อำเภอดำเนินสะดวก

อำเภอดำเนินสะดวก
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Damnoen Saduak
ตลาดน้ำดำเนินสะดวก
คำขวัญ:  เมืองสองฝั่งคลองประวัติศาสตร์ เสด็จประพาสต้น ร.5 เลื่องลือชาองุ่นหวาน ชาวบ้านน้ำใจงาม ล้นหลามผัก ผลไม้รายได้หลัก เรารักตลาดน้ำดำเนิน
แผนที่จังหวัดราชบุรี เน้นอำเภอดำเนินสะดวก
พิกัด: 13°31′6″N 99°57′18″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ราชบุรี
พื้นที่
• ทั้งหมด	210.3 ตร.กม. (81.2 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	90,968 คน
• ความหนาแน่น	432.56 คน/ตร.กม. (1,120.3 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	70130, 70210
รหัสภูมิศาสตร์	7004
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอดำเนินสะดวก หมู่ที่ 1 ตำบลดำเนินสะดวก อำเภอดำเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี 70130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

คลองดำเนินสะดวก

ดำเนินสะดวก เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดราชบุรี

ตลาดน้ำดำเนินสะดวก

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอดำเนินสะดวกตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอโพธารามและอำเภอบางแพ
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบ้านแพ้ว (จังหวัดสมุทรสาคร)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองสมุทรสงครามและอำเภอบางคนที (จังหวัดสมุทรสงคราม)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองราชบุรี

ประวัติ

ดำเนินสะดวก เป็นชื่อของคลองที่ได้ถือกำเนิดขึ้นในปี พ.ศ. 2409 จากพระราชปรารภของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ที่ว่าการเดินทางจากกรุงเทพฯ ไปยังจังหวัดสมุทรสาครนั้นเรามีคลองภาษีเจริญ ทำให้การเดินทางไปมาได้สะดวกสบาย แต่ถ้ามีคลองเชื่อมโยงระหว่างกรุงเทพฯ จังหวัดสมุทรสงคราม และจังหวัดราชบุรีก็จะยิ่งสะดวกขึ้นอีกมาก โดยมีนัยแห่งจุดประสงค์ของพระราชปรารภที่ต้องการเชื่อมโยงแม่น้ำหลัก 3 สาย อันได้แก่ แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำท่าจีน และแม่น้ำแม่กลอง ด้วยคลองเพื่อความสะดวกในด้านคมนาคมทางน้ำ โดยแต่เดิมมีคลองภาษีเจริญเชื่อมระหว่างแม่น้ำเจ้าพระยาในกรุงเทพมหานคร และแม่น้ำท่าจีน ในจังหวัดสมุทรสาครอยู่แล้ว

ต่อมาในปีเดียวกันนั้นเอง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ พระประสาทสิทธิ์ (เดิมชื่อ ช่วง บุนนาค ต่อมาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พระยาศรีสุริยวงศ์ และสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ตามลำดับ เป็นต้นตระกูลบุนนาค) เป็นผู้อำนวยการในขุดคลองเพื่อเชื่อมแม่น้ำท่าจีน และแม่น้ำแม่กลองโดยใช้งบประมาณจากทุนทรัพย์ส่วนพระองค์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 จำนวน 400 ชั่ง และทุนทรัพย์ของพระประสาทสิทธิ์ผู้อำนวยการขุดคลองอีก 1,000 ชั่งรวม 1,400 ชั่ง หรือ 112,000 บาท (1 ชั่ง เท่ากับ 80 บาท) ทั้งนี้งบประมาณดังกล่าวไม่ได้นับรวมแรงงานของประชาชนที่เอาแรงมาช่วยขุดด้วย

ในการขุดคลองครั้งนั้นได้ว่าจ้างแรงงานชาวจีนเป็นผู้ขุดคลองเป็นส่วนใหญ่ โดยใช้วิธีขุด 2 วาเว้น 1 วา แล้วปล่อยให้น้ำหลากเซาะให้ทะลุต่อกัน โดยเริ่มต้นขุดจากปากคลองบางยางแม่น้ำท่าจีน ในท้องที่ตำบลคลองตัน และตำบลดำเนินสะดวก (เปลี่ยนชื่อเป็นตำบลสวนส้ม) อำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร ผ่านเขตจังหวัดราชบุรี ซึ่่งคืออำเภอดำเนินสะดวกในปัจจุบัน สิ้นสุดคลองที่เขตเทศบาลตำบลบางนกแขวก จังหวัดสมุทรสงคราม (อำเภอบางคนทีในปัจจุบัน) รวมระยะทางทั้งสิ้น 33.6 กม. ใช้เวลาในการขุดรวม 2 ปี เสร็จสิ้นในปี พ.ศ. 2411

• วันที่ 27 มีนาคม 2481 ยุบตำบลรางยาว ตำบลตาหลวง ตำบลท่านัด ตำบลหลักหก รวมเข้ากับตำบลดำเนินสะดวก แล้วขนานนามว่า ตำบลดำเนินสะดวก ยุบตำบลดอนข่อย รวมเข้ากับตำบลบัวงาม แล้วขนานนามว่า ตำบลบัวงาม ยุบตำบลปลายสี่หมื่น รวมเข้ากับตำบลสี่หมื่น แล้วขนานนามว่า ตำบลสี่หมื่น ยุบตำบลชาวเหนือ รวมเข้ากับตำบลบ้านไร่ แล้วขนานนามว่า ตำบลบ้านไร่ และยุบตำบลมดตะนอย รวมเข้ากับตำบลแพงพวย แล้วขนานนามว่า ตำบลแพงพวย
• วันที่ 12 พฤศจิกายน 2483 ตั้งตำบลท่านัด แยกออกจากตำบลดำเนินสะดวก ตั้งตำบลตาหลวง แยกออกจากตำบลดำเนินสะดวก กับโอนพื้นที่หมู่ 13,20-21 (ในขณะนั้น) ของตำบลดำเนินสะดวก ไปขึ้นกับตำบลสี่หมื่น กับโอนพื้นที่หมู่ 39-40,49,55,57-58 (ในขณะนั้น) ของตำบลดำเนินสะดวก ไปขึ้นกับตำบลดอนไผ่ กับโอนพื้นที่หมู่ 43 (ในขณะนั้น) ของตำบลดำเนินสะดวก ไปขึ้นกับตำบลขุนพิทักษ์ และโอนพื้นที่หมู่ 54 (ในขณะนั้น) ของตำบลดำเนินสะดวก ไปขึ้นกับตำบลดอนกรวย
• วันที่ 21 มิถุนายน 2492 ตั้งตำบลศรีสุราษฎร์ แยกออกจากตำบลดำเนินสะดวก
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลดำเนินสะดวก ในท้องที่บางส่วนของตำบลดำเนินสะดวก บางส่วนของตำบลสี่หมื่น บางส่วนของตำบลท่านัด บางส่วนของตำบลศรีสุราษฎร์ และบางส่วนของตำบลตาหลวง
• วันที่ 1 มีนาคม 2501 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลดอนไผ่ อำเภอดำเนินสะดวก
• วันที่ 4 พฤษภาคม 2508 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลดอนไผ่ อำเภอดำเนินสะดวก และจัดตั้งสุขาภิบาลศรีดอนไผ่ ในท้องที่บางส่วนของตำบลดอนไผ่ และบางส่วนของตำบลศรีสุราษฎร์
• วันที่ 28 กันยายน 2514 ตั้งตำบลประสาทสิทธิ์ แยกออกจากตำบลดอนไผ่
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลดำเนินสะดวก และสุขาภิบาลศรีดอนไผ่ เป็นเทศบาลตำบลดำเนินสะดวก และเทศบาลตำบลศรีดอนไผ่ ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 9 กรกฎาคม 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลดำเนินสะดวก อำเภอดำเนินสะดวก รวมกับเทศบาลตำบลดำเนินสะดวก และยุบองค์การบริหารส่วนตำบลศรีสุราษฎร์ อำเภอดำเนินสะดวก รวมกับเทศบาลตำบลศรีดอนไผ่
• วันที่ 31 พฤษภาคม 2551 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านไร่ ขึ้นเป็น เทศบาลตำบลบ้านไร่
• วันที่ 15 กรกฎาคม 2551 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลประสาทสิทธิ์ ขึ้นเป็น เทศบาลตำบลประสาทสิทธิ์
• วันที่ 25 กรกฎาคม 2551 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลบัวงาม ขึ้นเป็น เทศบาลตำบลบัวงาม

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอดำเนินสะดวกแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 13 ตำบล 105 หมู่บ้าน

1.			ดำเนินสะดวก			(Damnoen Saduak)			10 หมู่บ้าน
2.			ประสาทสิทธิ์			(Prasat Sit)			6 หมู่บ้าน
3.			ศรีสุราษฎร์			(Si Surat)			8 หมู่บ้าน
4.			ตาหลวง			(Ta Luang)			6 หมู่บ้าน
5.			ดอนกรวย			(Don Kruai)			12 หมู่บ้าน
6.			ดอนคลัง			(Don Khlang)			5 หมู่บ้าน
7.			บัวงาม			(Bua Ngam)			6 หมู่บ้าน

8.			บ้านไร่			(Ban Rai)			8 หมู่บ้าน
9.			แพงพวย			(Phaengphuai)			12 หมู่บ้าน
10.			สี่หมื่น			(Si Muen)			8 หมู่บ้าน
11.			ท่านัด			(Tha Nat)			8 หมู่บ้าน
12.			ขุนพิทักษ์			(Khun Phithak)			9 หมู่บ้าน
13.			ดอนไผ่			(Don Phai)			7 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอดำเนินสะดวกประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 13 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลดำเนินสะดวก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดำเนินสะดวกทั้งตำบล รวมทั้งพื้นที่ตำบลศรีสุราษฎร์ (บางส่วนของหมู่ที่ 1, 8) ตำบลตาหลวง (บางส่วนของหมู่ที่ 2) ตำบลสี่หมื่น (บางส่วนของหมู่ที่ 7) และตำบลท่านัด (บางส่วนของหมู่ที่ 4)
• เทศบาลตำบลศรีดอนไผ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลประสาทสิทธิ์ (บางส่วนของหมู่ที่ 3–5) ตำบลศรีสุราษฎร์ (พื้นที่หมู่ที่ 2–7 กับบางส่วนของหมู่ที่ 1, 8) ตำบลขุนพิทักษ์ (บางส่วนของหมู่ที่ 5, 9) และตำบลดอนไผ่ (บางส่วนของหมู่ที่ 1–2, 4–7)
• เทศบาลตำบลบ้านไร่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านไร่ทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลประสาทสิทธิ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลประสาทสิทธิ์ (นอกเขตเทศบาลตำบลศรีดอนไผ่)
• เทศบาลตำบลบัวงาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบัวงามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตาหลวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตาหลวง (นอกเขตเทศบาลตำบลดำเนินสะดวก)
• องค์การบริหารส่วนตำบลดอนกรวย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนกรวยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดอนคลัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนคลังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแพงพวย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแพงพวยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสี่หมื่น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสี่หมื่น (นอกเขตเทศบาลตำบลดำเนินสะดวก)
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่านัด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่านัด (นอกเขตเทศบาลตำบลดำเนินสะดวก)
• องค์การบริหารส่วนตำบลขุนพิทักษ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลขุนพิทักษ์ (นอกเขตเทศบาลตำบลศรีดอนไผ่)
• องค์การบริหารส่วนตำบลดอนไผ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนไผ่ (นอกเขตเทศบาลตำบลศรีดอนไผ่)

ดูเพิ่ม

• ตลาดน้ำดำเนินสะดวก
• คลองดำเนินสะดวก