นเจ้าพระยามหานครราชสีมาไม่อยู่ และพระยาปลัดเมืองนครราชสีมาไปราชการเมืองขุขันธ์ ทัพลาวจึงเข้ายึดเมืองได้ ยึดเอาทรัพย์สิน และให้พระยารามพิชัยกวาดต้อนชาวเมืองโคราชไปเป็นเชลยศึกเพื่อจะนำไปยังเมืองเวียงจันทน์ เจ้าอนุวงศ์ยังได้สั่งให้ทัพหน้าไปกวาดต้อนเอาชาวลาวเวียงที่เมืองปากเพรียว (สระบุรี) เพื่อนำกลับไปยังเมืองเวียงจันทน์อีกด้วย ในบรรดาเชลยศึกมี คุณหญิงโม (ชาวลาวเรียกว่าคุณหญิง "โม้") รวมอยู่ด้วย คุณหญิงโมเป็นหญิงฉลาดรู้ทันว่าเจ้าอนุวงศ์หลอกลวง จึงออกอุบายให้ทหารเวียงจันทน์ตายใจโดยให้หญิงไทยที่ถูกต้อนมาด้วยที่เป็นเชลยยั่วยวนหน่วงเหนี่ยวทหารให้เดินทัพช้าลง วางแผนให้พวกผู้หญิงหลอกขอจอบ เสียม มีด ใช้ซ่อมเกวียนและทำอาหาร แท้จริงแล้วกลับนำจอบ เสียม มีด นั้น มาลอบตัดไม้เป็นอาวุธแอบซ่อนไว้ ในวันที่ ๒๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๓๖๙ ณ ทุ่งสัมฤทธิ์แขวงพิมาย ขณะพักเป็นโอกาสเหมาะที่พวกผู้หญิงช่วยกันหลอกล่อมอมเหล้าทหารลาวจนเมามายไร้สติไปทั้งกองทัพ พอสบโอกาสทั้งหญิงชายก็แย่งอาวุธฆ่าฟันจนทหารล้มตายเป็นจำนวนมากจนกองทัพลาวแตกพ่ายแพ้ไป เมื่อชาวโคราชได้รับชัยชนะจึงตั้งค่ายอยู่ที่ทุ่งสัมฤทธิ์ ชาวบ้านที่หนีไปทราบข่าวก็ออกมาร่วมสมทบ ขณะเดียวกันพระยาปลัดเมืองที่ไปราชการเมืองขุขันธ์ก็ยกทัพกลับตามมาช่วยทันเวลา ส่วนเจ้าอนุวงศ์รู้ข่าวว่าทางกรุงเทพฯยกทัพขึ้นมาช่วยจึงเลิกทัพไป มีทหารลาวบางกลุ่มไม่ยอมกลับเวียงจันทน์โดยเฉพาะกลุ่มของ "นายหาญ" มาตั้งรกรากอยู่บ้านแดง ต.ขุนหาญ อ.ขุนหาญ ในปัจจุบัน และต่อมาได้ไปรับราชการกับพระยาขุขันภักดีศรีนครลำดวน เจ้าเมืองขุขันธ์ เนื่องจาก "นายหาญ" เป็นคนเฉลียวฉลาดอาจหาญ มีปฏิภาณไหวพริบ มีคนเกรงขาม ด้วยความสามารถดังกล่าวจึงได้รับตั้งบรรดาศักดิ์เป็น "ขุน" ขุนหาญ เมื่อเกษียณอายุราชการ ก็ได้กลับมาอยู่บ้านเดิม และ ขณะนั้นได้มีการจัดตั้งหมู่บ้านให้เป็นตำบลจากทางราชการพร้อมเลือกกำนัน ขุนหาญได้รับเลือกจากราษฏรเป็นกำนันคนแรกตั้งชื่อว่า"ตำบลขุนหาญ" ต่อมาทางราชการได้แยกการปกครองให้เป็น "กิ่งอำเภอ" จึงได้นำชื่อ "กิ่งอำเภอขุนหาญ" มาเป็นชื่ออำเภอ "อำเภอขุนหาญ" ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2501 จนถึงปัจจุบัน

ชาวลาวเวียงจันทน์ในอำเภอขุนหาญ

ชาวลาวเวียง คือ ชาวลาวที่ถูกกวาดต้อนมาจากเมืองเวียงจันทน์ หลวงพระบาง และจำปาศักดิ์ ในช่วงสงครามตีเมืองเวียงจันทน์ของกองทัพสยาม ตั้งแต่สมัยธนบุรี - ต้นสมัยรัตนโกสินทร์ หลังจากที่ฝ่ายไทยยกทัพไปตีเมืองเวียงจันทน์ จำปาศักดิ์ และหลวงพระบาง

การยกทัพไปตีเมืองเวียงจันทน์ จำปาศักดิ์จนได้รับชัยชนะ ได้กวาดต้อนชาวเวียงจันทน์มาเป็นจำนวนมาก มาอยู่ที่ ต.สิ ,ต.ขุนหาญ ,ต.ห้วยจันทน์ อำเภอขุนหาญ จ. ศรีสะเกษ ต.หมากเขียบ อำเภอเมืองศรีสะเกษ ,บ้านตาอุด บ้านโสน อำเภอขุขันธ์ จ.ศรีสะเกษ โดยเริ่มแรกมีตำนานเล่าว่าครอบครัวชาวเวียงจันทน์เข้ามาตั้งบ้านเรือนใน 3 หมู่บ้านคือ บ้านตาอุด บ้านขุนหาญ และบ้านตาเอก จากนั้นจึงขยายบ้านเรือนเพิ่มขึ้นไปตั้งหมู่บ้านใหม่ในเขตตำบลใกล้เคียง

ครอบครัวเชลยชาวลาวเวียงจันทน์ถูกกวาดต้อนเข้ามาไทยในการตีเมืองเวียงจันทน์ครั้งที่ 1 ปีพ.ศ. 2321 จากนั้นถูกกวาดต้อนเข้ามาอีกในการตีเมืองเวียงจันทน์ครั้งที่ 2 ปีพ.ศ. 2335 และถูกกวาดต้อนเข้ามาเป็นครั้งที่ 3 ปีพ.ศ. 2369 - 2371 แต่ในสงครามตีเมืองเวียงจันทน์ครั้งที่ 3 เมื่อปีพ.ศ. 2369 - 2371 กองทัพสยามได้กวาดต้อนผู้คนทั้งหมดในเขตเมืองเวียงจันทน์เข้ามาฝั่งไทย จนเวียงจันทน์ถึงกับเป็นเมืองร้างผู้คน

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอขุนหาญแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 12 ตำบล 145 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

สิ

(Si)

14 หมู่บ้าน

7.

ขุนหาญ

(Khun Han)

9 หมู่บ้าน

2.

บักดอง

(Bak Dong)

22 หมู่บ้าน

8.

โนนสูง

(Non Sung)

9 หมู่บ้าน

3.

พราน

(Phran)

20 หมู่บ้าน

9.

กันทรอม

(Kanthrom)

13 หมู่บ้าน

4.

โพธิ์วงศ์

(Pho Wong)

8 หมู่บ้าน

10.

ภูฝ้าย

(Phu Fai)

8 หมู่บ้าน

5.

ไพร

(Phrai)

11 หมู่บ้าน

11.

โพธิ์กระสังข์

(Pho Krasang)

14 หมู่บ้าน

6.

กระหวัน

(Krawan)

12 หมู่บ้าน

12.

ห้วยจันทร์

(Huai Chan)

5 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอขุนหาญประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 13 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลขุนหาญ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลโนนสูงและบางส่วนของตำบลสิ
• เทศบาลตำบลโพธิ์กระสังข์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพธิ์กระสังข์ทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลกระหวัน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกระหวันทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลกันทรอม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกันทรอมทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลสิ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสิทั้งตำบล (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลขุนหาญ)
• เทศบาลตำบลโนนสูง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโนนสูงทั้งตำบล (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลขุนหาญ)
• เทศบาลตำบลเมืองขุนหาญ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลขุนหาญทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพราน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพรานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไพร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไพรทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์วงศ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพธิ์วงศ์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยจันทร์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยจันทร์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบักดอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบักดองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลภูฝ้าย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลภูฝ้ายทั้งตำบล

สถานศึกษา

• ระดับมัธยมศึกษา ม.1 - ม.6

1. โรงเรียนขุนหาญวิทยาสรรค์
2. โรงเรียนไพรธรรมคุณวิทยา
3. โรงเรียนกันทรอมวิทยาคม
4. โรงเรียนพรานวิบูลวิทยา
5. โรงเรียนโพธิ์วงศ์วิทยา
6. โรงเรียนมัธยมบักดองวิทยา
7. โรงเรียนร่มโพธิ์วิทยา
8. โรงเรียนนาแก้ววิทยา

• โรงเรียนขยายโอกาส อนุบาล 1 - ม.3

1. โรงเรียนอนุบาลขุนหาญ (สิ)
2. โรงเรียนบ้านสำโรงเกียรติ
3. โรงเรียนบ้านตาเอก
4. โรงเรียนบ้านหนองจิก
5. โรงเรียนวัดโพธิ์น้อย
6. โรงเรียนบ้านโคกระเวียง
7. โรงเรียนบ้านโพธิ์กระสังข์

• วิทยาลัยการอาชีพ

วิทยาลัยการอาชีพขุนหาญ

สถานพยาบาล

1. โรงพยาบาลขุนหาญ
2. โรงพยาบาลแพทย์แผนไทยขุนหาญ
3. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลโพธิ์กะสังข์ (เขตตำบลโพธิ์กะสังข์)
4. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองบัว (เขตตำบลโนนสูง)

สถานที่ท่องเที่ยว

• วัดป่ามหาเจดีย์แก้ว (วัดล้านขวด) ตั้งอยู่ในเขตเทศบาลขุนหาญ สิ่งปลูกสร้างภายในตกแต่งด้วยขวดแก้วหลากสีหลายแบบนับล้านใบที่ชาวบ้านได้ช่วยกันบริจาค เป็นวัดที่มีลักษณะสวยงามแปลกตา โดยเฉพาะศาลาใหญ่ที่เรียกว่า ศาลาฐานสโม มหาเจดีย์แก้ว และนอกจากนี้ยังมีสิมน้ำ (โบสถ์) ภายในเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูป ซึ่งมีความวิจิตรงดงามมาก
• ปราสาทตำหนักไทร (ปราสาททามจาน) ตั้งอยู่ที่บ้านตำหนักไทร ตำบลบักดอง ริมทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2127 (ต่อทางของเทศบาลตำบลขุนหาญควบคุม-สำโรงเกียรติ) ห่างจากอำเภอขุนหาญ 20 กิโลเมตร และห่างจากตัวจังหวัด 81 กิโลเมตร เป็นปราสาทอิฐหลังเดียวบนฐานศิลาทราย ก่อด้วยอิฐเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีประตูเข้าออกได้ด้านเดียว คือ ด้านทิศตะวันออกซึ่งเป็นด้านหน้า อีก 3 ด้าน เป็นประตูหลอก คือ สลักเป็นรูปบานประตูลงในเนื้ออิฐ บริเวณทางเข้ามีสิงห์จำหลักสองตัว เฉพาะด้านหน้ากรอบประตูเป็นหินทราย แต่เดิมเคยมีทับหลังเป็นภาพพระนารายณ์บรรทมสินธุ์ มีพระชายาลักษมี นั่งอยู่ที่ปลายพระบาท และมีพระพรหมผุดมาจากพระนาภี สองข้างพระพรหมเป็นรูปฤๅษีและบุคคลนั่งในซุ้มเรือนแก้ว ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพิมาย ปราสาทตำหนักไทรเป็นเทวาลัยในศาสนาพราหมณ์ อายุราวพุทธศตวรรษที่ 16-17
• น้ำตกสำโรงเกียรติ (น้ำตกปีศาจ) ตั้งอยู่ที่บ้านสำโรงเกียรติ มีต้นกำเนิดจากภูเขากันทุงในทิวเขาพนมดงรัก เป็นน้ำตกขนาดกลาง ตกจากหน้าผาสูง 8 เมตร มีน้ำมากในช่วงเดือนกันยายน-กุมภาพันธ์ เหนือน้ำตกเป็นธารน้ำไหลไปตามลานหิน จะมีความสวยงามในฤดูฝน การเดินทางใช้เส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2111 เมื่อถึงตัวเมืองอำเภอขุนหาญ เลี้ยวตรงมุมที่ว่าการอำเภอ เข้าทางหลวงหมายเลข 2127 ขุนหาญ-สำโรงเกียรติ ระยะทางประมาณ 20 กิโลเมตร ที่ตั้งนำตกอยู่เลยบ้านสำโรงเกียรติขึ้นเขาไปทางทิศใต้อีกเล็กน้อย ห่างจากตัวจังหวัด 81 กิโลเมตร
• น้ำตกห้วยจันทร์ (น้ำตกกันทรอม) มีต้นกำเนิดจากทิวเขาพนมดงรัก บริเวณภูเสลา เป็นน้ำตกที่สวยงามไหลลดหลั่นมาตามชั้นหินก่อนไหลลงสู่ลำห้วยจันทร์เบื้องล่าง มีน้ำมากในช่วงเดือนกันยายน-กุมภาพันธ์ บริเวณร่มรื่นด้วยพรรณไม้ป่านานาชนิด เหมาะสำหรับพักผ่อนหย่อนใจ การเดินทางใช้เส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2111 เข้าตัวเมืองขุนหาญ แล้วแยกไปใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 2128 ระยะทางประมาณ 5 กิโลเมตร ถึงบ้านกระเบาเลี้ยวซ้ายขึ้นไปประมาณ 12 กิโลเมตร ถึงโรงเรียนบ้านห้วยจันทร์ เลี้ยวขวาไปอีก 1 กิโลเมตร ก็ถึงที่ตั้งน้ำตก
• หนองสิ (อ่างเก็บน้ำหนองสิ) หนองสิเป็นแหล่งน้ำตามชาติที่ใช้ในการอุปโภคและบริโภค เป็นแหล่งดูพระอาทิตย์ตกที่สวยงามแห่งหนึ่งของขุนหาญ และเป็นประมงน้ำจืดที่มีธรรมชาติงดงาม
• เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าพนมดงรัก
• ปราสาทตำหนักไทร เส้นทางผ่านไปน้ำตกสำโรงเกียรติ

'* "'วัดบ้านขุนหาญ '"'ข้อความตัวหนา อยู่ห่างจากตัวอำเภอขุนหาญ ไปทางทิศตะวันตก 6 กิโลเมตร ( ตามเส้นทางขุนหาญ - โพธิ์กระสังข์ ) วัดบ้านขุนหาญ ตั้งอยูที่บ้านขุนหาญใต้ หมู่ 9 เป็นวัดเก่าแก่ที่สุดของจังหวัดศรีสะเกษ รองจากวัดตะเคียนราม อ.ภูสิงห์ ภายในพระอุโบสถประดิษฐานพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ วัสดุปูนปั้นปางมารวิชัย ศิลปะล้านช้าง และภายในบริเวณวัดยังประดิษฐานพระบรมธาตุเจดีย์ศรีขุนหาญ อันเป็นที่สถิตย์ของพระบรมสารีริกธาตุที่ได้รับประทานมาจากสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก รวมถึงหลวงพ่อโตอุตะมะ และสิ่งก่อสร้างที่สวยงามอีกมากมาย อีกทั้งยังเป็นสถานที่ประดิษฐาน " อนุสาวรีย์ขุนหาญ " หรือพ่อปู่ขุนหาญอันเป็นเคารพ สักการะของชาวอำเภอขุนหาญอีกด้วย

การเดินทาง

• การเดินทางจากตัวจังหวัดศรีสะเกษไปอำเภอขุนหาญสามารถใช้เส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 221 (ศรีสะเกษ-เขาพระวิหาร) และทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2111 [สายแยกทางหลวงหมายเลข 221 (พยุห์) -ขุนหาญ] ผ่านอำเภอพยุห์และอำเภอไพรบึงมายังอำเภอขุนหาญระยะทางประมาณ 61 กิโลเมตร
• จากกรุงเทพใช้ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 24 และเลี้ยวที่แยกหัวช้าง (ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2111) มายังอำเภอขุนหาญระยะทาง 11 กิโลเมตร

แหล่งข้อมูลอื่น

1. เว็บไซต์โรงเรียนขุนหาญวิทยาสรรค์
2. เว็บไซต์โรงเรียนไพรธรรมคุณวิทยา