เจงกีส ข่าน

บทความนี้เกี่ยวกับบทความเกี่ยวกับจักรพรรดิชาวมองโกล สำหรับความหมายอื่น ดูที่ เจงกีส ข่าน (แก้ความกำกวม)

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ จักรพรรดิไท่จู่

เจงกีส ข่าน
พระบรมสาทิสลักษณ์ของเจงกีส ข่านจากชุดภาพวาดสมัยราชวงศ์หยวน
ข่านมองโกลผู้ยิ่งใหญ่ พระองค์แรก
ครองราชย์	ช่วงฤดูใบไม้ผลิ ค.ศ. 1206 – 18 สิงหาคม ค.ศ. 1227
ราชาภิเษก	ช่วงฤดูใบไม้ผลิ ค.ศ. 1206
ถัดไป	โอเกได ข่าน (ในฐานะข่าน) โตลุย (ในฐานะผู้สำเร็จราชแทนพระองค์)
ราชวงศ์	บอจิจิน
ราชวงศ์	การสืบเชื้อสายมาจากเจงกีส ข่าน
พระราชบิดา	เยซูไก
ประสูติ	ประมาณ ค.ศ. 1155/ค.ศ. 1162 คามัคมองโกล
สวรรคต	18 สิงหาคม ค.ศ. 1227 (ประมาณ 65 – ประมาณ 72 ปี) เซี่ยตะวันตก

เจงกีส ข่าน (มองโกเลีย: Чингис Хаан, Chinggis Khaan, Činggis Qaɣan; /ˈɡɛŋɡɪs ˈkɑːn/ หรือ /ˈdʒɛŋɡɪs ˈkɑːn/,; อังกฤษ: Genghis Khan; ประมาณ ค.ศ. 1155/ค.ศ. 1162 – 18 สิงหาคม ค.ศ. 1227) จักรพรรดินักรบชาวมองโกลผู้พิชิต ทรงก่อตั้งจักรวรรดิมองโกล มีพระนามเดิมว่า เตมูจิน (Temüjin) ตามสถานที่พระราชสมภพริมฝั่งแม่น้ำโอนอน ทรงเป็นผู้นำครอบครัวแทนพระบิดาเมื่ออายุเพียง 13 ปี และต้องดิ้นรนต่อสู้ขับเคี่ยวกับชนเผ่าต่าง ๆ ที่เป็นอริอยู่หลายปี ทรงปราบเผ่า “ไนแมน” ทางด้านตะวันตก พิชิตชนชาติ “ตันกุต” (เซี่ยตะวันตก) และยอมรับการจำนนของชาว “อุยกูร์”

ในปี พ.ศ. 1749 เตมูจิน ได้ทนงเปลี่ยนพระนามมาเป็น "เจงกีส ข่าน" และจากปี พ.ศ. 1754 ด้วยการรบพุ่งหลายครั้ง เจงกีส ข่าน ทรงสามารถยึดครองจีนตอนเหนือ อาณาจักรอิไตอิไต (Qara Khitai Empire)(เหลียวตะวันตก) จักรวรรดิคาเรสม์ และดินแดนอื่น ๆ อีกหลายแห่ง นับถึงเวลาเมื่อเจงกีส ข่าน สวรรคต จักรวรรดิมองโกลได้แผ่ขยายตั้งแต่ทะเลดำไปจดมหาสมุทรแปซิฟิก โดยทั้งหมดเริ่มที่จีนตอนเหนือ หลังจากยึดจงตู (ปัจจุบันคือกรุงปักกิ่ง) ได้แล้ว เจงกีส ข่าน ได้ส่งทูตไปยังเปอร์เซีย แต่ทางสุลต่านตัดหัวคนที่พระองค์ทรงส่งไป เจงกีส ข่าน จึงทรงมีพระราชบัญชาสั่งระดมพลไปบุกเปอร์เซีย เมืองทุกเมืองที่ต่อต้านจะถูกปล้นชิงและทำลาย หลังการยึด เจงกีส ข่าน ได้มีพระราชบัญชาสั่งทหาร 10,000 คนบุกไปทางเหนือ โดยไม่ได้ถูกหยุดเลยจนถึงสุดขอบทะเลยังใกล้เคียงตะวันออกกลาง

เจงกีส ข่าน ทรงมีพระชนม์ชีพอยู่ตรงช่วงประมาณ 1 ศตวรรษ ก่อนพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ขึ้นครองราชย์และสถาปนากรุงสุโขทัย พระองค์ได้รับการยกย่องโดยทั่วไปว่าทรงเป็นนักการทหารที่เก่งที่สุดคนหนึ่งในประวัติศาสตร์ของโลก นอกจากความสำเร็จในทางการทหารแล้ว เจงกีส ข่าน ยังทรงสร้างระบบอักษรขึ้นใช้ในจักรวรรดิมองโกล โดยดัดแปลงมาจากอักษรอุยกูร์ พระองค์รวบรวมชนเผ่าเร่ร่อนต่าง ๆ ของมองโกลเข้าเป็นชาติเดียวกัน และปกครองโดยถือหลักเปิดกว้างต่อความเชื่อทางศาสนา นอกจากนี้พระองค์ยังมีบทบาทสำคัญในการสร้างความมั่นคงในเส้นทางสายไหม ทำให้โลกมุสลิม เอเชียตะวันออก และยุโรป สามารถค้าขายและติดต่อสื่อสารถึงกันได้

ภายหลังเจงกีส ข่าน สวรรคต โอเกได ข่าน พระราชโอรสของเจงกีส ข่านได้นำทัพกลับไปที่ใกล้ตะวันออกกลาง แต่ในขณะที่จะเข้าเวียนนา โอเกได ข่านได้สวรรคตก่อน ทำให้การปะทะกันไม่อาจเกิดขึ้น

จักรวรรดิมองโกลประมาณ พ.ศ. 1800–1900

พระบรมวงศานุวงศ์

• พระราชบิดา: เยซูไก
• พระราชมารดา: โฮลัน
• พระเชษฐาและพระอนุชา
  • คาซาร์ รามาโตส
  • เตมูกู
• พระอัครมเหสี : บอร์เต
• พระสนม
  • คูลัน
  • เยซแม
  • เยซเค
• พระราชโอรส
  • โจชิ
  • ชาตาไก
  • โอเกได
  • โตลุย
• พระราชนัดดา
  • บาตู
  • เบอไค
  • คูยัคข่าน
  • คาดัน
  • คาชิน
  • มองเกอ ข่าน
  • กุบไล ข่าน
  • ฮูเลกู
  • อริกโบเค

แหล่งข้อมูลอื่น

• Genghis Khan (Mongol ruler) ที่สารานุกรมบริตานิกา
• Genghis Khan on In Our Time at the BBC. (listen now)
• Welcome to The Realm of the Mongols
• Parts of this biography were taken from the Area Handbook series at the Library of Congress
• Estimates of Mongol warfare casualties
• Genghis Khan on the Web (directory of some 250 resources)
• The History of Genghizcan the Great, First Emperor of the Antient Moguls and Tartars
• Why Genghis Khan was good for the planet. The Guardian. January 26, 2011.
• "Genghis Khan's Secret Weapon Was Rain", National Geographic, Roff Smith, March 10, 2014

ก่อนหน้า		เจงกีส ข่าน		ถัดไป
ไม่มี		ข่านแห่งมองโกล (พ.ศ. 1749 – พ.ศ. 1770)		โอเกได ข่าน โตลุย ข่าน