อำเภอภูเพียง

อำเภอภูเพียง
อำเภอภูเพียง
	อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Phu Phiang
	วัดพระธาตุแช่แห้งในยามเย็น
	คำขวัญ: ภูเพียงแช่แห้ง เรือแข่งล้านนา; วังปลา มะไฟจีน ศิลปินพื้นบ้าน
	แผนที่จังหวัดน่าน เน้นอำเภอภูเพียง
	พิกัด: 18°45′42″N 100°47′17″E / 18.76167°N 100.78806°E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	น่าน
พื้นที่
• ทั้งหมด	508.236 ตร.กม. (196.231 ตร.ไมล์)
ประชากร (2564)
• ทั้งหมด	35,929 คน
• ความหนาแน่น	70.69 คน/ตร.กม. (183.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	55000
รหัสภูมิศาสตร์	5514
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอภูเพียง หมู่ที่ 3 ถนนหนองเต่า-น้ำแก่นกลาง ตำบลม่วงตึ๊ด อำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน 55000
	ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ภูเพียง (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดน่าน เป็นที่ตั้งของวัดพระธาตุแช่แห้ง ซึ่งโบราณสถานสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่เมืองน่าน เป็นพระธาตุประจำปีเกิด ของคนที่เกิดปีเถาะ (ปีนักษัตรกระต่าย) และเป็นอนุสรณ์ของความรักและความสัมพันธ์ระหว่างเมืองน่านกับเมืองสุโขทัยในอดีต

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอภูเพียงมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองน่านและอำเภอสันติสุข
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอแม่จริม
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเวียงสา
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองน่าน

ประวัติ

เมื่อปี พ.ศ. 1896 พญาการเมือง เจ้าผู้ครองนครน่าน (องค์ที่ 5) ได้รับพระราชทานพระบรมสารีริกธาตุรวม 7 องค์ พร้อมด้วยพระพิมพ์ทองคำ 20 องค์ พระพิมพ์เงิน 20 องค์ จากพระเจ้าไสลือไทกษัตริย์แห่งกรุงสุโขทัย เถระชั้นผู้ใหญ่ พิจารณาเห็นว่า ดอยภูเพียงแช่แห้งเป็นชัยภูมิดี จึงอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุพร้อมด้วยพระพิมพ์ทอง พระพิมพ์เงิน ไปยังดอยภูเพียงแช่แห้ง ประจุลงในเต้าปูนทองสำริด แล้วพอกด้วยสะตาย (ปูนขาวผสมยางไม้) แล้วขุดหลุมลึก 1 วา อาราธนาพระบรมสารีริกธาตุ ประจุไว้ในหลุมกลบดินแล้วก่อเจดีย์สูง 1 วา ทับไว้อีกชั้น ในกาลต่อมาจึงย้ายเมืองวรนคร (นครน่าน) มาสร้างเมืองใหม่ขึ้นที่เชิงดอยภูเพียงแช่แห้ง ทรงขนานนามตามชื่อดอยว่า “เมืองภูเพียงแช่แห้ง” สืบมา

พญาการเมือง ปกครองเมืองใหม่นี้ได้เพียง 5 ปี ก็ถึงแก่พิราลัย พญาผากองผู้เป็นโอรส ได้ขึ้นครองเมืองสืบมาอีก 6 ปี เห็นว่าที่ตัวเมืองภูเพียงแช่แห้งเป็นที่กันดารน้ำในฤดูแล้ง ชัยภูมิริมฝั่งแม่น้ำน่านฝั่งตรงข้ามคือบริเวณห้วยไคร้ ห่างจากเดิมไปทางทิศตะวันตกประมาณ 60 เส้น เป็นที่เหมาะสมกว่า ปี พ.ศ. 1911 พญาผากองจึงได้อพยพไพร่พล ประชาชนข้ามลำน้ำน่านมาตั้งเมือง คือที่ตั้งตัวเมืองน่าน หรือจังหวัดน่านในปัจจุบัน

ต่อมาได้มีการตั้งตำบลในทิศตะวันออกของแม่น้ำน่าน เนื่องจากมีพื้นที่กว้างขวาง โดยแยกพื้นที่หมู่ 4–7 (ในขณะนั้น) ของตำบลน้ำแก่น จัดตั้งขึ้นเป็นตำบลนาปัง และแยกพื้นที่หมู่ 4–6 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าน้าว จัดตั้งขึ้นเป็นตำบลม่วงตึ๊ด กับแยกพื้นที่หมู่ 6–7 (ในขณะนั้น) ของตำบลฝายแก้ว จัดตั้งขึ้นเป็นตำบลเมืองจัง ในปี พ.ศ. 2490^[1] และตั้งตำบลน้ำเกี๋ยน โดยแยกพื้นที่หมู่ 3, 6, 9–10 และหมู่ 12 (ในขณะนั้น) ของตำบลน้ำแก่น ในปี พ.ศ. 2533^[2] ฝั่งทิศตะวันออกของแม่น้ำน่านจึงมีพื้นที่ 7 ตำบล ได้แก่ ตำบลน้ำแก่น ตำบลท่าน้าว ตำบลฝายแก้ว ตำบลนาปัง ตำบลเมืองจัง ตำบลน้ำเกี๋ยน และตำบลม่วงตึ๊ด

ต่อมากระทรวงมหาดไทยได้แยกพื้นที่ตำบลม่วงตึ๊ด ตำบลนาปัง ตำบลน้ำแก่น ตำบลน้ำเกี๋ยน ตำบลเมืองจัง ตำบลท่าน้าว และตำบลฝายแก้ว ของอำเภอเมืองน่าน ได้แบ่งพื้นที่การปกครองออกมาตั้งเป็น กิ่งอำเภอภูเพียง^[3] ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 1 มิถุนายน พ.ศ. 2540 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคม ปีเดียวกัน และต่อมาได้มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะขึ้นเป็น อำเภอภูเพียง^[4] ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 โดยให้มีผลตั้งแต่วันที่ 8 กันยายน ปีเดียวกัน ตามโครงการเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม พ.ศ. 2550

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอภูเพียงแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 61 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่อตำบล	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)^[5]
1.	ม่วงตึ๊ด	Muang Tuet	5	4,233
2.	นาปัง	Na Pang	6	3,291
3.	น้ำแก่น	Nam Kaen	10	4,484
4.	น้ำเกี๋ยน	Nam Kian	5	2,848
5.	เมืองจัง	Mueang Chang	11	5,751
6.	ท่าน้าว	Tha Nao	7	3,235
7.	ฝายแก้ว	Fai Kaeo	17	11,950