อำเภอวังเหนือ

อำเภอวังเหนือ
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Wang Nuea
คำขวัญ:  พญาวังเรืองนาม พระธาตุงามเรื่องชื่อ น้ำตกสวนเลื่องลือ นามนี้คือวังเหนือ
แผนที่จังหวัดลำปาง เน้นอำเภอวังเหนือ
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ลำปาง
พื้นที่
• ทั้งหมด	1,034.3 ตร.กม. (399.3 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	43,346 คน
• ความหนาแน่น	41.91 คน/ตร.กม. (108.5 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	52140
รหัสภูมิศาสตร์	5207
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอวังเหนือ หมู่ที่ 4 ตำบลวังเหนือ อำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง 52140
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

วังเหนือ (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นอำเภอที่อยู่เหนือสุดของจังหวัดลำปาง

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอวังเหนือมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอพาน (จังหวัดเชียงราย)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอแม่ใจและอำเภอเมืองพะเยา (จังหวัดพะเยา)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภองาว อำเภอแจ้ห่ม และอำเภอเมืองปาน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเวียงป่าเป้า (จังหวัดเชียงราย)

ภูมิทัศน์อำเภอวังเหนือ

แม่น้ำวังตอนบน พื้นที่ประมาณ 1,687 ตารางกิโลเมตร มีแหล่งต้นกำเนิดมาจากเทือกเขาผีปันน้ำ บริเวณดอยหลวง บ้านป่าหุ่ง อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย ที่อยู่ทางทิศเหนือของอำเภอวังเหนือ บริเวณตำบลวังแก้ว เขตติดต่ออำเภอวังเหนือ กับอำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย ครอบคลุมพื้นที่อำเภอวังเหนือ อำเภอแจ้ห่ม และอำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง มีลุ่มน้ำย่อยที่สำคัญ คือ น้ำแม่เย็น และน้ำแม่ม่า

น้ำตกวังแก้ว เป็นแหล่งท่องเที่ยวหนึ่งในอุทยานแห่งชาติดอยหลวง

ประวัติ

อำเภอวังเหนือเดิมชื่อว่า เมืองวัง หรือ เวียงวัง สันนิษฐานว่าได้ตั้งขึ้นในสมัยพุทธศตวรรษที่ 6 (พ.ศ. 500-599) ซึ่งปรากฏตามหลักฐานในหนังสือพงศาวดารชาติไทยเล่ม 2 ของพระบริหารเทพธานี ได้กล่าวถึงแว่นแคว้นยวนเชียง (หน้า 4 บรรทัดที่ 4-6) ว่า "เมื่อภายหลัง พ.ศ. 590 แว่นแคว้นยวนเชียงก็แยกตั้งบ้านเมืองออกไปทางทิศตะวันตกอีกหลายเมือง เช่น เวียงกาหลง (เวียงป่าเป้า) เวียงฮ่อ ดงเวียง เมืองวัง (วังเหนือ) แจ้ห่ม เป็นต้น" และในหนังสือประวัติศาสตร์เชียงรายซึ่งจัดพิมพ์ในงานฉลอง 25 พุทธศตวรรษ หน้า 13 ก็ปรากฏความคล้ายกันคือ "ในราวพุทธศตวรรษที่ 5 มีพวกไทยถอยร่นจากตอนใต้ประเทศจีนปัจจุบันมาสมทบกับพวกไทยที่เมืองเชียงลาวเพิ่มขึ้นมากทุกที ซึ่งขยายเมืองให้กว้างขวางออกไปอีก เรียกว่า แคว้นชุนยางหรือยวนเชียว มีอาณาเขตแผ่ไปถึงหลายเมือง เช่น เวียงกาหลง (เวียงป่าเป้า) แจ้ห่ม เวียงฮ่อ ดงเวียง เวียงวัง (วังเหนือ) และเชียงแสน ทั้งนี้ภายหลัง พ.ศ. 590 เป็นต้นมา"

พุทธศตวรรษที่ 18 (ราว พ.ศ. 1713) กาลสมัยแห่งราชอาณาจักรโยนกบุรีศรีช้างแสน ถูกกองทัพเจ้าคำฟ้าหรือขุนเสียขวัญฟ้าแห่งอาณาจักรเมายกมาตีจนพ่ายแพ้ ด้วยการนำของพระเจ้าไชยศิริแห่งเมืองไชยปราการได้เผาบ้านเมืองก่อนอพยพกองทัพประชาราษฎรขอบขัณฑสีมาผ่านเข้ามาในเขตเมืองวัง และพักขบวนทัพ ณ เขาดอยด้วน ก่อนจะอพยพประชาราษฎรล่วงไปถึงเมืองแปบ (เมืองกำแพงเพชร) ในขณะนั้น กลุ่มคนในขบวนอพยพดังกล่าวจำนวนหนึ่งได้แยกตัวออกมาตั้งบ้านสร้างเมืองอยู่ ณ เมืองวัง บริเวณแถบต้นแม่น้ำวังอันเป็นแหล่งพื้นที่อันอุดมสงบสมบูรณ์ โดยการนำของเจ้าพ่อพญาวัง และในยุคนี้มีการค้าขายและผลิตสินค้า ประเภทถ้วยชามเครื่องปั้นดินเผาผางประทีป ที่มาจากเตาเผาสันกำแพง เชียงใหม่ เตาเผาพาน เชียงราย หรือเตาเผาวังเหนือ เวียงกาหลง และมีการค้นพบชิ้นถ้วยที่ผลิตในยุคราชวงค์หมิงประเทศจีน ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาในอดีตเกิดภาวะสงครามขึ้นระหว่างพม่ากับล้านนา ทำให้ผู้คนต่างหนีภัยไปในทิศทางต่าง ๆ จนกลายเป็นสภาพเมืองร้าง จนถึงช่วงระหว่าง ปี พ.ศ. 2373 เมืองวังกลับคืนสู่สภาพความเป็นชุมชนเมืองอีกครั้งหนึ่ง หลังจากพม่าสิ้นอำนาจการปกครอง ในสมัยพระเจ้ากาวิละสามารถขับไล่พม่าได้สำเร็จ

• วันที่ 1 พฤศจิกายน 2468 ตั้งตำบลทุ่งฮั้ว แยกออกจากตำบลวังเหนือ
• วันที่ 24 พฤษภาคม 2474 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดลำปางและจังหวัดเชียงราย โดยโอนพื้นที่หมู่ 1 บ้านงิ้วเฒ่า และหมู่ 15 บ้านผาวี (ในขณะนั้น) ของตำบลทุ่งฮั้ว อำเภอแจ้ห่ม จังหวัดลำปาง ไปขึ้นกับตำบลป่าหุ่ง อำเภอเมืองพาน จังหวัดเชียงราย
• วันที่ 21 มีนาคม 2480 แยกพื้นที่ตำบลทุ่งฮั้ว ตำบลวังเหนือ ตำบลวังใต้ และตำบลร่องเคาะ จากอำเภอแจ้ห่ม มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอวังเหนือ และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอแจ้ห่ม
• วันที่ 9 มกราคม 2481 ยุบตำบลวังใต้ และโอนพื้นที่หมู่ 1-7,9-12 ของตำบลวังใต้ (ที่ถูกยุบ) ไปขึ้นกับตำบลวังเหนือ กับโอนพื้นที่หมู่ 8,13-17 ของตำบลวังใต้ (ที่ถูกยุบ) ไปขึ้นกับตำบลร่องเคาะ
• วันที่ 28 พฤศจิกายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลวังเหนือ ในท้องที่บางส่วนของตำบลวังเหนือ
• วันที่ 22 กรกฎาคม 2501 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอวังเหนือ อำเภอแจ้ห่ม เป็น อำเภอวังเหนือ
• วันที่ 21 กันยายน 2514 ตั้งตำบลวังใต้ แยกออกจากตำบลวังเหนือ และตำบลร่องเคาะ
• วันที่ 2 กรกฎาคม 2530 จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านใหม่ ในท้องที่บางส่วนของตำบลวังเหนือ
• วันที่ 15 กันยายน 2532 ตั้งตำบลวังทอง แยกออกจากตำบลร่องเคาะ และตำบลวังใต้ ตั้งตำบลวังซ้าย แยกออกจากตำบลวังเหนือ
• วันที่ 12 กันยายน 2533 ตั้งตำบลวังแก้ว แยกออกจากตำบลทุ่งฮั้ว
• วันที่ 9 พฤศจิกายน 2538 ตั้งตำบลวังทรายคำ แยกออกจากตำบลวังใต้
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลวังเหนือ และสุขาภิบาลบ้านใหม่ เป็น เทศบาลตำบลวังเหนือ และเทศบาลตำบลบ้านใหม่ ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 3 พฤศจิกายน 2560 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลวังเหนือ อำเภอวังเหนือ รวมกับเทศบาลตำบลวังเหนือ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอวังเหนือแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 8 ตำบล 80 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่อตำบล	ตัวเมือง	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนครัวเรือน	จำนวนประชากร
1.	ทุ่งฮั้ว		Thung Hua	12	1,888	5,703
2.	วังเหนือ		Wang Nuea	9	2,538	7,207
3.	วังใต้		Wang Tai	7	1,036	3,422
4.	ร่องเคาะ		Rong Kho	17	3,220	10,331
5.	วังทอง		Wang Thong	8	1,766	5,237
6.	วังซ้าย		Wang Sai	10	1,707	5,061
7.	วังแก้ว		Wang Kaeo	7	1,138	3,444
8.	วังทรายคำ		Wang Sai Kham	8	1,328	4,234

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอวังเหนือประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลวังเหนือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังเหนือ เฉพาะหมู่ที่ 3–5, 7–9 และบางส่วนของหมู่ที่ 1
• เทศบาลตำบลบ้านใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังเหนือ เฉพาะหมู่ที่ 2, 6 และบางส่วนของหมู่ที่ 1
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งฮั้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งฮั้วทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังใต้ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลร่องเคาะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลร่องเคาะทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังซ้าย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังซ้ายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังแก้วทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังทรายคำ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังทรายคำทั้งตำบล

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์เทศบาลตำบลวังเหนือ