อำเภอบ้านแพรก

อำเภอบ้านแพรก
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Ban Phraek
คำขวัญ:  หลวงพ่อเขียว หลวงพ่อขาว หลวงพ่อเภาคู่บ้าน พัดสานคู่เมือง พิพิธภัณฑ์ลือเลื่อง รุ่งเรืองเกษตรกรรม เลิศล้ำหัตถศิลป์ แผ่นดินลิเก
แผนที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เน้นอำเภอบ้านแพรก
พิกัด: 14°38′52″N 100°34′57″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	พระนครศรีอยุธยา
พื้นที่
• ทั้งหมด	39.1 ตร.กม. (15.1 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2562)
• ทั้งหมด	8,979 คน
• ความหนาแน่น	229.64 คน/ตร.กม. (594.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	13240
รหัสภูมิศาสตร์	1416
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบ้านแพรก เลขที่ 333 หมู่ที่ 3 ตำบลบ้านแพรก อำเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 13240
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

อำเภอบ้านแพรก เป็นอำเภอหนึ่งในสิบหกอำเภอของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีพื้นที่น้อยที่สุด ตั้งอยู่บริเวณลุ่มแม่น้ำลพบุรีตอนล่าง เป็นที่อยู่อาศัยของผู้คนมาช้านาน มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีย้อนหลังไปถึงพุทธศตวรรษที่ 17-21 นับเป็นชุมชนเก่าแก่แห่งหนึ่ง

ที่มาของชื่ออำเภอ

คำว่า "แพรก" มีความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2493 ว่า ชื่อเรียกหญ้าชนิดหนึ่ง ต้นเป็นฝอย ใช้เป็นเครื่องสักการะห้า และอีกนัยหนึ่งคือทางแยกของน้ำ

อำเภอบ้านแพรก มีที่มาของชื่อจากทางแยกของแม่น้ำที่เปลี่ยนทางเดินคือแม่น้ำลพบุรีสายเก่ากับคลองตาเมฆ เรื่องเล่าว่าตาเมฆเป็นชาวสุพรรณบุรี มารับราชการในกรุงศรีอยุธยาพร้อมกับบิดามีหน้าที่ดูแลช้างหลวง ตาเมฆได้นำโขลงช้างมามาพักเลี้ยงอยู่ริมแม่น้ำลพบุรี โขลงช้างเดินขึ้นลงในแม่น้ำลพบุรีเกิดเป็นลำรางกลายเป็นคลอง จึงได้ชื่อว่า "คลองตาเมฆ" แม่น้ำลพบุรีเป็นแม่น้ำที่แยกจากแม่น้ำเจ้าพระยา ที่ตำบลม่วงหมู่ อำเภอเมืองสิงห์บุรี จังหวัดสิงห์บุรี ผ่านอำเภอท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรี เข้าสู่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ผ่านอำเภอบ้านแพรก อำเภอมหาราช อำเภอบางปะหัน มาบรรจบกับแม่น้ำป่าสักที่วัดตองปุ ตำบลบ้านเกาะ อำเภอพระนครศรีอยุธยา

ประวัติ

บ้านแพรกสำพะเนียง เดิมเป็นตำบลชื่อหนึ่งในอำเภอมหาราช ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2480 ทางราชการได้ยกฐานะขึ้นเป็น กิ่งอำเภอบ้านแพรก มี 4 ตำบล ได้แก่

1. ตำบลบ้านแพรก
2. ตำบลสำพะเนียง
3. ตำบลคลองน้อย
4. ตำบลบ้านโพธิ์

ถึง พ.ศ. 2488 ทางราชการได้ประกาศรวมตำบลคลองน้อยกับตำบลบ้านโพธิ์เข้าด้วยกัน เป็นตำบลคลองน้อย ต่อมาได้ประกาศยกฐานะกิ่งอำเภอบ้านแพรกเป็น อำเภอบ้านแพรก เมื่อวันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2502 ประกอบด้วย 5 ตำบล 27 หมู่บ้าน ดังนี้

1. ตำบลบ้านแพรก จำนวน 5 หมู่บ้าน
2. ตำบลสำพะเนียง จำนวน 6 หมู่บ้าน
3. ตำบลคลองน้อย จำนวน 6 หมู่บ้าน
4. ตำบลสองห้อง จำนวน 5 หมู่บ้าน
5. ตำบลบ้านใหม่ จำนวน 5 หมู่บ้าน

นอกจากนี้ยังมีหลักฐานเก่าแก่มากมายที่ค้นพบในเขตอำเภอบ้านแพรกที่แสดงให้เห็นว่าชุมชนบ้านแพรกเป็นชุมชนที่มีความรุ่งเรืองมาแต่โบราณ ซึ่งจะศึกษาได้ที่พิพิธภัณฑ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นอำเภอบ้านแพรก

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบ้านแพรกตั้งอยู่ทางเหนือสุดของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองลพบุรี (จังหวัดลพบุรี)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอดอนพุด (จังหวัดสระบุรี)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอมหาราช (จังหวัดอยุธยา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอไชโย (จังหวัดอ่างทอง)

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบ้านแพรกแบ่งเขตการปกครองย่อยเป็น 5 ตำบล 27 หมู่บ้าน ได้แก่

รหัส อักษรไทย อักษรโรมัน หมู่บ้าน ประชากร (ธันวาคม 2561)      141601 บ้านแพรก Ban Phraek 5 2,138 141602 บ้านใหม่ Ban Mai 5 1,609 141603 สำพะเนียง Sam Phaniang 6 2,441 141604 คลองน้อย Khlong Noi 6 1,361 141605 สองห้อง Song Hong 5 1,497

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบ้านแพรกประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 3 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านแพรก ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านแพรกและตำบลสำพะเนียง
• องค์การบริหารส่วนตำบลสำพะเนียง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านแพรก (นอกเขตเทศบาลตำบลบ้านแพรก) ตำบลสำพะเนียง (นอกเขตเทศบาลตำบลบ้านแพรก) และตำบลบ้านใหม่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลคลองน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคลองน้อยและตำบลสองห้องทั้งตำบล

สถานศึกษา

• โรงเรียนบ้านแพรกประชาสรรค์ เป็นสถานศึกษาระดับมัธยมศึกษา ตั้งอยู่ในอำเภอบ้านแพรก เป็นโรงเรียนประจำอำเภอบ้านแพรก

แหล่งเรียนรู้

• พิพิธภัณฑ์บ้านแพรกบริเวณโรงเรียนบ้านแพรกประชาสรรค์ อำเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยามีการขุดพบวัตถุโบราณสมัยสุโขทัยและสมัยอยุธยาจำนวนมากตามแนวแม่น้ำลพบุรีสายเก่า เช่นเครื่องปั้นดินเผาจากแหล่งเตาเผาบ้านบางปูน ตำบลพิหารแดง อำเภอเมืองสุพรรณบุรี จากแหล่งเตาเผาศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัยและจากแหล่งเตาเผาแม่น้ำน้อย ตำบลเชิงกลัด อำเภอบางระจัน จังหวัดสิงห์บุรี โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณโรงเรียนบ้านแพรกประชาสรรค์ เป็นที่ตั้งของวัดหลายวัด วัดที่สำคัญคือวัดสังคโลกซึ่งเป็นสถานที่ขุดพบเครื่องสังคโลกสมัยสุโขทัยจำนวนมาก

แหล่งข้อมูลอื่น

• ข้อมูลตำบลในจังหวัดพระนครศรีอยุธยาจากเว็บไซต์ ThaiTambon.com
• อยุธยา