ข้ามไปเนื้อหา

ภาษายักโนบี

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาษายักโนบี
yaɣnobī́ zivók, йағнобӣ зивок ~ яғнобӣ зивок
ประเทศที่มีการพูดทาจิกิสถาน
ภูมิภาคเดิมมาจากหุบเขายักนอบ ในคริสต์ทศวรรษ 1970 ย้ายไปที่ Zafarobod จากนั้นในคริสต์ทศวรรษ 1990 ผู้พูดบางส่วนกลับมาที่ยักนอบ
ชาติพันธุ์ชาวยักโนบี
จำนวนผู้พูด12,000 คน[ต้องการอ้างอิง]  (2004)[1]
ตระกูลภาษา
รูปแบบก่อนหน้า
ภาษาซอกเดีย[3]
  • ภาษายักโนบี
ภาษาถิ่น
ยักโนบีตะวันออก
ยักโนบีตะวันตก
ระบบการเขียนอักษรซีริลิลก
อักษรละติน
อักษรเปอร์เซีย-อาหรับ
รหัสภาษา
ISO 639-3yai
Linguasphere58-ABC-a
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด
บริเวณที่มีผู้พูดภาษายักโนบี

ภาษายักโนบี[4] เป็นภาษากลุ่มอิหร่านตะวันออก ใช้พูดโดยชาวยักโนบีในหุบเขาทางเหนือของแม่น้ำยักนอบในเขตซาราฟซาน ประเทศทาจิกิสถาน จัดว่าเป็นลูกหลานของภาษาซอกเดีย.[5] มีผู้พูดราว 3,000 - 6,000 คน ส่วนใหญ่พูดภาษาทาจิกได้ด้วย และบางครั้งในวรรณคดีวิชาการเรียกเป็น ภาษาซอกเดียใหม่[6]

ภาษายักโนบีมีสองสำเนียงคือสำเนียงตะวันตกและตะวันออก โดยมากต่างกันทางด้านสัทวิทยา เช่นเสียงเดิม*θ เป็น t ในสำเนียงตะวันตกและเป็น s ในสำเนียงตะวันออก เช่น met - mes (วัน; มาจากภาษาซอกเดีย mēθ <myθ>) และ ay ในสำเนียงตะวันตกเป็น e ในสำเนียงตะวันออกเช่น wayš - weš (หญ้า;จากภาษาซอกเดีย wayš หรือ wēš <wyš>)

รากศัพท์

[แก้]

ความรู้ในปัจจุบันเกี่ยวกับรากศัพท์ในภาษายักโนบีมาจากพจนานุกรมภาษายักโนบี-รัสเซียและไวยากรณ์ภาษายักโนบี งานชิ้นล่าสุดคือพจนานุกรมภาษายักโนบี-ทาจิก ในภาษายักโนบีปัจจุบัน รากศัพท์มาจากภาษาทาจิกถึง 60% ที่เหลือมาจากกลุ่มภาษาเตอร์กิก (5% มาจากภาษาอุซเบก) และภาษารัสเซีย 2% หนึ่งในสามของรากศัพท์มาจากกลุ่มภาษาอิหร่านตะวันออก และสามารถเปรียบเทียบได้ง่ายกับศัพท์จากภาษาซอกเดีย ภาษาออสเซเตีย กลุ่มภาษาปามีร์หรือภาษาปาทาน

การเขียน

[แก้]

ภาษายักโนบีไม่มีการเขียนจนถึง พ.ศ. 2533[7] แต่ Andreyev รายงานว่า มีมุลลาฮ์ยักโนบีบางส่วนใช้อักษรอาหรับในช่วงก่อน พ.ศ. 2471 โดยหลักจะใช้เมื่อพวกเขาจำเป็นต้องซ่อนข้อมูลสำคัญจากชาวทาจิก[8] ในปัจจุบันเขียนด้วยอักษรละตินดัดแปลง ดังนี้

a (á), ā (ā́), b, č, d, e (é), f, g, ɣ, h, ḥ, i (í), ī (ī́), ǰ, k, q, l, m (m̃), n (ñ), o (ó), p, r, s, š, t, u (ú), ū (ū́), ʏ (ʏ́), v, w (u̯), x, x̊, y, z, ž, ع

TITUS ถอดอักษรได้ดังนี้: a (á), b, č, d, e (é), ĕ (ĕ́), ẹ (ẹ́), ẹ̆ (ẹ̆́), ə (ə́), f, g, ɣ, h, x̣, i (í), ĭ (ĭ́), ī (ī́), ǰ, k, q, l, m (m̃), n (ñ), o (ó), ọ (ọ́), p, r, s, š, t, u (ú), ŭ (ŭ́), ı̥ (í̥), v, u̯, x, x̊, y, z, ž, ع

นอกจากนั้น Sayfiddīn Mīrzozoda จากสถาบันวิทยาศาสตร์ทาจิกได้ดัดแปลงอักษรซีริลลิกสำหรับภาษาทาจิกมาเขียนภาษายักโนบีแต่ไม่เหมาะสมเพราะไม่แยกสระเสียงสั้นและสระเสียงยาว และไม่บอกการเน้นเสียง

А а (a), Б б (b), В в (v), Ԝ ԝ (w), Г г (g), Ғ ғ (ɣ), Д д (d), Е е (e/ye), Ё ё (yo), Ж ж (ž), З з (z), И и (i, ī), Ӣ ӣ (ī), й (y), К к (k), Қ қ (q) Л л (l), М м (m), Н н (n), О о (o), П п (p), Р р (r), С с (s), Т т (t), У у (u, ū, ʏ), Ӯ ӯ (ū, ʏ), Ф ф (f), Х х (x), Хԝ хԝ (x̊), Ҳ ҳ (h, ḥ), Ч ч (č), Ҷ ҷ (ǰ), Ш ш (š), Ъ ъ (ع), Э э (e), Ю ю (yu, yū, yʏ), Я я (ya)

อักษรซีริลลิก

[แก้]

ชุดตัวอักษรยักโนบีเหมือนกับอักษรทาจิก โดยเพิ่มเพียงตัว Ԝ

А а Б б В в Ԝ ԝ Г г Ғ ғ
Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и
Ӣ ӣ Й й К к Қ қ Л л М м
Н н О о П п Р р С с Т т
У у Ӯ ӯ Ф ф Х х Ҳ ҳ Ч ч
Ҷ ҷ Ш ш Ъ ъ Э э Ю ю Я я

สัทวิทยา

[แก้]

ภาษายักโนบีมีเสียงสระ 8 เสียง เป็นสระเสียงสั้น 3 เสียง สระเสียงยาว 5 เสียง และมีเสียงพยัญชนะ 27 เสียง

ข้อความ

[แก้]
กลุ่มเด็กที่พูดภาษายักโนบีจากทาจิกิสถาน
อักษรละติน Fálɣar-at Yáɣnob asosī́ láfz-šint ī-x gumū́n, néki áxtit toǰīkī́-pi wó(v)ošt, mox yaɣnobī́-pi. 'Mʏ́štif' wó(v)omišt, áxtit 'Muždív' wó(v)ošt.
อักษรซีริลลิก Фалғарат Яғноб асосӣ лафзшинт ӣх гумун, неки ахтит тоҷикипӣ ԝоошт, мох яғнобипӣ. 'Мӯштиф' ԝоомишт, ахтит 'Муждив' ԝоошт.
สัทอักษรสากล [ˈfalʁɑratʰ ˈjɑʁnɔˑb asɔˑˈsiː ˈlafzʃʲɪntʰ ˈiːχ ɡʊˈmoːn ˈneːcʰe ˈɑχtʰɪtʰ tʰɔˑdʒʲiˑˈcʰiːpʰe ˈβ̞oːˀɔˑʃʲtʰ moːʁ jɑʁnɔˑˈbiːpʰe ˈmyːʃʲtʰɪf ˈβ̞oːˀɔˑmɪʃʲtʰ ˈɑχtʰɪtʰ mʊʒʲˈdɪv ˈβ̞oːˀɔˑʃʲtʰ]
แปลภาษาอังกฤษ In Falghar and in Yaghnob, it is certainly one basic language, but they speak Tajik and we speak Yaghnobi. We say 'Müštif', they say 'Muždiv'.

อ้างอิง

[แก้]
  1. ภาษายักโนบี ที่ Ethnologue (23rd ed., 2020) Closed access
  2. Gernot Windfuhr, 2009, "Dialectology and Topics", The Iranian Languages, Routledge
  3. Paul Bergne (15 June 2007). The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic. I.B.Tauris. pp. 6–. ISBN 978-1-84511-283-7.
  4. บางครั้งเขียนเป็น Yaghnabi, Yagnobi หรือ Yagnabi; – yaɣnobī́ zivók (ในภาษาทาจิกเขียนด้วยอักษรซีริลลิก яғнобӣ зивок [jɑʁnɔːˈbiː zɪ̆ˈvoːkʰ]; รัสเซีย: ягнобский язык, อักษรโรมัน: jagnobskij jazyk, ทาจิก забони яғнобӣ zabon-i yaɣnobî; เปอร์เซีย: زبان یغنابى zæbɑ̄n-e yæɣnɑ̄bī
  5. Bielmeier. R. Yaghnobi in Encyclopedia Iranica [1] เก็บถาวร 2009-09-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
  6. Bielmeier. R. Yaghnobi in Encyclopedia Iranica
  7. The Cyrillic Tajik alphabet-based script was invented by Sayfiddīn Mīrzozoda in the 1990s.
  8. М. С. Андреев, Материалы по этнографии Ягноба, Душанбе (Дониш) 1970, pp. 38–39

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]