ยุทธการที่เซ็กเพ็ก

บทความนี้เกี่ยวกับยุทธการในประวัติศาสตร์ สำหรับภาพยนตร์ในปี พ.ศ. 2551 ที่มีเนื้อเรื่องเกี่ยวกับยุทธการนี้ ดูที่ สามก๊ก โจโฉแตกทัพเรือ

ยุทธการที่เซ็กเพ็ก
ส่วนหนึ่งของ สงครามช่วงปลายราชวงศ์ฮั่น
อักษรแกะสลักบนหน้าผาใกล้กับพื้นที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางว่าเป็นสถานที่เกิดการรบในยุทธการที่เซ็กเพ็ก อยู่ในบริเวณใกล้เคียงกับนครชื่อปี้ มณฑลหูเป่ย์ อักษรแกะสลักมีอายุ 1,000 ปีเป็นอย่างน้อย และแกะเป็นอักษรจีนว่า 赤壁 (ชื่อปี้หรือเซ็กเพ็ก 'ผาแดง') เขียนจากขวาไปซ้าย
วันที่ ฤดูหนาว ค.ศ. 208 สถานที่ แม่น้ำแยงซี ประเทศจีน ผล พันธมิตรซุนกวนและเล่าปี่ได้รับชัยชนะ ดินแดน เปลี่ยนแปลง โจโฉล้มเหลวในยึดที่มั่นฝั่งใต้ของแม่น้ำแยงซี เล่าปี่ได้มณฑลเกงจิ๋ว
คู่สงคราม
ซุนกวน เล่าปี่ เล่ากี๋	โจโฉ
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
จิวยี่ เทียเภา เล่าปี่ เล่ากี๋	โจโฉ
กำลัง
50,000	800,000 (จากคำกล่าวอ้างของโจโฉ) 220,000–240,000 (จากการประมาณการของจิวยี่)
ความสูญเสีย
ไม่ทราบ	สูญเสียอย่างหนัก

ยุทธการที่เซ็กเพ็ก
อักษรจีนตัวเต็ม	赤壁之戰
อักษรจีนตัวย่อ	赤壁之战
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Chìbì zhī zhàn IPA [ʈʂʰɨ̂.pî ʈʂɨ́ ʈʂân] ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน อักษรโรมันแบบเยล Jek-bīk jī jin IPA [tsʰɛ̄ːk̚.pék̚ tsíː tsīːn] ยฺหวิดเพ็ง Cek3-bik1 zi1 zin3 ภาษาหมิ่นใต้ เป่อ่วยยีภาษาฮกเกี้ยน Chhek-pek chi chiàn

ยุทธการที่เซ็กเพ็ก หรือ ยุทธการที่ผาแดง (จีนตัวย่อ: 赤壁之战; จีนตัวเต็ม: 赤壁之戰; พินอิน: Chìbì zhī zhàn) เป็นยุทธนาวีในประเทศจีนที่เกิดขึ้นในช่วงฤดูหนาวของปี ค.ศ. 208-209 เป็นการรบในแม่น้ำแยงซีระหว่างทัพของขุนศึกที่ควบคุมอาณาเขตของจีนต่างภาคกันในช่วงปลายราชวงศ์ฮั่น ทัพพันธมิตรของซุนกวน เล่าปี่ และเล่ากี๋ซึ่งมีฐานที่มั่นทางฝั่งใต้ของแม่น้ำแยงซีได้เอาชนะทัพของโจโฉขุนศึกทางภาคเหนือที่มีกำลังมากกว่าลงได้ จากชัยชนะนี้ เล่าปี่และซุนกวนจึงป้องกันโจโฉจากการยึดครองอาณาเขตฝั่งใต้ของแม่น้ำแยงซี ทำให้ความพยายามของโจโฉที่ต้องการจะรวมดินแดนที่เคยอยู่ภายใต้การปกครองของราชวงศ์ฮั่นตะวันออกกลับมาเป็นหนึ่งเดียวอีกครั้งต้องล้มเหลว

ชัยชนะของทัพพันธมิตรที่เซ็กเพ็กทำให้เล่าปี่และซุนกวนอยู่รอดและควบคุมแม่น้ำแยงซีต่อไป และสร้างแนวชายแดนป้องกันที่ต่อมาจะกลายเป็นรากฐานของรัฐจ๊กก๊กและง่อก๊กในยุคสามก๊ก (ค.ศ. 220-280) นักประวัติศาสตร์ได้ข้อสรุปที่แตกต่างกันเกี่ยวกับการพยายามเรียงลำดับเหตุการณ์ของยุทธการที่เซ็กเพ็ก ตำแหน่งของสถานที่ที่มีการรบเกิดขึ้นก็ยังคงเป็นประเด็นถกเถียง โดยนักวิชาการส่วนใหญ่ถือว่าตำแหน่งทางตะวันตกเฉียงใต้ของนครอู่ฮั่นในปัจจุบัน หรือตำแหน่งทางตะวันออกเฉียงเหนือของปากิ๋วในนครเยว่หยาง มณฑลหูหนานในปัจจุบัน เป็นสถานที่ที่น่าจะเป็นไปได้ว่ามีการรบเกิดขึ้น

ภูมิหลัง

ข้อมูลเพิ่มเติม: ปลายราชวงศ์ฮั่น

ในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 3 ราชวงศ์ฮั่นซึ่งมีอายุเกือบสี่ศตวรรษกำลังเสื่อมถอย พระเจ้าเหี้ยนเต้จักรพรรดิเป็นผู้นำทางการเมืองตั้งแต่ปี ค.ศ. 189 โดยไร้ซึ่งอำนาจที่จะควบคุมเหล่าขุนศึกในภูมิภาค โจโฉเป็นหนึ่งในขุนพลที่ทรงอำนาจมากที่สุด โจโฉให้จักรพรรดิประทับในนครหลวงฮูโต๋ ซึ่งทำให้โจโฉมีอำนาจควบคุมเหนือจักรพรรดิ ปี ค.ศ. 200 โจโฉเอาชนะอ้วนเสี้ยวที่เป็นอริหลักในยุทธการที่กัวต๋อ รวมภาคเหนือของจีนและได้มีอำนาจควบคุมที่ราบจีนเหนือ ในฤดูหนาว ค.ศ. 207 โจโฉยึดครองพื้นที่ทางเหนือโดยการเอาชนะชนเผ่าออหวนในยุทธการที่เป๊กลงสาน เมื่อกลับมาที่ฮูโต๋ในปี ค.ศ. 208 โจโฉได้รับการแต่งตั้งเป็นอัครมหาเสนาบดีตามที่โจโฉได้เสนอขึ้นมาเอง ส่งผลทำให้โจโฉสามารถควบคุมราชสำนักได้อย่างแท้จริง

ยุทธการ

ยุทธการที่เซ็กเพ็กและการล่าถอยของโจโฉ ตำแหน่งของสถานที่รบที่ทำเครื่องหมายไว้สอดคล้องกับตำแหน่งที่น่าจะเป็นไปได้ใกล้กับนครชื่อปี้

ภาพจิตรกรรมฝาผนังที่มีอายุย้อนไปถึงช่วงปลายราชวงศ์ฮั่นตะวันออก (ค.ศ. 25–220) แสดงภาพรถศึกและทหารม้า – สุสานต๋าหู่ถิง นครเจิ้งโจว มณฑลเหอหนาน

ไกหน้าไม้พร้อมจารึกที่ขุดพบที่นครชื่อปี้ – พิพิธภัณฑ์นครเสียนหนิง มณฑลหูเป่ย์

ยุทธการที่เซ็กเพ็กเริ่มต้นด้วยความพยายามของทัพโจโฉที่ยึดหัวหาดเพื่อข้ามแม่น้ำแยงซีแต่ล้มเหลว จากนั้นทั้งสองฝ่ายจึงล่าถอยไปยังที่มั่นของตนบนสองฝั่งของแม่น้ำแยงซี จากนั้นการรบทางเรือก็เริ่มต้นในแม่น้ำ โดยมีการบุกทางบกของทัพพันธมิตรของซุนกวนและเล่าปี่ร่วมด้วย ทัพพันธมิตรได้ชัยชนะอย่างเด็ดขาด ทัพโจโฉต้องล่าถอย แต่ระหว่างทางกองกำลังของโจโฉหยุดชะงักในพื้นที่ที่เป็นโคลนและล้มป่วยเป็นจำนวนมาก ในที่สุดโจโฉก็หนีมาถึงด่านฮัวหยง (華容 หฺวาหรง)

ทัพผสมของซุนกวนและเล่าปี่ล่องเรือทวนน้ำจากแฮเค้า (夏口 เซี่ยโข่ว) หรือจากฮวนเค้า (樊口 ฝันโข่ว) ไปยังเซ็กเพ็ก ที่ซึ่งเผชิญหน้ากับทัพหน้าของโจโฉ กองกำลังของโจโฉต้องเผชิญหน้ากับโรคระบาดและขวัญกำลังใจตกต่ำเพราะต้องเดินทัพอย่างหนักตลอดการทัพบุกใต้ที่ยืดเยื้อ ทัพโจโฉไม่สามารถชิงความได้เปรียบในการปะทะกันครั้งย่อย ๆ จึงล่าถอยไปยังฮัวหลิม (烏林 อูหลิน) ฝั่งเหนือของแม่น้ำ ส่วนทัพพันธมิตรก็ล่าถอยไปทางใต้

โจโฉให้ใช้โซ่ผูกเรือเข้าด้วยกันตั้งแต่หัวจรดท้าย อาจเพื่อลดอาการเมาเรือในหมู่ทหารซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวภาคเหนือที่ไม่คุ้นเคยกับการอยู่บนเรือ อุยกายแม่ทัพของฝ่ายซุนกวนรู้เรื่องนี้จึงส่งหนังสือแสร้งยอมสวามิภักดิ์ต่อโจโฉและเตรียมกองเรือรบ ประกอบด้วยเรือใหญ่ที่เรียกว่า เหมิงชงโตวเจี้ยน (蒙衝鬥艦) เรือเหล่านี้ถูกดัดแปลงให้เป็นเรือไฟโดยการบรรทุกด้วยฟืน ต้นอ้อแห้ง และน้ำมัน เมื่อกองเรือรบ "แปรพักตร์" ของอุยกายแล่นมาถึงกลางแม่น้ำ ทหารในเรือก็จุดไฟในเริือใหญ่ก่อนจะย้ายลงเรือเล็ก เรือไฟที่ไร้ทหารถูกพัดให้แล่นตามลมตะวันออกเฉียงใต้ พุ่งเข้าหาทัพเรือของโจโฉและเกิดเพลิงไหม้เผาทัพเรือ ทหารหลายนายและม้าหลายตัวถูกไฟคลอกตายหรือไม่ก็จมน้ำตาย

หลังจากโจมตีระลอกแรก จิวยี่และพันธมิตรนำกองกำลังติดอาวุธเบาถือโอกาสนี้เข้าโจมตี ทหารภาคเหนือเกิดความสับสนวุ่นวายและถูกตีแตกพ่ายยับเยิน เมื่อโจโฉเห็นว่าสถานการณ์ไม่มีหวังจึงออกคำสั่งให้ถอยทัพ โดยให้ทำลายเรือที่เหลืออยู่จำนวนหนึ่งก่อนล่าถอย

ทัพโจโฉพยายามล่าถอยไปตามเส้นทางฮัวหยง รวมถึงถนนยาวที่ผ่านหนองบึงทางเหนือของทะเลสาบต้งถิง เกิดฝนตกหนักทำให้ถนนยิ่งเดินทัพได้ยากลำบาก ทหารป่วยหลายนายต้องแบกมัดหญ้าขึ้นหลังและนำมาถมถนนเพื่อให้ทหารม้าผ่านไปได้ ทหารเหล่านี้จำนวนมากจมโคลนตายหรือถูกเหยียบตายขณะพยายามถมถนน ทัพพันธมิตรนำโดยจิวยี่และเล่าปี่ยกไล่ตามตีทั้งทางบกและทางน้ำจนถึงลำกุ๋น (南郡 หนานจฺวิ้น) การถูกตามตีรวมถึงการขาดเสบียงและโรคระบาดที่ทำให้กองกำลังที่เหลืออยู่ของโจโฉได้รับความเสียหาย จากนั้นโจโฉจึงล่าถอยไปยังฐานที่มั่นที่เงียบกุ๋น โดยให้โจหยินและซิหลงรักษากังเหลง (江陵 เจียงหลิง) งักจิ้นประจำการที่ซงหยง (襄陽 เซียงหยาง) และหมันทองประจำการที่ตงหยง (當陽 ตางหยาง)

การโต้กลับของทัพพันธมิตรอาจพิชิตโจโฉและทัพทั้งหมดได้ แต่การข้ามแม่น้ำแยงซีได้ถูกยกเลิกไปเพราะความวุ่นวายในทัพพันธมิตรที่มารวมตัวริมฝั่งแม่น้ำและแย่งกันขึ้นเรือข้ามฟากที่มีอยู่อย่างจำกัด ดังนั้นเพื่อฟื้นคืนความมีระเบียบ กองกำลังแยกที่นำโดยกำเหลงขุนพลของซุนกวนจึงไปประจำที่หัวหาดที่อิเหลงทางเหนือ ด้านฝ่ายโจโฉมีการดำเนินการป้องกันที่แนวหลังอย่างมั่นคงโดยโจหยินที่ช่วยป้องกันไม่ให้เกิดความเสียหายมากกว่านี้

ผลสะท้อนทางวัฒนธรรม

ขุนพลยืนล้อมรอบโจโฉตามที่ปรากฏในเซี่ยงไฮ้จิงจฺวี้ย่วน

ผลงานที่มีชื่อเสียงบางส่วนโดยซู ตงพัว กวีสมัยราชวงศ์ซ่งพรรณาถึงการสู้รบและสภาพแวดล้อมโดยรอบ โดยขณะถูกเนรเทศไปที่หฺวางโจว (黃州; ปัจจุบันคือหฺวางกาง) เขาแต่งผลงานสามชิ้นที่มีการรวบรวมไว้อย่างกว้างขวางเกี่ยวกับลวดลายเซ็กเพ็ก: ฟู่ 2 แบบ และ ฉือแบบเดียว

วิดีโอเกมหลายดกมใช้ฉากในสามก๊ก เช่น ชุดไดนาสตีวอริเออร์ของโคเอ, ซังโงกูชิ โคเมเด็ง, ชุดวอริเออร์โอโรจิ, Destiny of an Emperor, เค็สเซ็ง 2 และโททัลวอร์: ทรีคิงดัมส์ มีฉากยุทธการนี้ที่สามารถเล่นได้ ภาพยนตร์ สามก๊ก โจโฉแตกทัพเรือ ใน ค.ศ. 2008 ที่กำกับโดยจอห์น วู ผู้สร้างภาพยนตร์ชาวฮ่องกง เป็นเรื่องดัดแปลงจากประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเกี่ยวกับยุทธการนี้ หลังเผยแพร่ในประเทศจีน สามก๊ก โจโฉแตกทัพเรือ ทำสถิติบอกซ์ออฟฟิศใหม่สำหรับภาพยนตร์ที่ผลิตในประเทศ

บรรณานุกรม

• Chen Shou (陳壽) (1959) [c. 280], Sānguó zhì 三國志 [History of the Three Kingdoms] (ภาษาจีนคลาสสิก) (Reprint ed.), Beijing: Zhonghua shuju, ISBN 978-7-101-00307-9, OCLC 1076113050
• Sima Guang (司馬光), บ.ก. (1969) [1084]. The Last of the Han. แปลโดย de Crespigny, Rafe. Canberra: Centre of Oriental Studies, Australian National University. ISBN 978-0-7081-0163-6. Annotated translation of chapters 58–68 of the Zizhi Tongjian.
• Sima, Guang, บ.ก. (2020) [1996]. To Establish Peace (PDF). แปลโดย de Crespigny, Rafe (2020 Internet ed.). Canberra: Australian National University. hdl:1885/42049. ISBN 978-0-7315-2537-9. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2023-05-14.{{cite book}}: CS1 maint: postscript (ลิงก์) Annotated translation of chapters 59–63 of the Zizhi Tongjian.
• de Crespigny, Rafe (2018) [1990]. Generals of the South: The Foundation and Early History of the Three Kingdoms State of Wu (Internet ed.). Canberra: Australian National University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 July 2012. สืบค้นเมื่อ 9 November 2023.{{cite book}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (ลิงก์)
• ——— (2003), The Three Kingdoms and Western Jin: A History of China in the Third Century AD (Internet ed.), คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2 April 2012, สืบค้นเมื่อ 3 December 2023
• ——— (2007). A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD). Leiden, Boston: Brill. ISBN 978-90-04-15605-0.
• ——— (2010). "Red Cliffs. 208". Imperial Warlord: A Biography of Cao Cao 155–220 AD. Sinica Leidensia, vol. 99. Leiden: Brill. pp. 241–286. doi:10.1163/ej.9789004185227.i-554.39. ISBN 978-90-04-18830-3.
• Dien, Albert E.; Knapp, Keith N., บ.ก. (2019). Volume 2: The Six Dynasties, 220–589. The Cambridge History of China. Cambridge University Press. doi:10.1017/9781139107334. ISBN 978-1-107-02077-1.
  • Farmer, J. Michael. "Shu-Han". In Dien & Knapp (2019), pp. 66–78.
• Eikenberry, Karl W. (1994). "The campaigns of Cao Cao". Military Review. 74 (8): 56–64. ISSN 0026-4148.
• Fitzgerald, Charles P. (1985). Why China? Recollections of China 1923–1950 (ภาษาอังกฤษ). Melbourne University Press. ISBN 978-0-522-84300-2. OCLC 13352788.
• Chen Shou (陳壽) (1977) [429]. Pei Songzhi (裴松之) (บ.ก.). Annotations to Records of the Three Kingdoms 三國志注 (ภาษาจีนคลาสสิก). Taipei: Dingwen Printing. OCLC 41367032.
  Yu Pu (虞溥) (c. 300). Jiāng biǎo zhuàn 江表傳 (private history) (ภาษาจีนคลาสสิก).
• The Military Documents Research Organization of the Wuhan Military District (武汉部队司令部軍事资料研究组编) (1979), 中國古代戰争一百例 [One Hundred Battles of Ancient Chinese History] (ภาษาจีน), Wuhan: Hubei renmin chubanshe, OCLC 23071752
• Tian, Xiaofei (2018). "Restoring the Broken Halberd". The Halberd at Red Cliff: Jian'an and the Three Kingdoms. Harvard–Yenching Monograph Series. Vol. 108. Harvard University Press. pp. 281–345. doi:10.1163/9781684170920_007. ISBN 978-1-68417-092-0. LCCN 2016056558. OCLC 969438901.
• Zhang Xiugui (張修桂) (2006). แปลโดย Han Zhaoqing; Fabien Simonis. "Ancient "Red Cliff" battlefield: a historical-geographic study". Frontiers of History in China. 1 (2): 214–235. ISSN 1673-3401.

อ่านเพิ่ม

• de Crespigny, Rafe. "Wei". In Dien & Knapp (2019), pp. 27–49.
• ———. "Wu". In Dien & Knapp (2019), pp. 50–65.
• Chang, Taiping (2014). "Yu Pu 虞溥 (fl. 280–300), zi Yunyuan 允源". ใน Knechtges, David R.; Taiping Chang (บ.ก.). Ancient and Early Medieval Chinese Literature: A Reference Guide. Part Three. Handbook of Oriental Studies, Section Four: China. Vol. 25/3. Brill. pp. 1998–1999. ISBN 978-90-04-27185-2.

Originally published as 張修桂 (2004). "Chìbì gǔ zhànchǎng lìshǐ dìlǐ yánjiū" 赤壁古战场历史地理研究. 复旦学报社會科學版 [Fudan Academic Journal of Social Sciences] (ภาษาจีน). No. 3. pp. 94–103.