อำเภอจัตุรัส

อำเภอจัตุรัส
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Chatturat
คำขวัญ:  เมืองพระนรินทร์ ถิ่นแร่เกลือ งามเหลือหอสมุด กว้างสุดบึงละหาน โบราณเส็งกลอง พี่น้องจิตกุศล
แผนที่จังหวัดชัยภูมิ เน้นอำเภอจัตุรัส
พิกัด: 15°33′56″N 101°50′44″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ชัยภูมิ
พื้นที่
• ทั้งหมด	690 ตร.กม. (270 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2559)
• ทั้งหมด	75,419 คน
• ความหนาแน่น	109.30 คน/ตร.กม. (283.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	36130
รหัสภูมิศาสตร์	3606
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอจัตุรัส ถนนโกสีย์ ตำบลบ้านกอก อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ 36130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

จัตุรัส เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดชัยภูมิ เดิมมีฐานะเป็นเมืองชื่อ "เมืองสี่มุม" ขึ้นตรงต่อเมืองนครราชสีมา สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2311 ในสมัยของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช มีเจ้าเมืองปกครอง คือพระยานรินทร์สงคราม สมัยนั้นมีพื้นที่อาณาเขตกว้างขวางมาก ครอบคลุมถึง 6 อำเภอทางใต้ของจังหวัดชัยภูมิ อยู่ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 38 กิโลเมตร จัตุรัสเป็นอำเภอขนาดใหญ่ ศูนย์กลางความเจริญทางตอนใต้ และเป็นประตูสู่จังหวัดชัยภูมิ เป็นอำเภอเดียวที่มีสถานีรถไฟ และพื้นที่อยู่ติดกับโคราช เป็นศูนย์กลางโลจิสติกส์ และการลงทุน มีโอกาสได้รับอานิสงส์มากกว่าพื้นที่อื่น ๆ การพัฒนาผังเมืองรวม จะยังคงเป็นพื้นที่สีเขียว แต่มีบางพื้นที่ชุมชน จะต้องปรับให้สอดรับกับการพัฒนา เพื่อให้เกิดการลงทุน และอนาคตมีแผนพัฒนาสถานีรถไฟจัตุรัสเป็นสถานีรถไฟชุมทางจัตุรัส เพื่อเชื่อมต่อไปยังตัวจังหวัดชัยภูมิ (ชุมทางจัตุรัส-ชัยภูมิ-หนองบัวลำภู-เลย)

อำเภอจัตุรัสมีอัตราการจ้างแรงงานสูงเป็นอันดับที่ 1, มีจำนวนโรงงานตั้งอยู่หนาแน่นเป็นอันดับที่ 2, มีเงินทุนภาคอุตสาหกรรมสูงเป็นอันดับที่ 2 ของจังหวัด โดยเป็นการจ้างงานในประเภทอุตสาหกรรมสิ่งทอ

อำเภอจัตุรัสเป็นหนึ่งในยุทธศาสตร์การพัฒนาจังหวัด 1 ใน 6 โครงการ แผนพัฒนาเมืองชัยภูมิ 12 ปี (พ.ศ. 2556-2567) กล่าวคือ พัฒนาเมืองจัตุรัสให้เป็นศูนย์กลางการคมนาคมขนส่งและการจัดการการส่งสินค้า เป็นจุดขนถ่ายสินค้าและจุดพักรถขนสินค้าทั้งทางรถไฟและรถยนต์ จากภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนและตอนกลางสู่ท่าเรือและท่าอากาศยานนานาชาติ นับว่าเป็นอำเภอที่สำคัญของจังหวัดชัยภูมิในปัจจุบัน

ถนนโกสีย์ ตัวเมืองจัตุรัส

ไฟล์:ตัวเมืองจัตุรัส.jpg

ถนนโกสีย์ ตัวเมืองจัตุรัส

ไฟล์:อำเภอจัตุรัส.jpg

ทางหลวงหมายเลข 201 ตัวเมืองจัตุรัส

ประวัติ

อำเภอจัตุรัสเดิมมีฐานะเป็นเมืองชื่อ “เมืองสี่มุม” เจ้าเมืองคนแรกคือ “พระนรินทร์สงคราม” มีชื่อเดิมว่า “คำ” หรือชาวบ้านเรียกท่านว่า “อาจารย์คำ” เพราะเป็นผู้มีความรู้ ความสามารถ ทางโหราศาสตร์ และวิชาอาคมอยู่ยงคงกระพัน เป็นชาวลาวอพยพมาจากเวียงจันทน์ มาตั้งถิ่นฐานอยู่ที่บ้านนารายณ์ เมืองนครราชสีมา (ปัจจุบันอยู่ในท้องที่ตำบลจอหอ อำเภอเมือง จังหวัดนครราชสีมา) ต่อมาได้ย้ายถิ่นฐานมาอยู่บ้านสี่มุมและเป็นผู้นำหมู่บ้านชื่อบ้านสี่มุม สันนิษฐานว่าตั้งชื่อตามชื่อของแหล่งน้ำที่ชุมชนอาศัย คือ กุดสี่มุม ปัจจุบันอยู่ในท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ ครั้นเมื่อ พ.ศ. 2311 พระเจ้าตากสินหรือพระเจ้ากรุงธนบุรียกทัพมาปราบก๊กเจ้าพิมาย ซึ่งมีกรมหมื่นเทพพิพิธเป็นหัวหน้าก๊ก ตั้งมั่นอยู่ที่เมืองพิมายและต่อมาได้ ยึดเมืองนครราชสีมาเป็นที่ตั้งมั่น เจ้าพิมายให้พระยาวรวงษาธิราชคุมทัพไปตั้งรับเพื่อตีสกัดทัพพระเจ้าตากสินที่ด่านขุนทดและถูกกองทัพ พระเจ้าตากสินตีจนแตกพ่ายในที่สุดในกรณีศึกครั้งนี้อาจารย์คำผู้นำหมู่บ้านสี่มุมได้นำชาวบ้านเข้าสวามิภักดิ์ต่อพระเจ้าตากสินและขออาสาเป็น กองกำลังร่วมสู้รบในกองทัพหลวงด้วย พระเจ้าตากสินทรงยินดีรับไว้และให้เป็นกองกำลังเข้าตีด่านจอหอจนแตกพ่ายสามารถยึดเมืองพิมายและเมือง นครราชสีมาคืนมาได้ในครั้งเข้าตีด่านจอหอ กองกำลังของบ้าน สี่มุมโดยการนำของอาจารย์คำได้แสดงความสามารถในการรบอย่างกล้าหาญ เข้มแข็งเป็นที่พอพระทัยพระเจ้าตากสินเป็นอย่างมาก เมื่อเสร็จการศึกสงครามจึงได้ปูนบำเหน็จความชอบให้อาจารย์คำเป็น “พระนรินทร์สงคราม” ยกฐานะบ้านสี่มุมขึ้นเป็น “เมืองสี่มุม” ให้ปกครองเมืองสี่มุมให้ขึ้นตรงต่อเมืองนครราชสีมา นอกจากนี้แล้วอาจารย์คำและกองกำลังบ้านสี่มุมยังได้ เป็นกำลังสำคัญของกองทัพกรุงธนบุรี ในสงครามปราบก๊กต่างๆ ตลอดทั้งเป็นบุคคลสำคัญในกองทัพของสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกในการ ปราบปรามหัวเมืองฝ่ายตะวันออกเฉียงเหนืออีกด้วย เมืองสี่มุมมีเจ้าเมืองปกครองสืบต่อกันมาตามลำดับ ดังนี้

1. พระนรินทร์สงคราม (อาจารย์คำ)
2. พระยานรินทร์สงคราม (2) หาหลักฐานชื่อเดิมไม่ได้ จึงใส่หมายเลขแทน
3. พระยานรินทร์สงคราม (3)
4. พระยานรินทร์สงคราม (4)
5. หลวงยกบัตรเสา (เสียชีวิตก่อนได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์ตราตั้งเจ้าเมือง)
6. พระยานรินทร์สงคราม (บุญเฮ้า)
7. พระยานรินทร์สงคราม (ทองดี)

ศาลเจ้าพ่อพญานรินทร์สงคราม

การย้ายเมืองสี่มุม

เมืองสี่มุมก่อนที่จะมาตั้งอยู่ที่อำเภอจัตุรัสปัจจุบันนี้มีการย้ายเมืองหลายครั้ง แต่ถึงจะย้ายไปอยู่ที่ใดก็ยังใช้ชื่อเมืองสี่มุมเหมือนเดิม มีการย้าย ดังนี้ ครั้งที่ 1 ในสมัยพระยานรินทร์สงคราม ย้ายจากที่ตั้งเดิมบ้านสี่มุม (สระสี่เหลี่ยม) มาตั้งบริเวณที่เป็นบ้านหนองบัวใหญ่ ตำบลหนองบัวใหญ่ อำเภอจัตุรัส ในปัจจุบันนี้ ครั้งที่ 2 ในสมัยพระยานรินทร์สงคราม (บุญเฮ้า) ย้ายจากเมืองสี่มุม (หนองบัวใหญ่) มาตั้งที่บ้านกอกจนถึงปัจจุบันที่ตั้งเมืองอยู่ที่บริเวณหมู่ที่ 1 ตำบลบ้านกอก อำเภอจัตุรัส ซึ่งที่ตั้งของอำเภอจัตุรัสนับถึงปัจจุบันก่อตั้งมาแล้ว 248 ปี

การยุบเมืองสี่มุม

สมัยพระยานรินทร์สงคราม (ทองดี) เป็นเจ้าเมือง ในปี พ.ศ. 2440 ในสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงได้เปลี่ยนแปลงระบบการปกครองประเทศใหม่จัดเมืองต่าง ๆ เป็นมณฑล จังหวัด อำเภอ ตำบล และหมู่บ้าน เมืองสี่มุมจึงถูกยุบและจัดตั้งเป็นอำเภอขึ้นมาแทนชื่อ “อำเภอจัตุรัส” ส่วนเจ้าเมืองก็เปลี่ยนเป็นนายอำเภอโดยให้พระยานรินทร์สงคราม (ทองดี) เป็นนายอำเภอ นับเป็นนายอำเภอคนแรกของอำเภอจัตุรัสตั้งแต่นั้นมา อำเภอจัตุรัสในสมัยนั้นมีพื้นที่อาณาเขตกว้างขวางมาก คือ มีพื้นที่ครอบคลุมถึง 6 อำเภอในปัจจุบัน ต่อมาทางราชการได้แบ่งแยกพื้นที่ของอำเภอออกเป็นอำเภอต่าง ๆ ดังนี้

1. อำเภอบำเหน็จณรงค์ แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอจัตุรัส จำนวนเนื้อที่ 1,435.904 ตารางกิโลเมตร เมื่อ พ.ศ. 2486
2. อำเภอเทพสถิต แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอบำเหน็จณรงค์ ซึ่งเป็นพื้นที่เดิมของอำเภอจัตุรัส จำนวนเนื้อที่ 875.604 ตารางกิโลเมตร เมื่อ พ.ศ. 2519
3. อำเภอหนองบัวระเหว แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอจัตุรัส จำนวน 2 ตำบล (ตำบลหนองบัวระเหวและตำบลวังตะเฆ่) เนื้อที่ 841.782 ตารางกิโลเมตร เมื่อวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2521
4. อำเภอเนินสง่า แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอจัตุรัส จำนวน 4 ตำบล (ตำบลหนองฉิม ตำบลกะฮาด ตำบลตาเนิน และตำบลรังงาม) เนื้อที่ 222.03 ตารางกิโลเมตร เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2535
5. อำเภอซับใหญ่ แยกพื้นที่และการปกครองออกจากอำเภอจัตุรัส จำนวน 3 ตำบล (ตำบลซับใหญ่ ตำบลท่ากูบ และตำบลตะโกทอง) เนื้อที่ 255 ตารางกิโลเมตร เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2540
6. อำเภอจัตุรัส ปัจจุบันเหลือจำนวนเนื้อที่ 690 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 431,250 ไร่ แบ่งการปกครองออกเป็น 9 ตำบล 119 หมู่บ้าน

ภูมิศาสตร์

อำเภอจัตุรัส อยู่ห่างจากอำเภอเมือง จังหวัดชัยภูมิ ไปทางทิศใต้ ระยะทางประมาณ 38 กิโลเมตร ห่างจากกรุงเทพมหานครประมาณ 292 กิโลเมตร มีเนื้อที่ประมาณพื้นที่ 690 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 431,250 ไร่ อำเภอจัตุรัสตั้งอยู่ทางตอนใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอหนองบัวระเหวและอำเภอบ้านเขว้า
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเนินสง่า
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพระทองคำและอำเภอด่านขุนทด (จังหวัดนครราชสีมา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอบำเหน็จณรงค์และอำเภอซับใหญ่

ภูมิประเทศและภูมิอากาศ

ลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ราบ ตั้งอยู่บนพื้นที่ราบสูงโคราช สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 200 เมตร มีแม่น้ำชีและลำคันฉูไหลผ่าน มีบึงละหานซึ่งเป็นแหล่งน้ำจืดที่สำคัญ สภาพดินเป็นดินร่วนปนทราย มีบางพื้นที่เป็นดินเค็ม สภาพภูมิอากาศทั่วไปค่อนข้างแห้งแล้ง มีฤดูร้อนยาวนาน (ระหว่างเดือน กุมภาพันธ์ – พฤษภาคม) และมีฤดูหนาวและฝน ช่วงสั้น ๆ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอจัตุรัสแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล 119 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

บ้านกอก

(Ban Kok)

17 หมู่บ้าน

6.

ละหาน

(Lahan)

18 หมู่บ้าน

2.

หนองบัวบาน

(Nong Bua Ban)

12 หมู่บ้าน

7.

หนองบัวใหญ่

(Nong Bua Yai)

10 หมู่บ้าน

3.

บ้านขาม

(Ban Kham)

12 หมู่บ้าน

8.

หนองบัวโคก

(Nong Bua Khok)

11 หมู่บ้าน

4.

กุดน้ำใส

(Kut Nam Sai)

14 หมู่บ้าน

9.

ส้มป่อย

(Sompoi)

14 หมู่บ้าน

5.

หนองโดน

(Nong Don)

11 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอจัตุรัสประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลจัตุรัส ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านกอก
• เทศบาลตำบลหนองบัวโคก ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองบัวโคก
• เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวใหญ่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านกอก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านกอก (นอกเขตเทศบาลตำบลจัตุรัส)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวบาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวบานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านขาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านขามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกุดน้ำใส ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกุดน้ำใสทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองโดน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองโดนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลละหาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลละหานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวโคก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวโคก (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองบัวโคก)
• องค์การบริหารส่วนตำบลส้มป่อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลส้มป่อยทั้งตำบล

ประชากรในตำบล

      หมายถึงจำนวนประชากรได้เพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับปีก่อน

      หมายถึงจำนวนประชากรได้ลดลงเมื่อเทียบกับปีก่อน

อันดับ (ปีล่าสุด)	ตำบลในอำเภอจัตุรัส	พ.ศ. 2559	พ.ศ. 2558	พ.ศ. 2557	พ.ศ. 2556	พ.ศ. 2555	พ.ศ. 2554	พ.ศ. 2553	พ.ศ. 2552	พ.ศ. 2551
1	ละหาน	12,738	12,782	12,759	12,711	12,727	12,730	12,756	12,784	12,797
2	บ้านกอก	11,123	11,173	11,137	11,161	11,188	11,172	11,200	11,191	11,185
3	บ้านขาม	8,192	8,227	8,227	8,206	8,247	8,262	8,265	8,291	8,323
4	หนองบัวบาน	8,074	8,180	8,212	8,243	8,244	8,263	8,298	8,302	8,309
5	กุดน้ำใส	7,844	7,883	7,862	7,901	7,924	7,928	7,936	7,979	7,956
6	หนองบัวใหญ่	7,390	7,407	7,382	7,384	7,349	7,325	7,337	7,401	7,400
7	ส้มป่อย	7,261	7,276	7,298	7,371	7,347	7,304	7,345	7,364	7,368
8	หนองบัวโคก	7,150	7,118	7,107	7,093	7,011	6,975	6,976	6,896	6,865
9	หนองโดน	5,647	5,674	5,713	5,728	5,746	5,747	5,752	5,728	5,721
—	รวม	75,419	75,720	75,697	75,798	75,783	75,706	75,865	75,936	75,924

การศึกษา

โรงเรียนมัธยมศึกษา

• โรเรียนจัตุรัสวิทยาคาร (โรงเรียนในฝัน โรงเรียนมาตรฐานระดับสากล)(สังกัด สพม.30 ชัยภูมิ)
• โรงเรียนกีฬาองค์การบริหารส่วนจังหวัดชัยภูมิ (เดิมโรงเรียนกุดน้ำใสพิทยาคม) (สังกัด อบจ.ชัยภูมิ)
• โรงเรียนละหานเจริญวิทยา (สังกัด สพม. 30 ชัยภูมิ)
• โรงเรียนโนนคร้อวิทยา (สังกัด อบจ.ชัยภูมิ)
• โรงเรียนหนองบัวบานวิทยา (สังกัด สพม.30 ชัยภูมิ)

โรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษา

• โรงเรียนมะเกลือโนนทอง (สังกัด สพป.ชย.3)
• โรงเรียนจัตุรัสวิทยานุกูล (โรงเรียนประถมศึกษาประจำอำเภอจัตุรัส)(โรงเรียนในฝัน)( สังกัด สพป.ชย.3)
• โรงเรียนศรีเทพบาล (โรงเรียนเอกชน)
• โรงเรียนบ้านโนนจาน (สังกัด สพป.ชย.3)
• โรงเรียนบ้านงิ้ว (สังกัด สพป.ชย.3)
• โรงเรียนบ้านหนองลุมพุก (สังกัด สพป.ชย.3)
• โรงเรียนบ้านหนองบัวโคก (สังกัด สพป.ชย.3)

สถาบันการศึกษาในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3

• โรงเรียนมัธยมศึกษา 5 แห่ง
• โรงเรียนประถมศึกษา 50 แห่ง
• โรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษา 7 แห่ง
• โรงเรียนเอกชน 2 แห่ง
• การศึกษานอกโรงเรียน ห้องสมุดประชาชน 2 แห่ง ที่อ่านหนังสือพิมพ์ประจำหมู่บ้าน 55 แห่ง
• โรงเรียนปริยัติธรรมแผนกธรรมและบาลี 8 แห่ง นักเรียน 478 รูป
• วัด 53 วัด ที่พักสงฆ์ 24 แห่ง มัสยิด 1 แห่ง ประชาชน 99% นับถือศาสนาพุทธ 1% นับถือศาสนาอิสลาม

สาธารณสุข

• โรงพยาบาลจัตุรัส ปัจจุบันได้ยกฐานะป็นโรงพยาบาลชุมชนแม่ข่ายระดับ M2 ขนาด 120 เตียงขึ้นไป (เป็นโรงพยาบาลศูนย์แม่ข่าย พื้นที่ 5 อำเภอ คือ จัตุรัส,บำเหน็จณรงค์,เทพสถิตย์,เนินสง่า และซับใหญ่)
• โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล 11 แห่ง
• สำนักงานสาธารณสุข 1 แห่ง
• คลินิกชุมชนอบอุ่น 1 แห่ง (เทศบาลตำบลจัตุรัส)
• คลินิกแพทย์ 6 แห่ง
• คลินิกทันตแพทย์ 2 แห่ง
• คลินิกสัตวแพทย์ 2 แห่ง
• คลินิกพยาบาลและผดุงครรภ์ 7 แห่ง
• ร้านขายยาแผนปัจจุบันบรรจุเสร็จ (ขย. 1) 2 แห่ง
• ร้านขายยาแผนปัจจุบันบรรจุเสร็จ (ขย. 2) 5 แห่ง

สภาพทางเศรษฐกิจ

ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำไร่ เช่น การปลูกพริก มันสำปะหลัง ข้าวโพด และทำนาปี บางส่วนไปประกอบอาชีพที่ต่างจังหวัด เนื่องจากประชาชนนิยมปลูกมันสำปะหลังจำนวนมาก จึงเกิดโรงงานอุตสาหกรรมแป้งมันขึ้นในพื้นที่บ้านดอนละนาม ตำบลละหาน เพื่อรองรับผลิตผลมันสำปะหลังจากเกษตรกร ทำให้เกิดรายได้และอาชีพรับจ้างในโรงงานเกิดขึ้นด้วย นอกจากนี้ยังมีโรงงานอุตสาหกรรมอื่นๆที่สำคัญ ได้แก่ โรงงานทอผ้า โรงงานทอกระสอบ และปัจจุบันรัฐบาลได้เปิดศูนย์รับซื้อผลผลิตยางพาราและจำหน่ายปัจจัยการผลิตขึ้นที่อำเภอจัตุรัส (1 ใน 3 แห่งของภาคอีสาน) บริการเกษตรกรในเขตจังหวัดชัยภูมิ เพชรบูรณ์ และนครราชสีมา จึงได้มีการส่งเสริมการปลูกยางพาราในพื้นที่มากขึ้น

การพาณิชย์และการเงิน

• สถานีบริการน้ำมันเชื้อเพลิงขนาดใหญ่ จำนวน 8 แห่ง
• สถานีบริการก๊าซธรรมชาติ (NGV) ขนาดใหญ่ จำนวน 1 แห่ง (1 ใน 2 แห่งของจังหวัดชัยภูมิ)
• สถานีบริการแก๊สธรรมชาติ (LPG) ขนาดกลาง จำนวน 1 แห่ง
• สหกรณ์ 2 แห่ง
  • สหกรณ์การเกษตรจัตุรัส จำกัด
  • สหกรณ์ออมทรัพย์ครูชัยภูมิ จำกัด สาขาจัตุรัส
• บริษัทสินเชื่อ
  • บริษัท เมืองไทย ลิสซิ่ง จำกัด (มหาชน) สาขาจัตุรัส
  • บริษัท ศรีสวัสดิ์พาวเวอร์ จำกัด สาขาจัตุรัส
  • บริษัท ศรีสวัสดิ์พาวเวอร์ จำกัด สาขาหนองบัวใหญ่
  • บริษัท ศรีสวัสดิ์เงินติดล้อ จำกัด สาขาจัตุรัส
  • บริษัท ทุนสินธร จำกัด
  • บริษัท เค.เอส.จัตุรัสธุรกิจ จำกัด
  • บริษัท ทวีทรัพย์ เงินด่วน จำกัด
  • บริษัท จัตุรัสส่งเสริมธุรกิจ จำกัด
  • บริษัท จัตุรัสยนตรกิจ จำกัด
  • บริษัท จัตุรัสมั่นคงธุรกิจ จำกัด
  • บริษัท จัตุรัสทรัพย์ทวี จำกัด
• บริษัทประกันชีวิต
  • บริษัท ไทยประกันชีวิต จำกัด สาขาจัตุรัส
  • บริษัท ไทยสมุทรประกันชีวิต จำกัด สาขาจัตุรัส

ธนาคาร

• สาขาของธนาคาร 8 แห่ง
  • ธนาคารออมสิน สาขาจัตุรัส
  • ธนาคารธนชาต สาขาจัตุรัส (เร็วๆนี้)
  • ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขาจัตุรัส
  • ธนาคารกรุงเทพ สาขาจัตุรัส
  • ธนาคารกรุงไทย สาขาจัตุรัส
  • ธนาคารกสิกรไทย สาขาจัตุรัส
  • ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธกส.) สาขาจัตุรัส
  • ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธกส.) สาขาหนองบัวใหญ่

การประมง

• แหล่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ของประเทศไทย บึงละหาน มีเนื้อที่ 18,000 ไร่ มีปลาธรรมชาติอุดมสมบูรณ์
• ประมงหมู่บ้าน
  • ทำนบปลา 5 แห่ง
  • ประมงโรงเรียน 16 แห่ง
• ฟาร์มเพาะพันธุ์ปลาเอกชน 20 แห่ง
• เลี้ยงปลาของเกษตรกร 4,111 ราย พื้นที่ 5,592 ไร่
• สถานีประมงน้ำจืดจังหวัดชัยภูมิ ตั้งที่บึงละหาน ผลิตพันธุ์ปลาปีละ 15 ล้านตัวและพันธุ์กุ้งปีละ 18 ล้านตัว

อุตสาหกรรม

• โรงงานขนาดกลาง 5 แห่ง
  • บริษัทชัยภูมิต๊าช ตำบลละหาน ผลิตแป้งมันสำปะหลัง
  • บริษัท เอ.ซี.พี.แอ็พแพเร็ล จำกัด ตำบลละหาน ผลิตเสื้อผ้าสำเร็จรูป
  • บริษัทบางนากระสอบ จำกัด ตำบลละหาน ผลิตกระสอบ
  • บริษัท ไฮแอ็พ เอราวัล จำกัด ตำบลหนองบัวโคก ผลิตเสื้อผ้าสำเร็จรูป
  • บริษัท บางกอกไพศาลอุตสาหกรรมการทอ จำกัด ตำบลหนองบัวโคก ผลิตเสื้อผ้าสำเร็จรูป

• ร้านประกอบรถเพื่อการเกษตร (อีแต๋นและรถไถ) 4 แห่ง
• ลานมันสำปะหลัง 5 แห่ง
• โรงงานอบและบดพริก 5 แห่ง

สถานีรถไฟจัตุรัส

ไฟล์:จต.jpg

สะพานข้ามทางรถไฟในเมืองจัตุรัส ถนนต่างระดับช่องทาง 4 เลนจราจร

การคมนาคมและการขนส่ง

อำเภอจัตุรัส มีเส้นทางการคมนาคมติดต่อระหว่างตัวจังหวัดและอำเภอหลายเส้นทางทั้งทางรถไฟและรถยนต์

      1.การคมนาคมโดยรถไฟ  จะมีเส้นทางรถไฟ  สายกรุงเทพฯ – หนองคายผ่านโดยมีสถานีจัตุรัส สถานีระดับสอง เป็นจุดหลักสำหรับรับส่งผู้โดยสาร ซึ่งมีทั้งขบวนรถท้องถิ่น ระหว่าง ชุมทางบัวใหญ่ จังหวัดนครราชสีมา - ชุมทางแก่งคอย จังหวัดสระบุรี และขบวนรถด่วน ที่วิ่งระหว่างกรุงเทพ - หนองคาย วิ่งเป็นประจำทุกวัน 
      2.การคมนาคมระหว่างตัวจังหวัดโดยรถยนต์จะผ่านทางหลวงหมายเลข 201  สีคิ้ว-ชัยภูมิ มีรถโดยสารผ่านหลายสาย 

เช่น ระหว่างกรุงเทพ

    กรุงเทพ - ชัยภูมิ ( บริษัท ชัยภูมิ ขนส่ง , แอร์ชัยภูมิ, มอหินขาวทัวร์ ,ซันบัส, เทียนไชยแอร์)
    กรุงเทพ - เมืองเลย ( บริษัท แอร์เมืองเลย ภูกระดึงทัวร์ ชุมแพทัวร์)
    กรุงเทพ - เมืองเลย -เชียงคาน ( บริษัท แอร์เมืองเลย ภูกระดึงทัวร์ ซันบัส)
    กรุงเทพ - หนองบัวลำภู - ศรีเชียงใหม่ 

ระหว่างจังหวัด

   นครราชสีมา - ชัยภูมิ เที่ยวแรก 3.30 น. เที่ยวที่สอง 6.30 เที่ยวถัดไปทุกครึ่งชั่วโมง (นับของ สายเลย เชียงคานด้วย) นครชัยขนส่ง
   นครราชสีมา - เลย- เชียงคาน เที่ยวแรก 1.30 น.  นครชัยขนส่ง
   เลย - พัทยา- ระยอง  นครชัยขนส่ง
   ภูเก็ต - ขอนแก่น  สมบัติทัวร์
 นอกจากนี้ยังมีทางหลวงแผ่นดินเชื่อมระหว่างตัวจังหวัด  อำเภอ  ทำให้มีความสะดวกมาก  ส่วนการคมนาคมภายในอำเภอ  ตำบล  และหมู่บ้าน  มีทั้งทางลาดยางและลูกรังที่สามารถใช้งานสะดวกตลอดปีเช่นกัน

การสาธารณูปโภค

อำเภอจัตุรัส ส่วนใหญ่ประชาชนมีน้ำสำหรับใช้ในการอุปโภคและบริโภค จากแหล่งน้ำหลายแห่ง เช่น แหล่งน้ำตามธรรมชาติ น้ำฝน และมีระบบประปา (ประปาส่วนภูมิภาค และประปาขนาดเล็ก) นอกจากนี้มีระบบไฟฟ้าใช้ทุกหมู่บ้าน และมีระบบโทรศัพท์ ทั้งส่วนตัวและโทรศัพท์บ้านหลายหมู่บ้าน และมีโทรศัพท์ตำบล โทรศัพท์สาธารณะที่อำนวยความสะดวกในการสื่อสารเพียงพอ และยังมีทีทำการไปรษณีย์ 2 แห่งเพื่อการสื่อสารระดับต่าง ๆ ด้วย

ไฟล์:พระธาตุเจดีย์ศิริมหามงคล.jpg

พระธาตุเจดีย์ศิริมหามงคล วัดศิริพงษาวาส ในเมืองจัตุรัส

ไฟล์:ศาลาร.5.JPG

ศาลา เสด็จพ่อ ร.5 วัดศิริพงษาวาส ในเมืองจัตุรัส

ไฟล์:วัดปทุมชาติ อำเภอจัตุรัส.jpg

ศาลาการเปรียญ วัดปทุมชาติ บ้านหนองบัวใหญ่

พระพุทธบาทจำลอง วัดปทุมชาติ บ้านหนองบัวใหญ่

หน่วยงานที่สำคัญ

• ที่ว่าการอำเภอจัตุรัส
• โรงพยาบาลจัตุรัส
• สถานีตำรวจภูธรจัตุรัส
• สถานีตำรวจภูธรหนองบัวโคก
• สถานีตำรวจทางหลวง 6 กองกำกับการ 6 กองบังคับการตำรวจทางหลวง (รับผิดชอบจังหวัดชัยภูมิ)
• ป้อมตำรวจทางหลวงหนองบัวโคก
• สำนักงานหมวดการทางจัตุรัส ที่1
• สำนักงานหมวดการทางจัตุรัส ที่2 (ละหาน)
• สำนักงานหมวดการทางด่านขุนทดที่1(หนองบัวโคก)
• สำนักงานหมวดการทางหนองบัวโคก
• สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3(รับผิดชอบ6อำเภอ)
• สำนักงานการศึกษานอกโรงเรียนอำเภอจัตุรัส
• สำนักงานที่ดินจังหวัดชัยภูมิ สาขาจัตุรัส
• สำนักงานด่านป่าไม้หนองบัวโคก
• สำนักงานสรรพากรพื้นที่ชัยภูมิ สาขาจัตุรัส
• สำนักงานสรรพสามิตพื้นที่ชัยภูมิ สาขาจัตุรัส
• สำนักงานการประปาส่วนภูมิภาค สาขาจัตุรัส
• สำนักงานการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค สาขาจัตุรัส
• สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอจัตุรัส
• สำนักงานสาธารณสุขอำเภอจัตุรัส
• สำนักงานเกษตรอำเภอจัตุรัส
• สำนักงานปศุสัตว์อำเภอจัตุรัส
• สำนักงานประมงอำเภอจัตุรัส
• สถานีประมงน้ำจืดจังหวัดชัยภูมิ
• ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดชัยภูมิ
• ตลาดกลางข้าวและพื้นไร่จังหวัดชัยภูมิ
• ศูนย์รับซื้อผลผลิตยางพาราและจำหน่ายปัจจัยการผลิตจังหวัดชัยภูมิ (บริการเกษตรกรในเขต จ.ชัยภูมิ เพชรบูรณ์ และนครราชสีมา)
• องค์การโทรศัพท์ ศูนย์บริการ TOT ชุมสายจัตุรัส
• ที่ทำการไปรษณีย์จัตุรัส (รับผิดชอบพื้นที่ อ.จัตุรัส ,อ.เนินสง่า และ อ.ซับใหญ่ )
• ที่ทำการไปรษณีย์หนองบัวโคก
• สถานีรถไฟจัตุรัส
• มูลนิธิสว่างคุณธรรม (ศูนย์หลวงบรรเทา)
• กิ่งกาชาดอำเภอจัตุรัส
• สัสดีอำเภอจัตุรัส
• สำนักงานเทศบาลตำบลจัตุรัส
• สำนักงานเทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่
• สำนักงานเทศบาลตำบลหนองบัวโคก
• สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านกอก
• สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวโคก
• สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวบาน
• สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลส้มป่อย
• สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลละหาน
• สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านขาม
• สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลหนองโดน
• สำนักงานองค์การบริหารส่วนตำบลกุดน้ำใส

สถานที่สำคัญ

• ศาลเจ้าพ่อพระยานรินทร์สงคราม (เจ้าเมืองสี่มุมคนแรก เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่)
• ศาลเจ้าพ่อหลวงบรรเทา (ศาลหลักเมืองจัตุรัส เทศบาลตำบลจัตุรัส)
• ศาลเจ้าพ่อสุริวงศ์เกรียงไกร (เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ บ้านหนองบัวรอง)
• ศาลเจ้าพ่อขุนด่าน (เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่)
• ศาลเจ้าพ่อขุนศรี (เทศบาลตำบลหนองบัวโคก)
• ศาลเจ้าพ่อหานคำ (อบต.ละหาน)
• รอยพระพุทธบาทจำลอง (วัดปทุมชาติ วัดแห่งแรกสร้างขึ้นพร้อมกับเมืองสี่มุม เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่)
• พระธาตุเจย์ดีศิริมหามงคล หรือ พระธาตุจัตุรัส (วัดศิริพงษาวาส เทศบาลตำบลจัตุรัส)
• ห้องสมุดประชาชน "เฉลิมราชกุมารี" อำเภอจัตุรัส

สนามกีฬาเฉลิมพระเกียรติ เทศบาลตำบลจัตุรัส (สนามกีฬากลางอำเภอจัตุรัส)

• อาคารศูนย์กีฬาเยาวชนเฉลิมพระเกียรติ
• สนามฟุตบอล
• สนามฟุตซอล
• สนามเทนนิส
• สนามวอลเลย์บอล
• สนามบาสเก็ตบอล
• สนามเซปักตะกร้อ
• สนามเปตอง

สวนสาธารณะ

• สวนเฉลิมพระเกียรติ ๘๐ พรรษา (เทศบาลตำบลจัตุรัส)
• สวนสาธารณะบึงหนองบัวใหญ่ (เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่)
• สวนสาธารณะตำบลกุดน้ำใส (องค์การบริหารส่วนตำบลกุดน้ำใส)

ทรัพยากรธรรมชาติ

แหล่งน้ำในอำเภอจัตุรัสที่สำคัญคือ มีลำน้ำตามธรรมชาติที่ไหลผ่าน 2 สาย คือ แม่น้ำชี ไหลผ่านมาทางอำเภอหนองบัวระเหว ผ่านตำบลส้มป่อย ตำบลหนองบัวบาน และตำบลละหาน ไหลผ่านไปทางอำเภอเมือง ลำคันฉู ไหลผ่านจากอำเภอบำเหน็จณรงค์ ผ่านตำบลบ้านขาม ตำบลหนองโดน ตำบลกุดน้ำใส และตำบลบ้านกอก ซึ่งลำน้ำทั้งสองสายจะมีน้ำไหลเฉพาะฤดูฝนเท่านั้น แหล่งน้ำขนาดใหญ่ตามธรรมชาติ ได้แก่

• บึงหนองบัวใหญ่ ตั้งอยู่ที่ในพื้นที่ตำบลหนองบัวใหญ่ มีพื้นที่ติดต่อกับบ้านหนองบัวใหญ่ บ้านหนองบัวรอง และบ้านจานทุ่ง ตำบลหนองบัวใหญ่ บึงหนองบัวใหญ่ มีเนื้อที่ประมาณ 800 ไร่ ปัจจุบันเทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ ได้มีการพัฒนาให้เป็นสวนสาธารณะ และเป็นแหล่งท่องเที่ยว พักผ่อนหย่อนใจ
• บึงละหาน ตั้งอยู่ที่ในพื้นที่ตำบลละหาน มีพื้นที่ติดต่อกับตำบลหนองบัวใหญ่ ตำบลหนองบัวบาน ตำบลลุ่มลำชี บึงละหานมีเนื้อที่ขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ของประเทศไทย มีเนื้อที่ประมาณ 18,000 ไร่ เป็นแหล่งน้ำจืดที่สำคัญในการอุปโภคบริโภค และเป็นแหล่งประมงน้ำจืดขนาดใหญ่ของอำเภอจัตุรัส ปัจจุบันได้มีการพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งของจังหวัดชัยภูมิ

บึงละหาน

สถานที่ท่องเที่ยว

• บึงละหาน เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติที่หล่อเลี้ยงสรรพชีวิตมากมาย เป็นแหล่งน้ำแห่งวัฒนธรรมความเชื่อ ตำนานเล่าขาน บึงละหานมีเนื้อที่ ขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ของประเทศไทยมีเนื้อที่ประมาณ 18,000 ไร่ บึงละหานเป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติอันอุดมสมบูรณ์และยังมีระบบนิเวศที่ดีควรค่าแก่การศึกษาและอนุรักษ์ ปัจจุบันบึงละหานได้รับการประกาศเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำระดับชาติ ตามมติของคณะรัฐมนตรี พุทธศักราช 2543 ครอลคลุมพื่นที่ 4 ตำบลในอำเภอ จัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ ได้แก่ ตำบลละหาน ตำบลหนองบัวใหญ่ ตำบลหนองบัวบาน ตำบลลุ่มลำชี
• พระธาตุเจดีย์ศิริมหามงคล (พระธาตุจัตุรัส) ตั้งอยู่ที่ วัดศิริพงษาวาส ตำบลบ้านกอก อำเภอจัตุรัส จังหวัดชัยภูมิ มีอุโบสถเป็นรูปเจดีย์ ยอดพระธาตุเจดีย์บรรจุพระธาตุ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๔ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา

ตัวอำเภอ

ตัวอำเภอจัตุรัสอยู่ในเขตการบริหารของเทศบาลตำบล 2 แห่ง คือ

1. เทศบาลตำบลจัตุรัส เขตชุมชนเมืองใหม่ เป็นที่ตั้งของศูนย์ราชการอำเภอจัตุรัส ย่านเศรษฐกิจหลัก และสถานที่สำคัญได้แก่ ศาลเจ้าพ่อหลวงบรรเทา (ศาลหลักเมืองจัตุรัส) ห้องสมุดประชาชน"เฉลิมราชกุมารี" สนามกีฬากลางอำเภอ สถานีรถไฟจัตุรัส ห้างสรรพสินค้าเทสโก้โลตัส ตลาดสดเทศบาลตำบลจัตุรัส สำนักงานการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค สำนักงานที่ดินจังหวัด เป็นต้น
2. เทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ เขตชุมชนเมืองเก่า ย่านเศรษฐกิจรอง และสถานที่สำคัญได้แก่ โรงพยาบาลจัตุรัส ศาลเจ้าพ่อพญานรินทร์สงคราม (เจ้าเมืองสี่มุมคนแรก) ตลาดสดเทศบาลตำบลหนองบัวใหญ่ สำนักงานการประปาส่วนภูมิภาค สำนักงานปศุสัตว์อำเภอ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3 เป็นต้น

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์องค์การบริหารส่วนตำบลละหาน