อำเภอเมืองระนอง

อำเภอเมืองระนอง
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Mueang Ranong
อนุสาวรีย์พระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี (คอซู้เจียง ณ ระนอง) อยู่บนถนนเพิ่มผล ด้านหน้าเทศบาลเมืองระนอง ตำบลเขานิเวศน์ โดยได้นำรูปปั้นท่านมาประดิษฐานเมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2543 สร้างขึ้นเพื่อระลึกถึงพระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี เจ้าเมืองระนองผู้ทำคุณประโยชน์ในด้าน การทำเหมืองแร่และอากรดีบุกแก่บ้านเมืองและท้องถิ่น
คำขวัญ:  แหล่งท่องเที่ยวมากมี ไมตรีมากล้น ทุกคนปลอดภัย
แผนที่จังหวัดระนอง เน้นอำเภอเมืองระนอง
พิกัด: 9°58′2″N 98°38′2″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ระนอง
พื้นที่
• ทั้งหมด	713.7 ตร.กม. (275.6 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	94,706 คน
• ความหนาแน่น	132.70 คน/ตร.กม. (343.7 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	85000
รหัสภูมิศาสตร์	8501
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอเมืองระนอง เลขที่ 300 หมู่ที่ 1 ถนนเพชรเกษม ตำบลบางริ้น อำเภอเมืองระนอง จังหวัดระนอง 85000
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

เมืองระนอง เป็นอำเภอศูนย์กลางการปกครอง เศรษฐกิจ และการคมนาคมของจังหวัดระนอง มีพื้นที่ใน 1 เขตสงวนชีวมณฑลโลกและ 4 อุทยานแห่งชาติ คือพื้นที่สงวนชีวมณฑลระนอง ได้แก่ อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะระนอง อุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาว อุทยานแห่งชาติลำน้ำกระบุรี อุทยานแห่งชาติแหลมสน

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอเมืองระนองมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอละอุ่น
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอพะโต๊ะ (จังหวัดชุมพร)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอกะเปอร์
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับทะเลอันดามันและแม่น้ำกระบุรี ฝั่งตรงข้ามของแม่น้ำคือเขตตะนาวศรี (ประเทศพม่า)

สุสานเจ้าเมืองระนอง

ลำธารในตำบลบางริ้น

บ่อน้ำร้อนสวนสาธารณะรักษะวาริน

ประวัติ

ระนอง หรือเมืองแร่นอง เดิมเป็นหัวเมืองเล็ก ๆ มีฐานะเป็นเมืองขึ้นของเมืองชุมพรมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีของไทย โดยแบ่งการปกครองออกเป็น 2 เมือง คือ เมืองระนองและเมืองตระ ซึ่งอยู่ในการปกครองเมืองชุมพร เจ้าเมืองมีบรรดาศักดิ์เป็นหลวง เรียกชื่อตามนามเมืองว่า “หลวงระนอง” ครั้นต้นสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ มีชาวจีนฮกเกี้ยนชื่อ “ คอซู้เจียง ” ได้ยื่นขอประมูลอากรดีบุกในเขตเมืองระนองและเมืองตระ พระบาทสมเด็จหลวงรัตนเศรษฐี ดำรงตำแหน่งนายอากรเมืองตระและเมืองระนอง

ตำแหน่งเจ้าเมืองระนองว่างลงในปี พ.ศ. 2397 เนื่องจากหลวงระนองป่วยถึงแก่กรรม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า พระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนบรรดาศักดิ์ หลวงรัตนเศรษฐี (คอซู้เจียง) ขึ้นเป็นพระรัตนเศรษฐี เป็นเจ้าเมืองระนอง เมื่อพม่าตกเป็นเมืองขึ้นของอังกฤษและรัฐบาลอังกฤษได้จัดการปกครองหัวเมืองที่ได้ในเวลาต่อมา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำริว่าเมืองระนองและเมืองตระ เป็นเมืองขึ้นอยู่ในเมืองชุมพรจะรักษาราชการ ทางชายแดนไม่สะดวก จึงโปรดฯ ให้ยกเมืองตระและเมืองระนอง เป็นหัวเมืองจัตวาขึ้นตรงต่อกรุงเทพมหานคร และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนบรรดาศักดิ์พระรัตนเศรษฐี (คอซู้เจียง) ขึ้นเป็นผู้ว่าราชการเมืองระนอง เมื่อ พ.ศ. 2405 และในปี พ.ศ. 2420 สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี ระนองมีฐานะเป็นหัวเมืองอิสระและต่อมาได้ยกฐานะ เป็นจังหวัดและได้มีการยุบเมืองตระเป็นอำเภอ เรียกว่า อำเภอกระบุรี โดยให้ขึ้นกับจังหวัดระนองตั้งแต่นั้นมาจังหวัดระนองในอดีตมีความสำคัญในฐานะที่เป็นเมืองดีบุก เมืองชายแดน

• วันที่ 14 มีนาคม 2479 จัดตั้งเทศบาลเมืองระนอง ในท้องที่ตำบลเขานิเวศน์
• วันที่ 14 พฤศจิกายน 2481 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอเขานิเวศน์ จังหวัดระนอง เป็น อำเภอเมืองระนอง
• วันที่ 20 กรกฎาคม 2486 เปลี่ยนแปลงเขตกิ่งอำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง กับอำเภอกระบุรี โดยโอนพื้นที่หมู่ 4 (ในขณะนั้น) ของตำบลบางแก้ว กิ่งอำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง ไปขึ้นกับตำบลลำเลียง อำเภอกระบุรี
• วันที่ 18 กุมภาพันธ์ 2490 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอกระบุรี กับกิ่งอำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง โดยโอนพื้นที่บ้านเขาฝาชี ของตำบลลำเลียง อำเภอกระบุรี ไปตั้งเป็นหมู่ 4 ของตำบลบางแก้ว กิ่งอำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบางนอน แยกออกจากตำบลปากน้ำ ตั้งตำบลหงาว แยกออกจากตำบลบางริ้น ตั้งตำบลละอุ่นเหนือ แยกออกจากตำบลละอุ่น ตั้งตำบลบางพระเหนือ แยกออกจากตำบลบางพระ ตั้งตำบลบางหิน แยกออกจากตำบลกะเปอร์ ตั้งตำบลเชี่ยวเหลียง แยกออกจากตำบลบ้านนา และตั้งตำบลนาคา แยกออกจากตำบลกำพวน
• วันที่ 28 กันยายน 2491 โอนพื้นที่หมู่ 3 (ในขณะนั้น) ของตำบลปากน้ำ ไปขึ้นกับตำบลหงาว
• วันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2494 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดระนอง กับจังหวัดชุมพร โดยโอนพื้นที่ตำบลเขาทะลุ กิ่งอำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง จังหวัดระนอง ไปขึ้นกับ อำเภอสวี จังหวัดชุมพร
• วันที่ 20 กันยายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลกะเปอร์ ในท้องที่บางส่วนของตำบลกะเปอร์
• วันที่ 28 พฤศจิกายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลละอุ่น ในท้องที่บางส่วนของตำบลละอุ่น
• วันที่ 28 กรกฎาคม 2502 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอเมืองระนอง กับกิ่งอำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง โดยโอนพื้นที่ตำบลทรายแดง กิ่งอำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง มาขึ้นกับ อำเภอเมืองระนอง
• วันที่ 27 กรกฎาคม 2507 ยกฐานะกิ่งอำเภอกะเปอร์ อำเภอเมืองระนอง เป็น อำเภอกะเปอร์
• วันที่ 28 มิถุนายน 2516 ยกฐานะกิ่งอำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง เป็น อำเภอละอุ่น
• วันที่ 22 มกราคม 2517 จัดตั้งสุขาภิบาลหงาว ในท้องที่บางส่วนของตำบลหงาว
• วันที่ 15 มิถุนายน 2519 จัดตั้งสุขาภิบาลปากน้ำ ในท้องที่บางส่วนของตำบลปากน้ำ
• วันที่ 26 กันยายน 2529 ตั้งตำบลเกาะพยาม แยกออกจากตำบลปากน้ำ
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลหงาว และสุขาภิบาลปากน้ำ เป็นเทศบาลตำบลหงาว และเทศบาลตำบลปากน้ำ ตามลำดับ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอเมืองระนองแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล 39 หมู่บ้าน ได้แก่

1. เขานิเวศน์ (Khao Niwet) - 2. ราชกรูด (Ratchakrut) 8 หมู่บ้าน 3. หงาว (Ngao) 5 หมู่บ้าน 4. บางริ้น (Bang Rin) 6 หมู่บ้าน 5. ปากน้ำ (Pak Nam) 6 หมู่บ้าน 6. บางนอน (Bang Non) 4 หมู่บ้าน 7. หาดส้มแป้น (Hat Som Paen) 3 หมู่บ้าน 8. ทรายแดง (Sai Daeng) 4 หมู่บ้าน 9. เกาะพยาม (Ko Phayam) 2 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอเมืองระนองประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองระนอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขานิเวศน์ทั้งตำบล
• เทศบาลเมืองบางริ้น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางริ้นทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลหงาว ครอบคลุมพื้นที่หมู่ 1 (บางส่วน), 2 (บางส่วน) ตำบลหงาว
• เทศบาลตำบลปากน้ำ ครอบคลุมพื้นที่หมู่ 1 (บางส่วน), 2, 5 (บางส่วน) ตำบลปากน้ำ
• เทศบาลตำบลราชกรูด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลราชกรูดทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลปากน้ำท่าเรือ ครอบคลุมพื้นที่หมู่ 1 (บางส่วน), 3–4, 5 (บางส่วน) ตำบลปากน้ำ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลปากน้ำ)
• เทศบาลตำบลบางนอน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางนอนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหงาว ครอบคลุมพื้นที่หมู่ 1 (บางส่วน), 2 (บางส่วน), 3–5 ตำบลหงาว (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหงาว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหาดส้มแป้น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหาดส้มแป้นทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทรายแดง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทรายแดงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะพยาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะพยามทั้งตำบล

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ อำเภอเมืองระนอง