อิวจิ๋ว

อิวจิ๋ว (โยวโจว)
ภาษาจีน	幽州
ความหมายตามตัวอักษร	มณฑลสันโดษ
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Yōuzhōu เวด-ไจลส์ You-chou

อิวจิ๋ว ในภาษาจีนกลางเรียกว่า โยวโจว (จีน: 幽州) เป็นมณฑล (โจว) ทางเหนือของจีนในสมัยราชวงศ์

"อิวจิ๋ว" ถูกระบุในบางเอกสารโบราณในฐานะหนึ่งในเก้าหรือสิบสองมณฑลดั้งเดิมของจีนเมื่อราวศตวรรษที่ 22 ก่อนคริสตกาล แต่อิวจิ๋วมีฐานะเป็นเขตการปกครองที่แท้จริงตั้งแต่ 106 ปีก่อนคริสตกาลถึงศตวรรษที่ 10 ชื่ออิวจิ๋วเดียวกันนี้ยังมักใช้เรียกเมืองที่ตั้งที่ว่าการมณฑลหรือเมืองเอกที่บริหารราชการในมณฑลอิวจิ๋ว

อิวจิ๋วถูกก่อตั้งครั้งแรกเมื่อ 106 ปีก่อนคริสตกาลในฐานะมณฑลในสมัยราชวงศ์ฮั่นตะวันตก เพื่อบริหารราชการในพื้นที่กว้างใหญ่ของชายแดนทางเหนือของราชวงศ์ฮั่นที่ทอดยาวจากบริเวณที่ปัจจุบันคือมณฑลชานซีทางตะวันตกและมณฑลชานตงทางใต้ ตลอดไปจนถึงทางตะวันออกเฉีัยงเหนือของมณฑลเหอเป่ย์ ทางใต้ของมณฑลเหลียงหนิง และทางใต้ของเขตปกครองตนเองมองโกเลียใน ไปจนถึงประเทศเกาหลี เมืองเอกของมณฑลคือจี้เฉิง ซึ่งปัจจุบันคือกรุงปักกิ่ง มณฑลอิวจิ๋วยังคงเป็นศูนย์ของเหอเป่ย์ทางเหนือไปตลอดยุคสามก๊กและราชวงศ์จิ้นตะวันตก

ในยุคสิบหกรัฐ หลายรัฐที่ปกครองทางเหนือของจีนใช้คำว่า "โยว" (อิว) ในการเรียกเขตการปกครองระดับจังหวัดในอาณาเขตของตน เมื่อภาคเหนือของจีนรวมเป็นหนึ่งเดียวภายใต้การปกครองของราชวงศ์เหนือ โยวกลายเป็นเขตการปกครองระดับจังหวัดที่ตั้งอยู่บริเวณกรุงปักกิ่งในปัจจุบัน ในยุคราชวงศ์สุยไม่ได้ใช้จังหวัดเป็นเขตการปกครอง โยวจึงเปลี่ยนชื่อเป็นจัวจฺวิ้น ในยุคราชวงศ์ถัง มีการฟื้นฟูชื่อโยวขึ้นมาใหม่ในฐานะจังหวัดที่มีขนาดเล็กลง เมืองเอกคือโยวโจว (อิวจิ๋ว) ซึ่งอยู่ภายในเขตกรุงปักกิ่งในปัจจุบัน ในยุคห้าราชวงศ์ โยวเป็นหนึ่งในสิบหกจังหวัดที่ยกให้กับชาวคีตันแห่งแมนจูเรีย หลังจากก็มีการใช้ชื่อโยวโจว (อิวจิ๋ว) อีก

แผนที่ของมณฑลจีนในช่วงก่อนเข้ายุคสามก๊ก
(ในช่วงปลายราชวงศ์ฮั่น ค.ศ. 189)

ประวัติศาสตร์

ยุคก่อนประวัติศาสตร์

หอกลองที่นครระดับอำเภอเป่ย์เจิ้น นครระดับจังหวัดจิ่นโจว มณฑลเหลียวหนิง มีข้อความจารึกว่า "ป้อมปราการแห่งอิวจิ๋ว (โยวโจว)" นครเป่ย์เจิ้นเป็นส่วนหนึ่งของมณฑลอิวจิ๋วในยุคราชวงศ์ฮั่น

ยุคสามก๊ก

ในยุคสามก๊ก รัฐวุยก๊กที่ก่อตั้งโดยโจผีบุตรชายของโจโฉปกครองมณฑลของราชวงศ์ฮั่นสิบมณฑลรวมถึงอิวจิ๋วและจี้เฉิงที่เป็นเมืองเอก ในเขตการปกครองของมณฑลอิวจิ๋วมีทั้งหมด 11 เมือง ได้แก่ ฟ่านหยาง (範陽), เยียนกั๋ว (燕國), ปักเป๋ง (北平 เป่ย์ผิง), ช่างกู่ (上穀), ไตกุ๋น (代郡 ไต้จฺวิ้น), เลียวไส (遼西 เหลียวซี), เลียวตั๋ง (遼東 เหลียวตง), เสฺวียนถู (玄菟), เล่อล่าง (樂浪), ชางหลี (昌黎) และไต้ฟาง (帶方) มีอำเภอภายใต้ปกครองรวม 60 อำเภอ ในปี ค.ศ. 238 การบุกเลียวตั๋งของสุมาอี้เพื่อรบกับกองซุนเอี๋ยนได้ขยายอาณาเขตด้านตะวันออกของอิวจิ๋วไปยังเลียวตั๋ง ในปี ค.ศ. 244–245 บู๊ขิวเขียมเปิดสงครามโคกูรยอ-วุยก๊กรบกับอาณาจักรโคกูรยอจากเมืองเสฺวียนถู (ปัจจุบันคือนครเฉิ่นหยาง)

ราชสำนักวุยก๊กจัดตั้งสำนักในมณฑลอิวจิ๋วเพื่อจัดการกับความสัมพันธ์กับชนเผ่าออหวน (อูหฺวาน) และเซียนเปย์ ผู้ว่าการมณฑลในปี ค.ศ. 250 ได้สร้างระบบชลประทานลี่หลิงเยี่ยนที่ช่วยเพิ่มผลผลิตทางการเกษตรในที่ราบโดยรอบจี้เฉิง เพื่อช่วยสนับสนุนกองกำลังทหารที่ประจำการในอิวจิ๋ว

อ้างอิง

บรรณานุกรม

• BTVU, 中国历史与文化, 北京广播电视大学 (Beijing Radio Television University), คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-12-08, สืบค้นเมื่อ 2023-10-19