ผลต่างระหว่างรุ่นของ "อักษรอึนโก"

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
เรียกดูประวัติแบบโต้ตอบ
← การแก้ไขก่อนหน้าการแก้ไขถัดไป →
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
เห็นภาพข้อความวิกิ
GeonuchBot (คุย | ส่วนร่วม)
บอต
การแก้ไข 9,292 ครั้ง
ล →‎top: บอต: นำแม่แบบออก, removed: {{รอการตรวจสอบ}}
Waniosa Amedestir (คุย | ส่วนร่วม)
การแก้ไข 34,354 ครั้ง
ไม่มีความย่อการแก้ไข
ป้ายระบุ: เครื่องมือแก้ไขต้นฉบับปี 2560
บรรทัด 1: บรรทัด 1:


{{Infobox writing system
'''อักษรอึนโก''' (N'Ko alphabet) ประดิษฐ์โดย โซฮูเลไมต์ คานท์ แห่งกันกัน (Soulemayne Kante of Kankan) กีเนีย เมื่อ พ.ศ. 2492 ใช้โดยผู้พูด[[ภาษามาลินเก]] [[ภาษาบัมบารา]] [[ภาษาดยูลา]] และสำเนียงท้องถิ่นอื่นๆ ใน[[กิเนีย]] และ[[ไอวอรีโคสต์]] คานท์เกิดเมื่อ พ.ศ. 2465 ในวัยหนุ่ม เขาไม่พอใจมากเมื่ออ่านพบว่าชาวต่างชาติดูถูกชาวแอฟริกันว่าไร้วัฒนธรรมเพราะไม่มีระบบการเขียนเป็นของตนเอง เขาจึงพัฒนาอักษรอึนโกขึ้นมาเพื่อให้ชาวแอฟริกันใช้อักษรนี้บันทึกวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ด้วยภาษาแม่ของตนเอง เขาเขียนสื่อการสอนนับร้อยชิ้นในภาษามาลินเกด้วยอักษรอึนโก ปัจจุบันงานเขียนของเขาหาอ่านได้จากสมาคม ICRA-N'KO
|name = อักษรอึนโก
|native_name = ߒߞߏ
|type = อักษร
|time = ค.ศ. 1949–ปัจจุบัน
|languages = [[ภาษาอึนโก|ภาษาอึนโก]], [[กลุ่มภาษามันดิง]] ([[ภาษามันดินโก|มันดินโก]], [[ภาษามานินกา|มานินกา]],<br>[[ภาษาบัมบารา|บัมบารา]], [[ภาษาดยูลา|ดยูลา]])
|creator = [[โซโลมานา กันเต]]
|unicode = [https://www.unicode.org/charts/PDF/U07C0.pdf U+07C0–U+07FF]
|iso15924 = Nkoo
|sample = NKo-script.svg
}}

'''อักษรอึนโก''' ({{Lang-nqo|ߒߞߏ}}) เป็นอักษรที่ประดิษฐ์โดย[[โซโลมานา กันเต]]ใน ค.ศ. 1949 ใช้เป็น[[ระบบอักษร]]สำหรับ[[กลุ่มภาษามันเด]]ใน[[แอฟริกาตะวันตก]]<ref>{{Cite web|url=https://www.ethnologue.com/language/nqo|title=N'ko|date=2019|editor-last=Eberhard|editor-first=David|editor2-last=Simons|editor2-first=Gary|website=Ethnoloque|access-date=June 12, 2019|editor3-last=Fennig|editor3-first=Charles}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Oyler|first=Dianne|date=Spring 2002|title=Re-Inventing Oral Tradition: The Modern Epic of Souleymane Kanté|journal=Research in African Literatures|volume=33|issue=1|pages=75–93|doi=10.1353/ral.2002.0034|jstor=3820930|s2cid=162339606|oclc=57936283}}</ref>

==ประวัติ==
กันเตเกิดเมื่อ พ.ศ. 2465 ในวัยหนุ่ม เขาไม่พอใจมากเมื่ออ่านพบว่าชาวต่างชาติดูถูกชาวแอฟริกันว่าไร้วัฒนธรรมเพราะไม่มีระบบการเขียนเป็นของตนเอง เขาจึงพัฒนาอักษรอึนโกขึ้นมาเพื่อให้ชาวแอฟริกันใช้อักษรนี้บันทึกวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ด้วยภาษาแม่ของตนเอง เขาเขียนสื่อการสอนนับร้อยชิ้นในภาษามาลินเกด้วยอักษรอึนโก ปัจจุบันงานเขียนของเขาหาอ่านได้จากสมาคม ICRA-N'KO


== ลักษณะ ==
== ลักษณะ ==
เขียนจากขวาไปซ้าย แนวนอน เครื่องหมายใต้สระบอกเสียงนาสิก เครื่องหมายบนสระบอกความยาวของเสียงหรือวรรณยุกต์
เขียนจากขวาไปซ้าย แนวนอน เครื่องหมายใต้สระบอกเสียงนาสิก เครื่องหมายบนสระบอกความยาวของเสียงหรือวรรณยุกต์


==อักษร==
== ใช้เขียน ==
อักษรอึนโกเขียนจากขวาไปซ้ายด้วยตัวอักษรที่เชื่อมต่อถึงกัน เครื่องหมายใต้สระบอกเสียงนาสิก เครื่องหมายบนสระบอกความยาวของเสียงหรือวรรณยุกต์
* [[ภาษามันเดกัน]] ซึ่งอยู่ในตระกูลไนเจอร์-คองโกกลุ่มมันเด มีผู้พูด 5 ล้านคนใน[[มาลี]] [[เซเนกัล]] กิเนีย ไอวอรีโคสต์ [[บูร์กินาฟาโซ]] และ[[เซียราลีโอน]] ภาษามันเดกันมีสำเนียงท้องถิ่นมากเช่น บัมบารา ดยูกา ซึ่งนักภาษาศาสตร์บางคนจัดเป็นภาษาใหม่

===สระ===
{| class="wikitable" style="border-collapse: collapse;text-align:center;"
|- bgcolor="#f0f0f0"
! {{IPA|ɔ}} || {{IPA|o}} || {{IPA|u}} || {{IPA|ɛ}} || {{IPA|i}} || {{IPA|e}} || {{IPA|a}}
|-
| {{script|Nko|ߐ}} || {{script|Nko|ߏ}} || {{script|Nko|ߎ}} || {{script|Nko|ߍ}} || {{script|Nko|ߌ}} || {{script|Nko|ߋ}} || {{script|Nko|ߊ}}
|-
| [[File:NKo Aw.svg]] || [[File:NKo O.svg]] || [[File:NKo Uh.svg]] || [[File:NKo Eh.svg]] || [[File:NKo E.svg]] || [[File:NKo A.svg]] || [[File:NKo Ah.svg]]
|}

===พยัญชนะ===
{| class="wikitable" style="border-collapse: collapse;text-align:center;"
|- bgcolor="#f0f0f0"
! r || t || d || t͡ʃ || d͡ʒ || p || b
|-
| {{script|Nko|ߙ}} || {{script|Nko|ߕ}} || {{script|Nko|ߘ}} || {{script|Nko|ߗ}} || {{script|Nko|ߖ}} || {{script|Nko|ߔ}} || {{script|Nko|ߓ}}
|-
| [[File:NKo R.svg]] || [[File:NKo T.svg]] || [[File:NKo D.svg]] || [[File:NKo Ch.svg]] || [[File:NKo J.svg]] || [[File:NKo P.svg]] || [[File:NKo B.svg]]
|- bgcolor="#f0f0f0"
! m || gb || l || k || f || s || rr
|-
| {{script|Nko|ߡ}} || {{script|Nko|ߜ}} || {{script|Nko|ߟ}} || {{script|Nko|ߞ}} || {{script|Nko|ߝ}} || {{script|Nko|ߛ}} || {{script|Nko|ߚ}}
|-
| [[File:NKo M.svg]] || [[File:NKo Gb.svg]] || [[File:NKo L.svg]] || [[File:NKo K.svg]] || [[File:NKo F.svg]] || [[File:NKo S.svg]] || [[File:NKo Rr.svg]]
|- bgcolor="#f0f0f0"
! ŋ || h || || j || w || n || ɲ
|-
| {{script|Nko|ߒ}} || {{script|Nko|ߤ}} || || {{script|Nko|ߦ}} || {{script|Nko|ߥ}} || {{script|Nko|ߣ}} || {{script|Nko|ߢ}}
|-
| [[File:NKo Ng.svg]] || [[File:NKo H.svg]] || || [[File:NKo Y.svg]] || [[File:NKo W.svg]] || [[File:NKo N.svg]] || [[File:NKo Ny.svg]]
|}

===วรรณยุกต์===
อักษรอึนโกมี[[เครื่องหมายเสริมสัทอักษร]]เพื่อระบุ[[วรรณยุกต์]]และ[[ความยาวสระ]] 7 แบบ

{| class="wikitable" style="border-collapse: collapse; text-align: center;"
|- bgcolor="#f0f0f0"
! style="width: 60px;" | || style="width: 60px;" | สูง || style="width: 60px;" | ต่ำ || style="width: 60px;" | สูงขึ้น || style="width: 60px;" | ตกลง
|-
| style="background: #f0f0f0;" | '''สั้น''' || {{script|Nko|߫}} || {{script|Nko|߬}} || {{script|Nko|߭}} || <!--leave cell empty-->
|-
| style="background: #f0f0f0;" | '''ยาว''' || {{script|Nko|߯}} || {{script|Nko|߰}} || {{script|Nko|߱}} || {{script|Nko|߮}}
|}

===ตัวเลข===
{| class="wikitable" style="border-collapse: collapse;text-align:center;"
|- bgcolor="#f0f0f0"
! 0 || 1 || 2 || 3 || 4 || 5 || 6 || 7 || 8 || 9
|-
| {{script|Nko|߀}} || {{script|Nko|߁}} || {{script|Nko|߂}} || {{script|Nko|߃}} || {{script|Nko|߄}} || {{script|Nko|߅}} || {{script|Nko|߆}} || {{script|Nko|߇}} || {{script|Nko|߈}} || {{script|Nko|߉}}
|}


== ยูนิโคด ==
== ยูนิโคด ==
บรรทัด 12: บรรทัด 79:


== อ้างอิง ==
== อ้างอิง ==
{{Reflist}}
* [http://www.omniglot.com/writing/nko.htm อักษรอึนโก ]

=== ข้อมูลทั่วไป ===
* [http://mandelang.kunstkamera.ru/files/mandelang/konde.pdf Condé, Ibrahima Sory 2. Soulemana Kanté entre Linguistique et Grammaire : Le cas de la langue littéraire utilisée dans les textes en N'Ko] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121120210054/http://mandelang.kunstkamera.ru/files/mandelang/konde.pdf |date=2012-11-20 }} (in French)
* Conrad, David C. (2001). Reconstructing Oral Tradition: Souleymane Kanté's Approach to Writing Mande History. ''Mande Studies'' 3, 147–200.
* Dalby, David (1969) 'Further indigenous scripts of West Africa: [[Mandin]], [[Wolof language|Wolof]] and [[Fula language|Fula]] alphabets and [[Yoruba language|Yoruba]] 'Holy' writing', ''African Language Studies, 10, pp. 161–181.
* [http://mandelang.kunstkamera.ru/files/mandelang/davydov.pdf Davydov, Artem. On Souleymane Kanté's "Nko Grammar"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304023153/http://mandelang.kunstkamera.ru/files/mandelang/davydov.pdf |date=2016-03-04 }}
* [[Michael Everson|Everson, Michael]], Mamady Doumbouya, Baba Mamadi Diané, & Karamo Jammeh. 2004. ''[http://std.dkuug.dk/jtc1/sc2/wg2/docs/n2765.pdf Proposal to add the N'Ko script to the BMP of the UCS]''
* [https://repository.upenn.edu/dissertations/AAI10681364/ Donaldson, Coleman (2017) ''Clear Language: Script, Register and the N'ko Movement of Mandé-Speaking West Africa.'' Doctoral Dissertation, Philadelphia, PA: University of Pennsylvania.]
* {{cite journal |doi=10.1086/702554|title=Linguistic and Civic Refinement in the N'ko Movement of Manding-Speaking West Africa|year=2019|last1=Donaldson|first1=Coleman|journal=Signs and Society|volume=7|issue=2|pages=156–185|s2cid=181625415}}
* [https://repository.upenn.edu/gse_grad_pubs/2/ Donaldson, Coleman (2017) "Orthography, Standardization and Register: The Case of Mandé." In Standardizing Minority Languages: Competing Ideologies of Authority and Authenticity in the Global Periphery, edited by Pia Lane, James Costa, and Haley De Korne, 175–199. Routledge Critical Studies in Multilingualism. New York, NY: Routledge.]
* {{cite journal |doi=10.1017/asr.2019.59|title=The Role of Islam, Ajami writings, and educational reform in Sulemaana Kantè's N'ko|year=2020|last1=Donaldson|first1=Coleman|journal=African Studies Review|volume=63|issue=3|pages=462–486|doi-access=free}}
* Oyler, Dianne White (1994) ''Mande identity through literacy, the N'ko writing system as an agent of cultural nationalism''. Toronto : African Studies Association.
* Oyler, Dianne (1995). ''For "All Those Who Say N'ko": N'ko Literacy and Mande Cultural Nationalism in the Republic of Guinea.'' Unpublished PhD dissertation, University of Florida.
* Oyler, Dianne White (1997) 'The N'ko alphabet as a vehicle of indigenist historiography', ''History in Africa'', 24, pp.&nbsp;239–256.
* Rovenchak, Andrij. (2015) Quantitative Studies in the Corpus of Nko Periodicals, ''Recent Contributions to Quantitative Linguistics'', Arjuna Tuzzi, Martina Benešová, Ján Macutek (eds.), 125–138. Berlin: Walter de Gruyter.
* Singler, John Victor (1996) 'Scripts of West Africa', in Daniels, Peter T., & Bright, William (eds) ''The World's Writing Systems'', New York, NY: Oxford University Press, Inc. pp.&nbsp;593–598.
*[[Valentin Vydrin|Vydrine, Valentin F.]] (2001) 'Souleymane Kanté, un philosophe-innovateur traditionnaliste maninka vu à travers ses écrits en nko', ''Mande Studies'', 3, pp.&nbsp;99–131.
* Wyrod, Christopher. 2003. ''The light on the horizon: N'Ko literacy and formal schooling in Guinea.'' MA thesis, George Washington University.
* Wyrod, Christopher. 2008. A social orthography of identity: the N'Ko literacy movement in West Africa. ''[[International Journal of the Sociology of Language]]'' 192:27–44.
* [https://web.archive.org/web/20041117031918/http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php-URL_ID%3D17488%26URL_DO%3DDO_TOPIC%26URL_SECTION%3D201.html B@bel and Script Encoding Initiative Supporting Linguistic Diversity in Cyberspace] 12-11-2004 (UNESCO)

==แหล่งข้อมูลอื่น==
{{Commons category|N'Ko letters}}
{{InterWiki|code=nqo}}
*[http://www.nkoinstitute.com/ N'Ko Institute]
*[http://www.kanjamadi.com/ Kanjamadi]
*[http://lughat.blogspot.com/2005/05/nko.html Observations on the use of N'ko]
*[http://www.omniglot.com/writing/nko.htm Omniglot page on N'ko], with more links
*[https://web.archive.org/web/20141021110925/http://www.nkohome.com/ Nkohome], N'ko tutorial site with information on N'ko publications and contacts
*[https://keymanweb.com/#nqo,Keyboard_nko Virtual N'Ko keyboard] by KeymanWeb
* [https://www.youtube.com/watch?v=2SwHBlUNPko How to write the N'ko alphabet (ߒߞߏ) of West Africa: A tutorial!], tutorial video on writing basic letters from [https://www.ankataa.com/ An Ka Taa], an online Mandé language resource
*[https://web.archive.org/web/20130516204859/http://www.panafril10n.org/wikidoc/pmwiki.php/PanAfrLoc/Manding Information about Mandé languages]
*[http://www.fakoli.net/nko/tutorial/intro.html An introduction to N'Ko]
*[https://web.archive.org/web/20070625154007/http://www.panafril10n.org/panafrloc/Casa-NKO.pdf "Casablanca Statement"] (on localization of ICT) translated & written in N'Ko
*[http://www.panafril10n.org/wikidoc/pmwiki.php/PanAfrLoc/Nko PanAfriL10n page on N'Ko]
*[http://www.islamhouse.com/d/files/nk/ih_books/single/nk_Translation_of_the_Meaning_of_the_Holy_Quran_in_Nko.pdf Translation of the Meaning of the Holy Quran in N'ko]
*[https://www.nytimes.com/2011/12/11/magazine/everyone-speaks-text-message.html Everyone Speaks Text Message] (Tina Rosenberg, ''The New York Times Magazine'', Dec. 11, 2011)
*[http://ourembaya.fr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=24&Itemid=253 some link to ߒߞߏ]


{{ระบบการเขียน}}
{{ระบบการเขียน}}
{{authority control}}

[[หมวดหมู่:อักษร|อเนโก]]
[[หมวดหมู่:อักษร|อเนโก]]

รุ่นแก้ไขเมื่อ 21:09, 4 สิงหาคม 2565

อักษรอึนโก
ߒߞߏ
ชนิด
อักษร
ผู้ประดิษฐ์โซโลมานา กันเต
ช่วงยุค
ค.ศ. 1949–ปัจจุบัน
ทิศทางRight-to-left Edit this on Wikidata
ภาษาพูดภาษาอึนโก, กลุ่มภาษามันดิง (มันดินโก, มานินกา,
บัมบารา, ดยูลา)
ISO 15924
ISO 15924Nkoo (165), ​N’Ko
ยูนิโคด
ยูนิโคดแฝง
NKo
ช่วงยูนิโคด
U+07C0–U+07FF
 บทความนี้ประกอบด้วยสัญกรณ์การออกเสียงในสัทอักษรสากล (IPA) สำหรับคำแนะนำเบื้องต้นเกี่ยวกับสัญลักษณ์ IPA โปรดดู วิธีใช้:สัทอักษรสากล สำหรับความแตกต่างระหว่าง [ ], / / และ ⟨ ⟩ ดูที่ สัทอักษรสากล § วงเล็บเหลี่ยมและทับ

อักษรอึนโก (N'Ko: ߒߞߏ) เป็นอักษรที่ประดิษฐ์โดยโซโลมานา กันเตใน ค.ศ. 1949 ใช้เป็นระบบอักษรสำหรับกลุ่มภาษามันเดในแอฟริกาตะวันตก[1][2]

ประวัติ

กันเตเกิดเมื่อ พ.ศ. 2465 ในวัยหนุ่ม เขาไม่พอใจมากเมื่ออ่านพบว่าชาวต่างชาติดูถูกชาวแอฟริกันว่าไร้วัฒนธรรมเพราะไม่มีระบบการเขียนเป็นของตนเอง เขาจึงพัฒนาอักษรอึนโกขึ้นมาเพื่อให้ชาวแอฟริกันใช้อักษรนี้บันทึกวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ด้วยภาษาแม่ของตนเอง เขาเขียนสื่อการสอนนับร้อยชิ้นในภาษามาลินเกด้วยอักษรอึนโก ปัจจุบันงานเขียนของเขาหาอ่านได้จากสมาคม ICRA-N'KO

ลักษณะ

เขียนจากขวาไปซ้าย แนวนอน เครื่องหมายใต้สระบอกเสียงนาสิก เครื่องหมายบนสระบอกความยาวของเสียงหรือวรรณยุกต์

อักษร

อักษรอึนโกเขียนจากขวาไปซ้ายด้วยตัวอักษรที่เชื่อมต่อถึงกัน เครื่องหมายใต้สระบอกเสียงนาสิก เครื่องหมายบนสระบอกความยาวของเสียงหรือวรรณยุกต์

สระ

ɔ o u ɛ i e a
ߐ‎ ߏ‎ ߎ‎ ߍ‎ ߌ‎ ߋ‎ ߊ‎

พยัญชนะ

r t d t͡ʃ d͡ʒ p b
ߙ‎ ߕ‎ ߘ‎ ߗ‎ ߖ‎ ߔ‎ ߓ‎
m gb l k f s rr
ߡ‎ ߜ‎ ߟ‎ ߞ‎ ߝ‎ ߛ‎ ߚ‎
ŋ h j w n ɲ
ߒ‎ ߤ‎ ߦ‎ ߥ‎ ߣ‎ ߢ‎

วรรณยุกต์

อักษรอึนโกมีเครื่องหมายเสริมสัทอักษรเพื่อระบุวรรณยุกต์และความยาวสระ 7 แบบ

สูง ต่ำ สูงขึ้น ตกลง
สั้น ߫‎ ߬‎ ߭‎
ยาว ߯‎ ߰‎ ߱‎ ߮‎

ตัวเลข

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
߀‎ ߁‎ ߂‎ ߃‎ ߄‎ ߅‎ ߆‎ ߇‎ ߈‎ ߉‎

ยูนิโคด

อึนโก
Unicode.org chart (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+07Cx ߀ ߁ ߂ ߃ ߄ ߅ ߆ ߇ ߈ ߉ ߊ ߋ ߌ ߍ ߎ ߏ
U+07Dx ߐ ߑ ߒ ߓ ߔ ߕ ߖ ߗ ߘ ߙ ߚ ߛ ߜ ߝ ߞ ߟ
U+07Ex ߠ ߡ ߢ ߣ ߤ ߥ ߦ ߧ ߨ ߩ ߪ ߫ ߬ ߭ ߮ ߯
U+07Fx ߰ ߱ ߲ ߳ ߴ ߵ ߶ ߷ ߸ ߹ ߺ          


อ้างอิง

  1. ↑ Eberhard, David; Simons, Gary; Fennig, Charles, บ.ก. (2019). "N'ko". Ethnoloque. สืบค้นเมื่อ June 12, 2019.
  2. ↑ Oyler, Dianne (Spring 2002). "Re-Inventing Oral Tradition: The Modern Epic of Souleymane Kanté". Research in African Literatures. 33 (1): 75–93. doi:10.1353/ral.2002.0034. JSTOR 3820930. OCLC 57936283. S2CID 162339606.

ข้อมูลทั่วไป

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ อักษรอึนโก
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษาเอ็นโก
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=อักษรอึนโก&oldid=10232085"