ข้างหลังภาพ

บทความนี้เกี่ยวกับนวนิยายโดยศรีบูรพา สำหรับความหมายอื่น ดูที่ ข้างหลังภาพ (แก้ความกำกวม)

ข้างหลังภาพ
ผู้ประพันธ์	ศรีบูรพา
ประเทศ	ไทย
ภาษา	ไทย
ประเภท	โรแมนติก
ฉากท้องเรื่อง	ประเทศญี่ปุ่น, ประเทศสยาม/ไทย
วันที่พิมพ์	พ.ศ. 2481 (พิมพ์ครั้งแรก)
ชนิดสื่อ	สิ่งพิมพ์

ข้างหลังภาพ คือ นวนิยายประพันธ์โดยศรีบูรพา หรือชื่อจริงว่า กุหลาบ สายประดิษฐ์ เริ่มตีพิมพ์เป็นตอน ๆ ลงในหนังสือพิมพ์ประชาชาติรายวัน เมื่อ พ.ศ. 2479 เป็นเรื่องราวของความรักต่างวัย ต่างสถานะ นอกจากเรื่องราวที่กินใจแล้ว ภาษาที่ใช้ในเรื่องเป็นภาษาที่งดงาม มีวลีที่เป็นที่ชื่นชอบมากมาย นวนิยายเรื่องนี้เมื่อรวมเล่มได้รับการตีพิมพ์ซ้ำถึง 47 ครั้ง ยังได้รับการยกย่องด้วยความงามในเชิงวรรณศิลป์ และแสดงเป็นละครโทรทัศน์ ภาพยนตร์ รวมถึงละครเวที ในรูปแบบละครเพลงอีกด้วย

กุหลาบ สายประดิษฐ์ เขียนเรื่องนี้โดยอาศัยประสบการณ์จริงที่เคยไปดูงานที่ประเทศญี่ปุ่น เมื่อเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2479 และจากความคุ้นเคยกับเจ้านายในราชสกุลวรวรรณ หลายพระองค์ที่เป็นพี่น้องกับ หม่อมเจ้าวรรณไวทยากร วรวรรณ เจ้าของหนังสือพิมพ์ประชาชาติรายวัน โดยเป็นที่คาดหมายกันว่าตัวละคร หม่อมราชวงศ์กีรติ น่าจะถอดแบบมาจากหม่อมเจ้าบรรเจิดวรรณวรางค์ วรวรรณ บางคนคาดว่าถอดแบบมาจากพระนางเธอลักษมีลาวัณ แต่ชนิด สายประดิษฐ์ ภริยาของผู้แต่งระบุว่าเป็นความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน

ข้างหลังภาพ ตีพิมพ์ตอนแรกในหนังสือพิมพ์ประชาชาติ ฉบับวันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2479 ต่อเนื่องจนจบบทที่ 12 ในวันที่ 26 มกราคม พ.ศ. 2480 ถึงตอนที่ ม.ร.ว.กีรติ ลาจากนพพรที่ท่าเรือโกเบ โดยเป็นเรื่องราวที่เกิดขึ้นในประเทศญี่ปุ่น ต่อมาเมื่อรวมพิมพ์ครั้งแรกโดย สำนักงานนายเทพปรีชา ศรีบูรพาได้แต่งเพิ่มอีก 7 บท รวมเป็น 19 บท โดยตอนที่แต่งขึ้นใหม่เป็นเรื่องราวที่เกิดขึ้นในประเทศไทย

ต่อมาในปี พ.ศ. 2486 ศรีบูรพาได้เขียนเรื่องสั้นชื่อ "นพพร-กีรติ" เป็นจดหมายรัก ที่เขียนถึงระหว่างกัน ตีพิมพ์ในหน้า 255 ถึง 273 ของหนังสือรวมเรื่องสั้น "ผาสุก" ของสำนักพิมพ์อุดม และได้นำไปรวมเล่มใน ข้างหลังภาพ ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 3 ในเวลาต่อมา

เนื้อเรื่อง

นพพร และ หม่อมราชวงศ์กีรติ พบกันครั้งแรกที่สถานีรถไฟโตเกียว นพพรมีอายุ 22 ปี เป็นนักศึกษามหาวิทยาลัยริคเคียว ขณะที่หม่อมราชวงศ์กีรติ หญิงวัย 35 มาฮันนีมูนกับพระยาอธิการบดีผู้เป็นสามีที่แก่คราวพ่อ ทั้งยังเป็นเพื่อนสนิทกับพ่อของนพพร จึงขอร้องให้นพพรพาหม่อมราชวงศ์กีรติเที่ยวญี่ปุ่น เพราะตัวท่านเองแก่เกินกว่าจะไปไหนต่อไหนได้สะดวก แต่ก็ยังอยากให้หม่อมราชวงศ์กีรติสนุกกับการอยู่ญี่ปุ่น และนั่นเป็นโอกาสให้นพพร เด็กหนุ่มที่ไม่เคยรู้จักความรักมาก่อนได้อยู่ใกล้ชิดกับผู้หญิงที่สวยสง่า กิริยาวาจาแช่มช้อยเป็นผู้ดี แม้เธอจะสูงวัยกว่า แต่เมื่อยิ่งได้ใกล้ชิด นพพรก็ยิ่งหลงรักเทอดทูนหม่อมราชวงศ์กีรติ ทั้ง ๆ ที่รู้อยู่แก่ใจว่าเธอแต่งงานแล้ว นพพรเฝ้าถามหม่อมราชวงศ์กีรติว่าทำไมเธอจึงแต่งงานกับชายรุ่นพ่อ ทั้ง ๆ ที่เธอทั้งสวยสง่า ฉลาด และฐานะเดิมก็ดีอยู่ก่อนแล้ว ทั้งไม่ได้ถูกใครบังคับและไม่ได้รักท่านเจ้าคุณด้วย ทุกครั้งที่นพพรถามหม่อมราชวงศ์กีรติเลี่ยงที่จะตอบ จนวันหนึ่งเขาพาเธอไปเที่ยวมิตาเกะ หม่อมราชวงศ์กีรติที่ตามปกติจะวางตัวสง่างาม กลับกลายเป็นสาวน้อย ผู้ร่าเริงท่ามกลางแมกไม้ สายลม และความหลังที่เป็นความลับของหม่อมราชวงศ์กีรติจึงถูกเปิด และทุกครั้งที่นพพร ถามว่าหม่อมราชวงศ์กีรติรักเขาไหม คุณหญิงกีรติไม่เคยตอบตรงคำถามเลย ส่วนนพพรยืนยันว่า “ผมจะรักคุณหญิง ตราบชั่วฟ้าดินสลาย”

6 ปีล่วงไป นพพรสำเร็จการศึกษาและฝึกหัดงานที่ญี่ปุ่นพอสมควรแก่การแล้วก็กลับสยาม ในขณะนี้หม่อมราชวงศ์กีรติเป็นหม้ายแล้วและบำเพ็ญชีวิตอยู่อย่างสงบ เขาทั้งสองคนได้พบกันอีกครั้งหนึ่ง แต่เป็นการพบที่นพพรรู้สึกเหมือนพบพี่สาวที่ดีคนหนึ่งเท่านั้น เวลา 6 ปีในญี่ปุ่นได้เปลี่ยนจิตใจของนพพรเด็กหนุ่มผู้อ่อนแก่ความรักให้เป็นชายหนุ่มญี่ปุ่นที่ไม่ใคร่จะคิดถึงใครจะคิดถึงอะไรนอกจากงานและการตั้งตัวเท่านั้น ครั้นแล้วนพพรก็แต่งงานกับคู่หมั้นที่บิดาหาไว้ให้เมื่อครั้งก่อนไปศึกษาอยู่ที่ญี่ปุ่น เมื่อแต่งงานแล้วได้สองเดือน นพพรได้ทราบว่าหม่อมราชวงศ์กีรติได้เจ็บหนักด้วยวัณโรคและอยากพบเขา จนแพทย์และพยาบาลรู้สึกว่าควรจะมาตามเขาให้ไปพบเพื่อให้คนไข้ได้สงบจิตใจในวาระสุดท้าย นพพรก็ไปเยี่ยมและหม่อมราชวงศ์กีรติก็ให้ภาพเขียนที่ระลึกถึงสถานที่ให้กำเนิดความรักแก่เขาทั้งสอง ซึ่งเป็นภาพวาดโดยฝีมือของเธอเอง พร้อมด้วยคำตัดพ้อบางประโยคเป็นที่สะกิดใจนพพรให้ระลึกถึงความหลังและหวนคิดเสียดายอาลัยคนรักคนแรกของตน ครั้นแล้วหม่อมราชวงศ์กีรติสตรีผู้อาภัพในเรื่องรักก็ถึงแก่กรรมใน 7 วันต่อมา

นักแสดงนำ

ปี	พ.ศ. 2524	พ.ศ. 2527	พ.ศ. 2544	พ.ศ. 2551	พ.ศ. 2558	พ.ศ. 2561
รูปแบบการนำเสนอ	ละครโทรทัศน์	ภาพยนตร์ 35 มม., สโคป	ภาพยนตร์ 35 มม., ไวด์สกรีน	ละครเวที	ละครบรอดเวย์	ละครเวที
ชื่อเรื่อง	ข้างหลังภาพ		ข้างหลังภาพ	ข้างหลังภาพ เดอะมิวสิคัล	Waterfall	Ladies of the Stage
ออกอากาศ/ ฉายเมื่อ/แสดงที่	ช่อง 5	27 เมษายน 2527	30 มีนาคม 2544	รัชดาลัย เธียเตอร์	เดอะพาซาดีน่า เพลย์เฮาส์	รัชดาลัย เธียเตอร์
ผู้ผลิต	รัชฟิล์ม ทีวี	ไฟว์สตาร์โปรดักชั่น	สหมงคลฟิล์ม	ซีเนริโอ	ริชาร์ด มาลท์บี จูเนียร์	ซีเนริโอ
ผู้กำกับ/ผู้สร้าง	กนกวรรณ ด่านอุดม	เปี๊ยก โปสเตอร์	เชิด ทรงศรี	ถกลเกียรติ วีรวรรณ
นพพร	นิรุตติ์ ศิริจรรยา	อำพล ลำพูน	ธีรเดช วงศ์พัวพันธ์	สุกฤษฎิ์ วิเศษแก้ว		ธนทัต ชัยอรรถ
คุณหญิงกีรติ	อรัญญา นามวงศ์	นาถยา แดงบุหงา	คาร่า พลสิทธิ์	สุธาสินี พุทธินันท์	เซียร์รา บ็อกเกสส์	คัทลียา แมคอินทอช

การสร้าง

ละครโทรทัศน์

ข้างหลังภาพแสดงเป็นละครโทรทัศน์ครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2524 ออกอากาศทาง ช่อง 5 นำแสดงโดย นิรุตติ์ ศิริจรรยา รับบท นพพร และ อรัญญา นามวงษ์ รับบท คุณหญิงกีรติ ออกอากาศทุกวันอังคาร-ศุกร์ เวลา 20.45 น.

ภาพยนตร์

ข้างหลังภาพ สร้างเป็นภาพยนตร์สองครั้ง ได้แก่

• ข้างหลังภาพ (2528) กำกับโดย เปี๊ยก โปสเตอร์ นำแสดงโดย นาถยา แดงบุหงา รับบท คุณหญิงกีรติ และ อำพล ลำพูน รับบท นพพร ฉายครั้งแรกเมื่อวันที่ 27 เมษายน 2528
• ข้างหลังภาพ (2544) กำกับโดย เชิด ทรงศรี นำแสดงโดย คารา พลสิทธิ์ รับบท คุณหญิงกีรติ และ ธีรเดช วงศ์พัวพันธ์ รับบท นพพร ฉายครั้งแรกเมื่อวันที่ 30 มีนาคม 2544

ละครเวที

• ข้างหลังภาพ ได้สร้างเป็นละครเวที ในรูปแบบละครเพลง ภายใต้ชื่อว่า ข้างหลังภาพ เดอะมิวสิคัล ในปี พ.ศ. 2551 โดยเปิดทำการแสดงระหว่างวันที่ 21 สิงหาคม - 26 ตุลาคม 2551 เป็นจำนวนทั้งสิ้น 49 รอบการแสดง โดยทำการแสดงที่ โรงละครเมืองไทยรัชดาลัย เธียเตอร์ กำกับการแสดงโดย ถกลเกียรติ วีรวรรณ แสดงนำโดย สุธาสินี พุทธินันท์ รับบท คุณหญิงกีรติ และ สุกฤษฎิ์ วิเศษแก้ว รับบท นพพร
• ในปี พ.ศ. 2558 ข้างหลังภาพได้รับการดัดแปลงเป็นละครบรอดเวย์ภาษาอังกฤษในชื่อว่า "Waterfall" โดยริชาร์ด มาลท์บี จูเนียร์ ดนตรีประกอบโดยเดวิด ไชร์ และสราวุธ เลิศปัญญานุช นำแสดงโดย เซียร์รา บ็อกเกสส์ และสุกฤษฎิ์ วิเศษแก้ว โดยเปิดทำการแสดงระหว่างวันที่ 29 พฤษภาคม 2558 - 28 มิถุนายน 2558 ที่โรงละครเดอะพาซาดีน่า เพลย์เฮาส์ เมืองแพซาดีนา รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา และในปี พ.ศ. 2566 ได้นำกลับมาแสดงอีกครั้งที่เมืองไทยรัชดาลัย เธียเตอร์ นำแสดงโดย Josh Dela Cruz, Danielle Hope และ Jon Jon Briones

แหล่งข้อมูลอื่น

• ข้างหลังภาพ (2544) ที่ สยามโซน.คอม
• ข้างหลังภาพ (2528) ที่ สยามโซน.คอม