อิสรนิยม

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ไปยังการนำทาง ไปยังการค้นหา
ส่วนหนึ่งของชุดการเมือง
ระบอบการปกครองพื้นฐาน
แบ่งตามโครงสร้างอำนาจ
ระบอบแยกอำนาจรัฐ
ระบอบรวมอำนาจรัฐ
ระบอบผสม
การแบ่งการปกครอง
แบ่งตามที่มาของอำนาจ
ประชาธิปไตย
(ปกครองโดยส่วนใหญ่)
คณาธิปไตย
(ปกครองโดยส่วนน้อย)
อัตตาธิปไตย
(ปกครองโดยผู้เดียว)
แบ่งตามอุดมการณ์ของอำนาจ
กษัตริย์นิยม กับ สาธารณรัฐนิยม
(อุดมการณ์สังคม-การเมือง)
อำนาจนิยม กับ อิสรนิยม
(อุดมการณ์สังคม-เศรษฐกิจ)
โลก กับ ท้องถิ่น
(อุดมการณ์ภูมิศาสตร์-วัฒนธรรม)
สถานีย่อย:การเมือง

อิสรนิยม หรือ อิสรเสรีนิยม (อังกฤษ: libertarianism[a] หรือ libertarism) เป็นปรัชญาและขบวนการทางการเมืองซึ่งยึดถือเสรีภาพเป็นหลักศูนย์กลาง[1] นักอิสรนิยมแสวงเสรีภาพทางการเมืองและอัตตาณัติสูงสุด เน้นย้ำปัจเจกนิยม เสรีภาพในการเลือก และการรวมกันเป็นสมาคมโดยสมัครใจ[2] นักอิสรนิยมมีความกังขาอำนาจหน้าที่ (authority) และอำนาจรัฐเหมือนกัน แต่มีทัศนะต่างกันในขอบเขตการคัดค้านระบบเศรษฐกิจและการเมืองในปัจจุบัน อิสรนิยมหลายสำนักมีความเห็นต่างกันในเรื่องหน้าที่โดยชอบของรัฐและอำนาจของเอกชน โดยมักเรียกร้องให้จำกัดหรือยุบสถาบันทางสังคมแบบบีบบังคับ มีการแบ่งอิสรนิยมออกเป็นหมวดต่าง ๆ[3][4] ตามทัศนะต่อสภาพของทรัพย์สินและทุน ปกติตามแนวซ้าย–ขวา หรือสังคมนิยม–ทุนนิยม[5]

อิสรนิยมกำเนิดขึ้นเป็นส่วนหนึ่งของการเมืองฝ่ายซ้าย เช่น คติต่อต้านอำนาจนิยม และนักสังคมนิยมต่อต้านรัฐอย่างนักอนาธิปไตย[6] โดยเฉพาะอย่างยิ่งนักอนาธิปไตยสังคม[7] แต่มักใช้กับนักคอมมิวนิสต์/นักลัทธิมากซ์อิสรนิยม และนักสังคมนิยมอิสรนิยมมากกว่า[8][9] นักอิสรนิยมเหล่านี้มุ่งเลิกทุนนิยมและไม่ให้เอกชนเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต หรืออย่างอื่น เพื่อจำกัดขอบเขตหรือผลลัพธ์ให้เหลือบรรทัดฐานทรัพย์สินสิทธิเก็บกิน แล้วสถาปนาความเป็นเจ้าของและการจัดการร่วมกันหรือสหกรณ์ โดยมองทรัพย์สินส่วนบุคคลว่าเป็นปัจจัยขัดขวางอิสรภาพและเสรีภาพ[10][11][12][13]

เชิงอรรถ[แก้]

  1. ↑ มาจากภาษาละติน libertas แปลว่า เสรีภาพ

อ้างอิง[แก้]

  1. ↑ Boaz, David (30 January 2009). "Libertarianism". สืบค้นเมื่อ 21 February 2017. [L]ibertarianism, political philosophy that takes individual liberty to be the primary political value. Unknown parameter |encyclopedia= ignored (help)
  2. ↑ Woodcock, George (2004) [1962]. Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Peterborough: Broadview Press. p. 16. ISBN 9781551116297. [F]or the very nature of the libertarian attitude—its rejection of dogma, its deliberate avoidance of rigidly systematic theory, and, above all, its stress on extreme freedom of choice and on the primacy of the individual judgement [sic].
  3. ↑ Long, Joseph. W (1996). "Toward a Libertarian Theory of Class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 310. "When I speak of 'libertarianism' [...] I mean all three of these very different movements. It might be protested that LibCap [libertarian capitalism], LibSoc [libertarian socialism] and LibPop [libertarian populism] are too different from one another to be treated as aspects of a single point of view. But they do share a common—or at least an overlapping—intellectual ancestry."
  4. ↑ Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilburn R., ed. The Social History of Crime and Punishment in America. London: Sage Publications. p. 1006. ISBN 1412988764. "There exist three major camps in libertarian thought: right-libertarianism, socialist libertarianism, and left-libertarianism; the extent to which these represent distinct ideologies as opposed to variations on a theme is contested by scholars."
  5. ↑ Francis, Mark (December 1983). "Human Rights and Libertarians". Australian Journal of Politics & History. 29 (3): 462–472. doi:10.1111/j.1467-8497.1983.tb00212.x. ISSN 0004-9522.
  6. ↑ "The Rise of Social Anarchism". In Gaus, Gerald F.; D'Agostino, Fred, eds. (2012). The Routledge Companion to Social and Political Philosophy. p. 223. "In the meantime, anarchist theories of a more communist or collectivist character had been developing as well. One important pioneer is French anarcho-communists Joseph Déjacque (1821–1864), who [...] appears to have been the first thinker to adopt the term "libertarian" for this position; hence "libertarianism" initially denoted a communist rather than a free-market ideology."
  7. ↑ "Anarchism". In Gaus, Gerald F.; D'Agostino, Fred, eds. (2012). The Routledge Companion to Social and Political Philosophy. p. 227. "In its oldest sense, it is a synonym either for anarchism in general or social anarchism in particular."
  8. ↑ Rothbard, Murray (2009) [2007]. The Betrayal of the American Right (PDF). Mises Institute. p. 83. ISBN 978-1610165013. One gratifying aspect of our rise to some prominence is that, for the first time in my memory, we, 'our side,' had captured a crucial word from the enemy. 'Libertarians' had long been simply a polite word for left-wing anarchists, that is for anti-private property anarchists, either of the communist or syndicalist variety. But now we had taken it over.
  9. ↑ อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ Marshall
  10. ↑ Kropotkin, Peter (1927). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings. Courier Dover Publications. p. 150. ISBN 9780486119861. It attacks not only capital, but also the main sources of the power of capitalism: law, authority, and the State.
  11. ↑ Otero, Carlos Peregrin (2003). "Introduction to Chomsky's Social Theory". ใน Otero, Carlos Peregrin (บ.ก.). Radical Priorities. Chomsky, Noam Chomsky (3rd ed.). Oakland, California: AK Press. p. 26. ISBN 1-902593-69-3.
  12. ↑ Chomsky, Noam (2003). Carlos Peregrin Otero (บ.ก.). Radical Priorities (3rd ed.). Oakland, California: AK Press. pp. 227–228. ISBN 1-902593-69-3.
  13. ↑ Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilbur R. The Social History of Crime and Punishment in America: An Encyclopedia. SAGE Publications. p. 1006. "[S]ocialist libertarians view any concentration of power into the hands of a few (whether politically or economically) as antithetical to freedom and thus advocate for the simultaneous abolition of both government and capitalism".
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=อิสรนิยม&oldid=8958824"