กัณฑ์

กัณฑ์ (แปลว่า ส่วน, วรรค, ตอน, หมวด) หมายถึง ข้อความส่วนหนึ่ง วรรคหนึ่ง ตอนหนึ่ง หรือ หมวดหนึ่ง ปกติใช้กับการเทศน์ คือข้อความธรรมะที่เทศน์อธิบายจบเรื่องโดยสมบูรณ์ในตอนเดียว เรียกว่ากัณฑ์ เรื่องที่มีเนื้อความยาวซึ่งถูกแบ่งออกเป็นตอนๆ แต่ละตอนก็เรียกว่ากัณฑ์ เช่น เรื่อง มหาเวสสันดรชาดก ถูกแบ่งเป็น 13 ตอน เรียกว่ามี 13 กัณฑ์ 1000 พระคาถาคือ

1. กัณฑ์ทศพร มี 19 พระคาถา
2. กัณฑ์หิมพานต์ มี 134 พระคาถา
3. กัณฑ์ทานกัณฑ์ มี 209 พระคาถา
4. กัณฑ์วนประเวศน์ มี 57 พระคาถา
5. กัณฑ์ชูชก มี 79 พระคาถา
6. กัณฑ์จุลพน มี 35 พระคาถา
7. กัณฑ์มหาพน มี 80 พระคาถา
8. กัณฑ์กุมาร มี 101 พระคาถา
9. กัณฑ์มัทรี มี 90 พระคาถา
10. กัณฑ์สักกบรรพ มี 43 พระคาถา
11. กัณฑ์มหาราช มี 69 พระคาถา
12. กัณฑ์ฉกษัตริย์ มี 36 พระคาถา
13. กัณฑ์นครกัณฑ์ มี 48 พระคาถา

หากในงานเดียวกันมีเทศน์หลายช่วง เช่น ช่วงเช้า ช่วงบ่ายและช่วงกลางคืน เรียกว่ามีเทศน์ 2 กัณฑ์ มีเทศน์ 3 กัณฑ์

อ้างอิง

• พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. 9 ราชบัณฑิต พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด, วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548