ปรินิพพาน

ส่วนหนึ่งของ
ศาสนาพุทธ
ประวัติ เส้นเวลา พระโคตมพุทธเจ้า พุทธศาสนาก่อนแบ่งนิกาย การสังคายนา การเผยแผ่ศาสนาพุทธผ่านเส้นทางสายไหม การเสื่อมถอยในอนุทวีปอินเดีย ชาวพุทธยุคหลัง พุทธศาสนาสมัยใหม่
ธรรม แนวคิด อริยสัจ 4 มรรคมีองค์แปด ธรรมจักร ขันธ์ 5 อนิจจัง ทุกข์ อนัตตา ปฏิจจสมุปบาท มัชฌิมาปฏิปทา สุญตา ศีลธรรม กรรม การเกิดใหม่ สังสารวัฏ จักรวาลวิทยา
คัมภีร์ พุทธพจน์ ตำราพุทธศาสนาช่วงต้น พระไตรปิฎก พระสูตรมหายาน ภาษาบาลี ภาษาทิเบต ภาษาจีน
การปฏิบัติ ไตรสรณคมน์ เส้นทางสู่การปลดปล่อยในศาสนาพุทธ เบญจศีล บารมี การทำสมาธิ เหตุผลทางปรัชญา การบูชา การทำบุญ อนุสสติ 10 การมีสติ ปัญญา พรหมวิหาร 4 โพธิปักขิยธรรม 37 อรัญวาสี คฤหัสถ์ บทสวดมนต์ การแสวงบุญ ลัทธิมังสวิรัติ
นิพพาน การตรัสรู้ อริยบุคคล พระอรหันต์ พระปัจเจกพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์ พระพุทธเจ้า
ธรรมเนียม เถรวาท พระบาลี มหายาน หีนยาน แบบจีน วัชรยาน แบบทิเบต นวยาน แบบเนวาร
ศาสนาพุทธในแต่ละประเทศ ภูฏาน กัมพูชา จีน อินเดีย ญี่ปุ่น เกาหลี ลาว มองโกเลีย พม่า รัสเซีย ศรีลังกา ไต้หวัน ไทย ทิเบต เวียดนาม
โครงเรื่อง สถานีย่อยศาสนา

ภาพวาดพระพุทธเจ้าเข้าสู่อนุปาทิเสนนิพพาน จิตรกรรมฝาผนังวัดท่าถนน อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์

ปรินิพพาน แปลว่า การดับรอบ ความปราศจากกิเลสที่ร้อยรัด คือ การดับสนิท ดับด้วยไม่เหลือแห่งกิเลสและกองทุกข์ มีความหมายเดียวกับคำว่า นิพพาน

บางครั้งใช้หมายถึง อนุปาทิเสนนิพพาน แปลว่า การดับกิเลสพร้อมทั้งเบญจขันธ์ (อนุปาทิเสสนิพพาน คู่กับ สอุปาทิเสสนิพพาน แปลว่า ดับกิเลสแต่ยังดำรงชีวิตอยู่ เช่น การตรัสรู้)

ปรินิพพาน นิยมใช้หมายถึง การดับขันธ์ของพระพุทธเจ้าเท่านั้น ส่วนของพระอรหันตสาวกที่เหลือนิยมใช้นิพพานเฉย ๆ ทั้งนี้ นัยว่าเพื่อเป็นการยกย่องพระพุทธเจ้า แต่ในภาษามคธใช้เหมือนกันทั้งสองศัพท์ คือ ใช้สลับกันก็มี

ปรินิพพาน สำหรับพระพุทธเจ้านิยมเพิ่มคำว่า "เสด็จดับขันธ์" หรือ "เสด็จดับขันธ" ไว้หน้าด้วย เช่นใช้ว่า "พระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานที่สาลวโนทยาน เมืองกุสินารา"

ดูเพิ่ม

• นิพพาน

อ้างอิง

• พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙ ราชบัณฑิต พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด, วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548