ภาษาเปอร์เซียเก่า

ภาษาเปอร์เซียเก่า
𐎠𐎼𐎹 Ariya
ภูมิภาค	อิหร่านโบราณ
ยุค	พัฒนาเป็นภาษาเปอร์เซียกลางใน ป. 300 ปีก่อน ค.ศ.
ตระกูลภาษา	อินโด-ยูโรเปียน อินโด-อิเรเนียน อิหร่าน ตะวันตก ตะวันตกเฉียงใต้ ภาษาเปอร์เซียเก่า
ระบบการเขียน	คูนิฟอร์มภาษาเปอร์เซียเก่า
รหัสภาษา
ISO 639-2	peo
ISO 639-3	peo
นักภาษาศาสตร์	peo

ภาพร่างของคอลัมน์แรกของจารึกเบอิสตุน

ภาษาเปอร์เซียเก่า เป็นภาษาในจารึกซึ่งค้นพบในบริเวณที่ตั้งของประเทศอิหร่านในปัจจุบัน มีอายุราว 600-500 กว่าปีก่อนคริสต์ศักราช ภาษานี้มีอายุไล่เลี่ยกับภาษาบาลีในอินเดีย และมีลักษณะโครงสร้างทางภาษาที่คล้ายกันมาก เปอร์เซียเก่าเป็นภาษาของชาวอิหร่านที่พัฒนาขึ้นในสมัยกลาง วิวัฒนาการมาจากภาษาอเวสตะซึ่งเป็นภาษาที่เก่าแก่ที่สุดของชาวอิหร่านโบราณ

การจัดจำแนก

ภาษาเปอร์เซียเก่าอยู่ในภาษากลุ่มอิหร่านโบราณ ซึ่งเป็นสมาชิกของภาษากลุ่มอิหร่านตะวันตกเฉียงใต้

วิวัฒนาการของภาษา

ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 9 ช่วงราชวงศ์อะแคมินิดตอนปลาย จารึกของอาร์ทาเซอร์เซสที่ 2 และที่ 3 มีความแตกต่างจากภาษาที่พบในจารึกของพระเจ้าดาริอุสมหาราชมากพอที่จะเรียกภาษาก่อนเปอร์เซียกลาง หรือภาษาหลังเปอร์เซียเก่า ภาษาเปอร์เซียเก่านี้ ต่อมาจะพัฒนาไปเป็นภาษาเปอร์เซียกลาง และจะไปเป็นภาษาเปอร์เซียใหม่อีกทอดหนึ่ง ศาสตราจารย์ Gillbert Lazard นักวิชาการที่มีชื่อเสียงทางด้านวิทยาอิหร่านและเป็นผู้เขียนไวยากรณ์ภาษาเปอร์เซียได้กล่าวไว้ว่า

ภาษาที่เป็นที่รู้จักในปัจจุบันว่าภาษาเปอร์เซียใหม่ซึ่งมักจะเรียกในช่วงแรกของยุคอิสลามว่าภาษาปาร์ซี-ดารีสามารถจำแนกทางภาษาศาสตร์ว่ามีความเชื่อมโยงกับภาษาเปอร์เซียกลาง ซึ่งเป็นภาษาทางราชการและทางศาสนาในอิหร่านยุคซัสซาเนียน ซึ่งมาจากภาษาเปอร์เซียเก่าที่เป็นภาษาในสมัยราชวงศ์อาแคมินิดอีกต่อหนึ่ง ภาษาเปอร์เซียทั้งสามช่วงแสดงความเป็นภาษาเดียวกันอย่างต่อเนื่อง จุดกำเนิดอยู่ที่ฟาร์ และมีความแตกต่างทางด้านลักษณะและสำเนียงที่ชัดเจนจากสำเนียงอื่นๆที่พบทางอิหร่านตะวันตกเฉียงเหนือและตะวันออก

ภาษาเปอร์เซียกลางหรือบางครั้งเรียกภาษาปะห์ลาวี มีการพัฒนาโดยตรงมาจากภาษาเปอร์เซียเก่า และใช้ในการเขียนอย่างเป็นทางการของประเทศ การเปรียบเทียบพัฒนาการในแต่ละขั้นตอนของภาษาแสดงคงามเหมือนกันทางด้านไวยากรณ์และประโยค

อักษร

ภาษาเปอร์เซียเก่าเขียนจากซ้ายไปขวาโดยใช้อักษรรูปลิ่มแทนพยางค์ ประกอบด้วยสัญลักษณ์ 36 ตัว แสดงสระและพยัญชนะ มีโลโกแกรม 8 ตัว และมีเครื่องหมาย 3 ตัว