พระลักษมณ์

พระลักษมณ์
ตัวละครใน รามเกียรติ์
พระลักษมณ์ศิลปะไทย
ข้อมูลตัวละครในเรื่อง
เพศ	ชาย
ตำแหน่ง	อุปราชเมืองอโยธยา
ญาติ	ท้าวทศรถ (บิดา) นางสมุทรชา (มารดา) พระราม (เชษฐาต่างมารดา) พระพรต (เชษฐาต่างมารดา) พระสัตรุด (อนุชาร่วมมารดา)
มิตรสหาย	หนุมาน, สุครีพ, องคต, ชมพูพาน, พิเภก
ศัตรู	ทศกัณฐ์, กุมภกรรณ, อินทรชิต, ขร, ทูษณ์, ตรีเศียร

พระลักษมณ์ (สันสกฤต:लक्ष्मण) เป็นตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ เป็นอวตารของพญาอนันตนาคราช แท่นบรรทมของพระนารายณ์กับสังข์ของพระนารายณ์ มีพระวรกายสีเหลืองดั่งทองทา เป็นโอรสของท้าวทศรถและนางสมุทรชา มีพระอนุชาร่วมพระมารดา คือ พระสัตรุด พระลักษมณ์เคยได้ไปร่วมพิธียกธนูโมลีที่มิถิลา ได้ลองยกศรก่อนพระราม เมื่อจับศรแล้วศรขยับแต่แกล้งทำเป็นยกไม่ได้เพราะรู้ว่าพระรามหลงรักนางสีดาตั้งแต่แรกเห็น อีกทั้งพระลักษมณ์ก็ไม่ได้รักนางสีดาแบบชู้สาว พระรามจึงได้อภิเษกสมรสกับนางสีดา

พระลักษมณ์มีความจงรักภักดีต่อพระรามมาก เมื่อพระรามต้องออกเดินป่าถึง 14 ปี พระลักษมณ์ก็ได้ขอติดตามไปเพื่ออารักขาและปรนนิบัติ และยังช่วยออกรบกับกองทัพของกรุงลงกาอย่างกล้าหาญหลายครั้งหลายหน ทรงเคียงคู่พระรามเสมอ ร่วมผจญหมู่มารและเหล่าศัตรูเคียงคู่พระรามหลายครั้งหลายครา พระลักษมณ์ออกรบจนถูกอาวุธได้รับบาดเจ็บเกือบสิ้นพระชนม์ถึง 5 ครั้ง จากหอกโมกขศักดิ์ของกุมภกรรณ ศรนาคบาศกับศรพรหมาสตร์ของอินทรชิต หอกแก้ววราวุธของมูลพลัม และหอกกบิลพัทของทศกัณฐ์ แต่ฝีมือก็ไม่ได้ด้อยไปกว่าใคร พระลักษมณ์ได้สังหารกุมภกาศ อินทรชิต มูลพลัม จิตรไพรี ทศคีรีวัน ทศคีรีธร หลังเสร็จศีกกรุงลงกาพระลักษมณ์ได้รับปูนบำเหน็จให้ไปครองเมืองโรมคัล แต่หนุมานทูลคัดค้านว่าเมืองโรมคัลเป็นเมืองยักษ์ ไม่ควรให้พระลักษมณ์ไปครอง ควรจะอยู่ใกล้ชิดพระรามจะดีกว่า พระลักษมณ์จึงได้เป็นอุปราชฝ่ายหน้าของเมืองอโยธยา

เมื่อพระรามเข้าใจผิดว่านางสีดายังรักใคร่ทศกัณฐ์ ก็สั่งให้พระลักษมณ์ประหารนางแล้วควักดวงใจมาให้ดู พระลักษมณ์ไม่อยากทำแต่นางสีดาบอกให้ทำตาม เมื่อประหารไม่ตาย พระลักษมณ์จึงปล่อยนางสีดาไปและควักหัวใจเนื้อทรายไปถวาย เมื่อพระรามต้องเดินดงเป็นครั้งที่สอง พระลักษมณ์ก็ได้ทูลขอตามเสด็จไปด้วยอีกครั้ง

พระนามของพระลักษมณ์มาจากภาษาสันสกฤตว่า ลกฺษมณ (อ่านว่า ลัก-สะ–มะ-นะ) แปลว่าผู้มีเครื่องหมายอันเป็นมงคล หรือผู้ที่มีลักษณะดี ในภาษาไทย เขียนเป็น ๒ อย่าง คือ ลักษณ์ กับ ลักษมณ์ ต่างกันที่รูปแรกเขียนไม่มี ม แต่รูปหลังเขียนมี ม หน้า ณ

ลักษณะและสี

สีทอง 1 หน้า 2 มือ มงกุฏเดินหน มงกุฏชัย หรือพระมหามงกุฏ ตอนทรงพรตสวมชฎายอดฤษี

แหล่งข้อมูลอื่น

• บทละครเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช https://vajirayana.org/บทละครเรื่องรามเกียรติ์