ภาษาอีสาน

ภาษาไทยถิ่นอีสาน
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศไทย
ภูมิภาค	ภาคอีสาน
จำนวนผู้พูด	15-23 ล้าน  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	ไท-กะได กัม-ไท เบ-ไท ไท-แสก ไท ไทตะวันตกเฉียงใต้ ไทกลาง-ตะวันออก ลาว-ผู้ไท ภาษาไทยถิ่นอีสาน
ระบบการเขียน	อักษรไทย (โดยพฤตินัย) อักษรไทน้อย/อักษรลาว (อดีต)
รหัสภาษา
ISO 639-3	tts

ไฟล์:Esanlang.png

ภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสาน

ภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสาน เป็นภาษาลาวสำเนียงหนึ่ง ใช้พูดในพื้นที่กว่า 2 ใน 3 ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย อันเป็นที่รู้จักกันในนามภาคอีสาน ภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสาน เป็นภาษาประจำชาติพันธุ์ลาวที่อาศัยอยู่ในภาคอีสานของไทย มีจำนวนผู้พูดประมาณ 15-23 ล้านคนในประเทศไทย คิดเป็น 1 ใน 3 ของประชากรไทย และคิดเป็น 80 เปอร์เซ็นของผู้พูดภาษาลาว ผู้พูดภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสานกว่า 88 เปอร์เซ็นมีถิ่นฐานอยู่ในภาคอีสานของประเทศไทย นอกจากนี้ในภาคอีสานของไทยยังมีการใช้ภาษาของชนส่วนน้อยอื่นๆอีก เช่น ภาษาเขมรถิ่นไทย ภาษาไทยถิ่นโคราช ภาษากูย ภาษาญะฮฺกุร ภาษาส่วย ภาษาผู้ไท ภาษาญ้อ ภาษาแสก ภาษาจีน ภาษาญวน เป็นต้น ภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสาน ไม่ได้ถูกใช้อย่างเป็นทางการในประเทศไทย ในปัจจุบันภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสานมีความแตกต่างจากภาษาลาวเล็กน้อย ในด้านของไวยากรณ์และคำศัพท์ซึ่งได้รับอิทธิพลมาจากภาษาไทยเป็นอย่างมาก

สำเนียง

ภาษาไทยถิ่นอีสาน หรือ ภาษาลาวอีสาน เป็นภาษาท้องถิ่นที่ใช้พูดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย เป็นภาษาลาวสำเนียงหนึ่งในสำเนียงภาษาถิ่นของภาษาลาวซึ่งแบ่งเป็น 6 สำเนียงใหญ่ คือ

1. ภาษาลาวเวียงจันทน์ ใช้ในประเทศลาว ท้องที่นครหลวงเวียงจันทน์ แขวงบริคำไชย และในประเทศไทยท้องที่จังหวัดชัยภูมิ หนองบัวลำภู หนองคาย (อำเภอเมืองหนองคาย ศรีเชียงใหม่ ท่าบ่อ โพนพิสัย) ขอนแก่น (อำเภอภูเวียง ชุมแพ สีชมพู ภูผาม่าน หนองนาคำ เวียงเก่า หนองเรือบางหมู่บ้าน) ยโสธร (อำเภอเมืองยโสธร ทรายมูล กุดชุม บางหมู่บ้าน) อุดรธานี (อำเภอบ้านผือ เพ็ญ บางหมู่บ้าน) ศรีสะเกษ (ในบางหมู่บ้านของอำเภอเมืองศรีสะเกษ อำเภอขุขันธ์ และอำเภอขุนหาญ)
2. ภาษาลาวเหนือ ใช้ในประเทศลาวท้องที่แขวงหลวงพระบาง ไชยบุรี อุดมไชย ในประเทศไทยท้องที่จังหวัดเลย อุตรดิตถ์ (อำเภอบ้านโคก น้ำปาด ฟากท่า) เพชรบูรณ์ (อำเภอหล่มสัก หล่มเก่า น้ำหนาว) ขอนแก่น (อำเภอภูผาม่าน และบางหมู่บ้านของอำเภอสีชมพู ชุมแพ) ชัยภูมิ (อำเภอคอนสาร) พิษณุโลก (อำเภอชาติตระการและนครไทยบางหมู่บ้าน) หนองคาย (อำเภอสังคม) อุดรธานี (อำเภอน้ำโสม นายูง บางหมู่บ้าน)
3. ภาษาลาวตะวันออกเฉียงเหนือ ใช้ในประเทศลาวท้องที่แขวงเชียงขวาง หัวพัน ในประเทศไทยท้องที่บ้านเชียง อำเภอหนองหาน อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี และบางหมู่บ้านในจังหวัดสกลนคร หนองคาย และยังมีชุมชนลาวพวนในภาคเหนือบางแห่งในจังหวัดสุโขทัย อุตรดิตถ์ แพร่ ไม่กี่หมู่บ้านเท่านั้น
4. ภาษาลาวกลาง แยกออกเป็นสำเนียงถิ่น 2 สำเนียงใหญ่ คือ ภาษาลาวกลางถิ่นคำม่วน และถิ่นสุวรรณเขต ถิ่นคำม่วน จังหวัดที่พูดในประเทศไทย เช่น จังหวัดนครพนม สกลนคร บึงกาฬ (อำเภอเซกา บึงโขงหลง บางหมู่บ้าน) ถิ่นสุวรรณเขต จังหวัดที่พูดมีจังหวัดเดียว คือ จังหวัดมุกดาหาร
5. ภาษาลาวใต้ ใช้ในประเทศลาวท้องที่แขวงจำปาศักดิ์ สาละวัน เซกอง อัตตะปือ จังหวัดที่พูดในประเทศไทย จังหวัดอุบลราชธานี อำนาจเจริญ ศรีสะเกษ ยโสธร
6. ภาษาลาวตะวันตก ไม่มีใช้ในประเทศลาว เป็นภาษาที่ใช้ในท้องถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ท้องที่ร้อยเอ็ด กาฬสินธุ์ มหาสารคาม และบริเวณใกล้เคียงมณฑลร้อยเอ็ดของสยาม

สำเนียงภาษาไทยถิ่นอีสาน/ภาษาลาวอีสาน

สำเนียงภาษาไทยถิ่นอีสาน/ภาษาลาวอีสาน

ระบบการเขียน

ส่วนภาษาเขียนในอดีตใช้อักษรธรรมล้านช้างหรือตัวธรรม สำหรับบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับธรรมะหรือพระพุทธศาสนา และเขียนด้วยอักษรไทน้อยหรือตัวลาวเดิม (เป็นอักษรลาวล้านช้างโบราณ มีความแตกต่างกับอักษรลาวในประเทศลาวในปัจจุบันเล็กน้อย) สำหรับเรื่องราวทางโลก อักษรลาวล้านช้าง (ตัวลาวหรืออักษรไทน้อย) มีพยัญชนะ 20 เสียง สระเดี่ยว 18 เสียง สระประสม 2-3 เสียง บางท้องถิ่นไม่มีเสียงสระเอือ ในปัจจุบันนิยมใช้อักษรไทยสำหรับเขียนบันทึกเรื่องราวต่าง ๆ ทั้งในทางโลกและทางธรรม เนื่องจากผู้คนส่วนใหญ่ไม่สามารถอ่านตัวอักษรธรรมและอักษรลาวออก แต่ความนิยมในการเขียนบันทึกเป็นภาษาถิ่นไม่ค่อยได้รับความนิยมนัก โดยส่วนใหญ่ภาษาเขียนในท้องถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยจะใช้อักษรไทยและบันทึกเป็นภาษาไทยกลางเป็นหลักแทน

อักษรธรรมอีสาน

อักษรธรรมอีสาน

อักษรธรรมอีสาน

สระอักษรธรรม

สระอักษรธรรม

อักษรไทน้อย

อักษรไทน้อย

อักษรไทน้อย

สระไทน้อย

สระไทน้อย

ตัวอย่างคำภาษาไทยถิ่นอีสานเปรียบเทียบกับคำภาษาไทย

คำอีสานเปรียบเทียบกับคำไทย

คำอีสาน	คำไทยมาตรฐาน	ตัวอย่างการใช้	ความหมาย
ข่อย	ฉัน	เจ้าสิไปหือบ่ไปกะซ่างเจ้า แต่ข่อยสิไป	คุณจะไปหรือไม่ไปก็ตามใจคุณ แต่ฉันจะไป
เจ้า	คุณ	เจ้าสิไปกะฟ้าวไปเถาะ อย่ามาเว้าหลาย	คุณจะไปก็รีบไปเถอะ อย่ามาพูดมาก
เมือ	กลับ	คะซั้นข่อยเมือก่อนเด้อ	งั้นฉันกลับก่อนนะ
เฮือน	บ้าน	คันเจ้าออกไปแล้วกะอัดผักตูเฮือนให้ข่อยนำเด้อ	ถ้าคุณออกไปแล้วก็ปิดประตูบ้านให้ฉันด้วยนะ
บ้าน	หมู่บ้าน	โอ้ยนอ ไทบ้านนี้ซ่างมาเป็นแนวนี้	โอ้ ทำไมคนที่นี้เป็นอย่างนี้
ฟ้ง	กระเด็น	ซิดน้ำค่อยๆแน เห็นบ่หนิ มันฟ้งใส่สิ่นเอื้อยเปื้อนเบิดละ	พรมน้ำเบาๆหน่อย เห็นไหมหนิ มันกระเด็นใส่ผ้าถุงพี่(สาว)เปื้อนหมดแล้ว
แทก	วัด, เปรียเทียบ	เอายางมาแทกกันเบิ๋งล่ะ ว่าไผสิต่อได้ยาวกั่วหมู่	ไหนลองเอาหนังยางมาวันกันดูสักหน่อย ว่าใครจะต่อหนังยางได้ยาวที่สุด
ซิ้น	เนื้อ	คันมาเฮือนเจ้าได้กินซิ้นงัวสู่ยามแนวนี้ หมู่ข่อยกะสิดู๋มาซั่นแหล่ว	ถ้ามาบ้านคุณแล้วได้กินเนื้อวัวทุกวัน พวกฉันก็จะมาบ่อยๆนะ
จอก	แก้วน้ำ(พลาสติก)	นางเอ้ย เอาจอกมาให้แม่แน	ลูกจ๋า เอาแก้วน้ำพลาสติกมาให้แม่หน่อย
แก้ว	แก้วน้ำ	อีแม่ จอกบ่ทันล้าง เอาแก้วไปก่อนสะเนาะ	แม่จ๋า แก้วน้ำพลาสติกยังไม่ได้ล้าง เอาแก้วไปก่อนนะค่ะ
งัว	วัว	อีพ่อข่อยลาวบ่มักกินซิ้นงัวปานใด๋	พ่อของฉันท่านไม่ค่อยชอบทานเนื้อวัวสักเท่าไหร่
ตีงคีง	ขยับตัว	หัวกะนอนได้เคิ่งชั่วโมง มาคือฟ้าวตีงคีงไวแท้ลูกหล่า บ่แมนเผิ่นสิตื่นแล้วบ๊อหั่น	เพิ่งจะนอนได้ครึ่งชั่วโมง ทำไมรีบขยับตัวเร็วจังลูกรัก ไม่ใช่จะตื่นนอนแล้วหรอหนิ
ฮู้เมื่อ	รู้สึกตัว	เฮาปุกโตตั้งบักเหิง ซามโตสิฮู้เมือ	ฉันปลุกเธอตั้งนานกว่าเธอจะรู้สึกตัว