เจ้าจอมพระองค์เจ้ากำโพชราชสุดาดวง ในรัชกาลที่ 4

ระวังสับสนกับ นักสุดาดวงในกรมพระสมมตอมรพันธุ์

กำโพชราชสุดาดวง
บาทบริจาริกาในรัชกาลที่ 4
ประสูติ	พ.ศ. 2394
สิ้นพระชนม์	ไม่ปรากฏ
คู่อภิเษก	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ราชวงศ์	ตรอซ็อกผแอม (ประสูติ) จักรี (เสกสมรส)
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาน้อม
ศาสนา	พุทธ

เจ้าจอมพระองค์เจ้ากำโพชราชสุดาดวง หรือพระนามเดิม นักเยี่ยม เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร พระมหากษัตริย์กรุงกัมพูชา ซึ่งถือเป็นเจ้าประเทศราชของสยามในขณะนั้น และเป็นบาทบริจาริกาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหากษัตริย์กรุงสยาม และหากเจ้าจอมท่านนี้ประสูติการพระราชบุตร พระราชบุตรพระองค์นั้นก็จะเป็นเจ้าฟ้าโดยอัตโนมัติ เพราะถือว่ามีพระชนนีเป็นเจ้า เช่นเดียวกับกรณีของเจ้าจอมตนกูสุเบีย บาทบริจาริกาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวอีกท่านที่เป็นเจ้านายต่างด้าวเช่นกัน แต่เจ้าจอมทั้งสองท่านก็มิได้ประสูติพระราชบุตรแต่อย่างใด

หลังพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตใน พ.ศ. 2411 เจ้าจอมพระองค์เจ้ากำโพชราชสุดาดวงถวายบังคมออกจากพระบรมมหาราชวังที่กรุงเทพมหานคร กลับไปประทับกรุงกัมพูชาพร้อมกับเจ้าจอมนักพลอย พระขนิษฐาที่เข้ามารับราชการในกรุงเทพมหานครด้วยกัน

พระประวัติ

เจ้าจอมพระองค์เจ้ากำโพชราชสุดาดวง มีพระนามเดิมว่า นักเยี่ยม เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร พระมหากษัตริย์กรุงกัมพูชา ซึ่งถือเป็นเจ้าประเทศราชของสยามในขณะนั้น กับพระมารดาชื่อ เจ้าจอมมารดาน้อม ธิดาของขุนนางในราชสำนักกัมพูชา มีพระโสทรกนิษฐภคินีคือ พระองค์เจ้าพวงกัมโพชรัตนะ (ประสูติราว พ.ศ. 2399 หรือ 2400)

ต่อมานักเยี่ยมและพระขนิษฐาคือนักพลอย เป็นพระราชธิดาของพระบาทสมเด็จพระนโรดมทั้งสองพระองค์ เข้าถวายตัวเป็นบาทบริจาริกาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหากษัตริย์กรุงสยาม แม้จะเป็นบาทบริจาริกาแต่ก็ถือว่าเป็นพระธิดาของเจ้าประเทศราช พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดเกล้าสถาปนานักเยี่ยม ให้มีพระอิสริยยศเป็น พระองค์เจ้ากำโพชราชสุดาดวง มีสถานะเป็นเจ้านายที่มิได้มีเชื้อสายในราชวงศ์จักรี ด้วยมีพระชาติกำเนิดเป็นเจ้านายจากต่างประเทศ หากเจ้าจอมมีพระสูติการพระราชบุตร พระราชบุตรพระองค์นั้นจะถูกยกเป็น เจ้าฟ้า ตั้งแต่แรกประสูติหรือที่เรียกว่า "เจ้าฟ้าไบไรต์" เช่นเดียวกับเจ้าจอมตนกูสุเบีย พระสนมอีกพระองค์หนึ่งที่เป็นเจ้านายจากเมืองเขมร แต่เจ้าจอมก็มิได้ให้ประสูติการพระราชโอรส ดังปรากฏใน ธรรมเนียมในราชตระกูลสยาม ความว่า

"...ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว นักเยี่ยมซึ่งเป็นบุตรสมเด็จพระเจ้านโรดมเจ้ากรุงกัมพูชา ซึ่งโปรดฯ ให้เป็นพระองค์เจ้ากำโพชราชสุดาดวง แลตนกูสุเบีย ซึ่งเป็นน้องสาวสุลต่านมหมุดเมืองลิงงา เป็นพระสนมอยู่ทั้งสองคน ก็ได้ปรารภเป็นการดังทราบทั่วกัน ถ้าพระราชบุตรเกิดด้วยเจ้า ๒ คนนี้ ก็ต้องเป็นเจ้าฟ้าตามธรรมเนียมเหมือนกัน แต่ก็มีคนรังเกียจอยู่ในการที่จะต้องเป็นดังนั้นมาก"

หลังพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตเมื่อ พ.ศ. 2411 หลังจากนั้นทางราชสำนักกัมพูชาจึงส่งออกญารัตนาธิเบศร์ (ต่อมาเป็นที่ ออกญาพิพิธไอศูรย์) เข้าไปรับพระองค์เจ้ากำโพชราชสุดาดวงหรือนักเยี่ยม และนักพลอย กลับกรุงกัมพูชา

เจ้าจอมพระองค์เจ้ากำโพชราชสุดาดวง สิ้นพระชนม์เมื่อใดไม่ปรากฏ แต่ทราบว่ายังมีพระชนม์ชีพอยู่จนถึง พ.ศ. 2452