จื๋อโกว๊กหงือ

อักษรละตินเวียดนาม
ชนิด	อักษร
ภาษาพูด	เวียดนาม และภาษาพื้นเมือง
ผู้ประดิษฐ์	Francisco de Pina เยสุอิตชาวโปรตุเกส, Alexandre de Rhodes
ระบบแม่	ไฮเออโรกลีฟอียิปต์ อักษรไซนายดั้งเดิม ชุดตัวอักษรฟินิเชีย ชุดตัวอักษรกรีก อักษรละติน อักษรโปรตุเกส อักษรละตินเวียดนาม

จื๋อโกว๊กหงือ หรือ ตัวหนังสือของภาษาประจำชาติ (เวียดนาม: chữ Quốc ngữ) ใช้ในการเขียนภาษาเวียดนามอย่างเป็นทางการ จื๋อโกว๊กหงือเป็นอักษรละตินที่เพิ่มเติมเครื่องหมายต่าง ๆ เข้ามาเพื่อให้มีอักษรเพียงพอที่จะใช้เขียนภาษา อักษรดังกล่าวได้รับการคิดค้นขึ้นมาในคริสต์ศตวรรษที่ 17 โดยอาแล็กซ็องดร์ เดอ รอด ซึ่งเป็นมิชชันนารีชาวฝรั่งเศสที่เข้ามาเผยแผ่ศาสนา โดยมีรากฐานมาจากระบบที่มิชชันนารีชาวโปรตุเกสคิดไว้ก่อนหน้านั้น ในระหว่างที่เวียดนามยังเป็นอาณานิคมของฝรั่งเศสนั้น จื๋อโกว๊กหงือได้เป็นอักษรราชการของอาณานิคม ซึ่งได้ทำให้อักษรดังกล่าวเป็นที่แพร่หลายมากขึ้นเรื่อย ๆ

จื๋อโกว๊กหงือในปัจจุบันมีรูปแบบการเขียนที่อ้างอิงการออกเสียงของภาษาถิ่นเวียดนามกลาง ซึ่งสระและพยัญชนะท้ายจะคล้ายคลึงกับภาษาถิ่นเหนือ ส่วนพยัญชนะต้นจะคล้ายกับภาษาถิ่นใต้

ก่อนที่ฝรั่งเศสจะเข้ามายังเวียดนามนั้น ภาษาเวียดนามมีระบบการเขียนสองแบบ ทั้งสองแบบก็มีที่มาจากอักษรจีนเช่นเดียวกัน คือ

• จื๋อญอ (chữ Nho, 字儒) หรือฮ้านตึ (Hán tự, 漢字) คืออักษรจีนที่ใช้เขียนโบราณ
• จื๋อโนม (chữ Nôm, 字喃) เป็นอักษรที่ใช้เขียนภาษาเวียดนาม โดยนำอักษรจีนมาดัดแปลงเล็กน้อย

พยัญชนะ

อักษรเวียดนามแบบตัวเขียน

พยัญชนะ

อักษร	เสียง		หมายเหตุ
	สำเนียงเหนือ	สำเนียงใต้
b	/ɓ/ คล้าย บ ในภาษาไทย
c	/k/ ก		เป็นตัวสะกดแม่กกด้วย
ch
	/ʲk/ -ยก์	/t/ แม่กด	ตัวสะกด
d	/z/ z ในภาษาอังกฤษ	/j/ ย	ในภาษาเวียดนามยุคกลางออกเสียงคล้าย th ก้อง ในภาษาอังกฤษ [ð]
đ	/ɗ/ คล้าย ด ในภาษาไทย
g	/ɣ/ คล้าย g ในภาษาอังกฤษ		ใช้กับสระ u, ư, o, ơ, ô, a, â, ă (gu, g)
gh	/ɣ/ คล้าย g ในภาษาอังกฤษ		ใช้กับสระ i, e, ê
gi	/z/ z ในภาษาอังกฤษ	/j/ ย	ในภาษาเวียดนามยุคกลางออกเสียงคล้าย ก้ำกึ่ง ย กับ j ในภาษาอังกฤษ [ɟ]
h	/h/ ฮ
k	/k/ ก
kh	/x/ กึ่ง ค กึ่ง ฮ h (ㄏ) ในภาษาจีน	/kʰ/ ค	ออกเสียงแตกต่างกันเล็กน้อย
l	/l/ ล
m	/m/ ม		เป็นตัวสะกดแม่กมด้วย
n	/n/ น		เป็นตัวสะกดแม่กนด้วย
ng	/ŋ/ ง		ใช้กับสระ u, ư, o, ơ, ô, a, â, ă เป็นตัวสะกดแม่กงด้วย
ngh	/ŋ/ ง		ใช้กับสระ i, e, ê
nh	/ɲ/ ญ		ออกเสียง ญ (ย ขึ้นจมูก) แบบภาษาเหนือ ภาษาอีสาน
	/ʲŋ/ -ยง์	/n/ แม่กน	ตัวสะกด
p	/p/ ป		เป็นตัวสะกดแม่กบด้วย
ph	/f/ ฟ		ในเวียดนามยุคกลางออกเสียง พ [pʰ]
qu	/kw/ กว	/w/ ว
r	/z/ z ในภาษาอังกฤษ	/ʐ/ r (ㄖ) ในภาษาจีน	เวียดนามเหนือจะออกเสียง /ɹ/ ในคำยืม
s	/s/ ซ	/ʂ/ sh (ㄕ) ในภาษาจีน
t	/t/ ต		เป็นตัวสะกดแม่กดด้วย
th	/tʰ/ ท
tr	/tɕ/ จ	/ʈʂ/ zh (ㄓ) ในภาษาจีน
v	/v/ v ในภาษาอังกฤษ	/j/ ย	เวียดนามยุคกลางจะออกเสียง [β]
x	/s/ ซ

สระ

	หน้า	กลาง	หลัง
สูง	i, y [i] /อี/	ư [ɯ] /อือ/	u [u] /อู/
กลางสูง	ê [e] /เอ/	ơ [ɤ] /เออ/	ô [o] /โอ/
กลางต่ำ	e [ɛ] /แอ/	â [ə̆] /เออะ/	o [ɔ] /ออ/
ต่ำ	ă [ɐ̆] /อะ/, a [ä] /อา/

วรรณยุกต์

• — (ngang งาง) คล้ายเสียงสามัญในภาษาไทย (ไม่เติมเครื่องหมาย)
• ◌́ คล้ายเสียงตรี
• ◌̀ คล้ายเสียงเอก
• ◌̃ (ngã หงา) คล้ายเสียงจัตวาโดยแบ่งเสียงเป็น 2 ช่วง
• ◌̉ คล้ายเสียงจัตวาต่ำ
• ◌̣ (nặng หนั่ง) คล้ายเสียงเอก เสียงสั้น

บรรณานุกรม

• Gregerson, Kenneth J. (1969). A study of Middle Vietnamese phonology. Bulletin de la Société des Etudes Indochinoises, 44, 135–193. (Published version of the author's MA thesis, University of Washington). (Reprinted 1981, Dallas: Summer Institute of Linguistics).
• Haudricourt, André-Georges (1949). "Origine des particularités de l'alphabet vietnamien (English translation as: The origin of the peculiarities of the Vietnamese alphabet)" (PDF). Dân Việt-Nam. 3: 61–68.
• Healy, Dana.(2003). Teach Yourself Vietnamese, Hodder Education, London.
• Kornicki, Peter (2017), "Sino-Vietnamese literature", ใน Li, Wai-yee; Denecke, Wiebke; Tian, Xiaofen (บ.ก.), The Oxford Handbook of Classical Chinese Literature (1000 BCE-900 CE), Oxford: Oxford University Press, pp. 568–578, ISBN 978-0-199-35659-1
• Li, Yu (2020). The Chinese Writing System in Asia: An Interdisciplinary Perspective. Routledge. ISBN 978-1-00-069906-7.
• Nguyen, Đang Liêm. (1970). Vietnamese pronunciation. PALI language texts: Southeast Asia. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 0-87022-462-X
• Nguyễn, Đình-Hoà. (1955). Quốc-ngữ: The modern writing system in Vietnam. Washington, D. C.: Author.
• Nguyễn, Đình-Hoà (1992). "Vietnamese phonology and graphemic borrowings from Chinese: The Book of 3,000 Characters revisited". Mon-Khmer Studies. 20: 163–182.
• Nguyễn, Đình-Hoà. (1996). Vietnamese. In P. T. Daniels, & W. Bright (Eds.), The world's writing systems, (pp. 691–699). New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-507993-0.
• Nguyễn, Đình-Hoà. (1997). Vietnamese: Tiếng Việt không son phấn. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. ISBN 1-55619-733-0.
• Pham, Andrea Hoa. (2003). Vietnamese tone: A new analysis. Outstanding dissertations in linguistics. New York: Routledge. (Published version of author's 2001 PhD dissertation, University of Florida: Hoa, Pham. Vietnamese tone: Tone is not pitch). ISBN 0-415-96762-7.
• Sassoon, Rosemary (1995). The Acquisition of a Second Writing System (illustrated, reprint ed.). Intellect Books. ISBN 1871516439. สืบค้นเมื่อ 24 April 2014.
• Thompson, Laurence E. (1991). A Vietnamese reference grammar. Seattle: University of Washington Press. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1117-8. (Original work published 1965).
• Wellisch, Hans H. (1978). The conversion of scripts, its nature, history and utilization. Information sciences series (illustrated ed.). Wiley. ISBN 0471016209. สืบค้นเมื่อ 24 April 2014.
• Language Monthly, Issues 40–57. Praetorius. 1987. สืบค้นเมื่อ 24 April 2014.

อ่านเพิ่ม

• Nguyen, A. M. (2006). Let's learn the Vietnamese alphabet. Las Vegas: Viet Baby. ISBN 0-9776482-0-6
• Shih, Virginia Jing-yi. Quoc Ngu Revolution: A Weapon of Nationalism in Vietnam. 1991.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Vietnamese Unicode FAQs