พระยาสุรเสนา (กลิ่น แสง-ชูโต)

นายพลโท พระยาสุรเสนา (กลิ่น แสง-ชูโต) ร.ว., ป.ช., ป.ม., ท.จ.ว., ว.ม.ล.
สมุหราชองครักษ์
ดำรงตำแหน่ง 15 ตุลาคม พ.ศ. 2452 – 6 มีนาคม พ.ศ. 2456
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้า	นายพลโท เจ้าพระยาสุรวงษ์วัฒนศักดิ์
ถัดไป	นายพลโท พระยาเทพอรชุน
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	4 ตุลาคม พ.ศ. 2407
เสียชีวิต	20 มิถุนายน พ.ศ. 2457 (49 ปี) บ้านถนนดินสอ อำเภอพระนคร เมืองพระนคร ประเทศสยาม (ปัจจุบัน เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย)
คู่สมรส	คุณหญิงเชื่อม สุรเสนา
บุตร	6 คน
บุพการี	พระยาสุรศักดิ์มนตรี (แสง ชูโต) (บิดา) ต่วน สุรศักดิ์มนตรี (มารดา)
อาชีพ	ทหารบก, ขุนนาง
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	ออสเตรีย-ฮังการี สยาม
สังกัด	กองทัพออสเตรีย-ฮังการี กองทัพบกสยาม กองเสือป่า
ประจำการ	พ.ศ. 2432 – 2435 (ออสเตรีย) พ.ศ. 2435 – 2456 (สยาม)
ยศ	ร้อยเอก (ออสเตรีย) นายพลโท (กองทัพบกสยาม) นายกองเอก (กองเสือป่า)
บังคับบัญชา	กรมราชองครักษ์ กองพลที่ 1 รักษาพระองค์
ผ่านศึก	กบฏเงี้ยว

นายพลโท พระยาสุรเสนา นามเดิม กลิ่น แสง-ชูโต (4 ตุลาคม พ.ศ. 2407 – 20 มิถุนายน พ.ศ. 2457) เป็นทหารบกและขุนนางชาวไทย เคยดำรงตำแหน่งสมุหราชองครักษ์ องคมนตรี และราชองครักษ์ เป็นน้องชายต่างมารดาของเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต)

ประวัติ

พระยาสุรเสนา (กลิ่น แสง-ชูโต) เป็นราชนิกูลวงศ์ชูโต เกิดในรัชกาลที่ 4 เมื่อวันที่ 4 ตุลาคม ปีชวด พ.ศ. 2407 เป็นบุตรของพระยาสุรศักดิ์มนตรี (แสง ชูโต) กับคุณหญิงต่วน สุรศักดิ์มนตรี

เมื่อรัชกาลที่ 5 ได้เล่าเรียนอักขรสมัยในโรงเรียนหลวงที่ในพระบรมมหาราชวัง พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) เป็นอาจารย์ เล่าเรียนจน พ.ศ. 2420 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ส่งออกไปเล่าเรียนวิชาต่างประเทศในยุโรป ในคราวส่งนักเรียนไปเป็นครั้งที่ 2 โดยมีขุนวิทยานุกูลกวี (ห่วง อาจารยางกูร) บุตรของพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) เป็นผู้กำกับไป มีนักเรียน 10 คนหนึ่งในนั้นคือพระยารำไพพงษ์บริพัตร (จิตร บุนนาค)

พระยาสุรเสนาอยู่ในนักเรียนที่ส่งไปเพื่อจะให้เรียนวิชาทหารบก จึงได้ไปเรียนอยู่ในประเทศออสเตรีย เรียนวิชาทหารบกของประเทศออสเตรียจนสอบได้ ได้มียศเป็นนายร้อยตรี แล้วเลื่อนเป็นนายร้อยโททหารบกออสเตรีย แล้วได้ทำการในตำแหน่งนายร้อยเอกแล้วจึงกลับมาบ้านเมือง

การรับราชการ

พระยาสุรเสนากลับมาถึงกรุงเทพฯ เมื่อ พ.ศ. 2435 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯในตำแหน่งผู้บังคับกองทหารม้าในกรุงเทพฯ แต่รับราชการอยู่ได้ปีเดียว ถึง พ.ศ. 2436 โปรดกลับออกไปเป็นตำแหน่งนายทหารในสำนักราชทูต ณ ประเทศเยอรมนีและอยู่ประจำพระองค์พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจิรประวัติวรเดช เมื่อทรงศึกษาวิชาการทหารอยู่ในประเทศเดนมาร์กด้วย และในเวลาที่กลับไปรับราชการอยู่ในยุโรปคราวนี้ ได้ตามเสด็จกรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช เมื่อเสด็จต่างพระองค์ในงานพระราชพิธีราชาภิเษก สมเด็จพระเจ้านิโคลัสที่ 2 จักรพรรดิรัสเซีย และต่อมาถึง พ.ศ. 2440 เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสยุโรปครั้งแรก ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นตำแหน่งราชองครักษ์ตามเสด็จในกระบวน แล้วตามเสด็จกลับมากรุงเทพฯ ด้วย

ในระหว่าง พ.ศ. 2441 ถึง พ.ศ. 2443 รับราชการในตำแหน่งราชองครักษ์ประจำ ได้เป็นผู้ไปประจำเจ้าต่างประเทศและแขกเมืองมีบรรดาศักดิ์สูง ซึ่งเข้ามาเฝ้าในครั้งนั้นแทบทุกคราว

ถึง พ.ศ. 2443 ได้เป็นตำแหน่งผู้ช่วยเสนาธิการทหารบก ถึง พ.ศ. 2445 เมื่อโปรดฯ ให้กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช เสด็จไปราชการในยุโรป โปรดฯ ให้ไปตามเสด็จกรมหลวงนครไชยศรีด้วย

ถึง พ.ศ. 2446 เนื่องในการปราบปรามพวกเงี้ยวที่ก่อการจราจลขึ้นในมณฑลพายัพ โปรดฯ ให้พระยาสุรเสนาเมื่อยังเป็นพระยารามกำแหง เป็นผู้บังคับการกองทหาร ตั้งรักษาการอยู่ที่เมืองเชียงคำปีหนึ่ง จึงได้กลับมารับราชการในกรุงเทพฯ

ถึง พ.ศ. 2447 ได้เป็นตำแหน่งผู้บัญชาการกองพลที่ 1 รักษาพระองค์ มณฑลกรุงเทพ

ถึง พ.ศ. 2452 ได้เป็นตำแหน่งสมุหราชองครักษ์ แทนเจ้าพระยาสุรวงษ์วัฒนศักดิ์ ซึ่งถึงแก่อสัญกรรม ได้รับราชการในตำแหน่งสมุหราชองครักษ์มาตลอดรัชกาลที่ 5

ถึงรัชกาลที่ 6 พระยาสุรเสนาเป็นผู้ซึ่งได้ทรงคุ้นเคยชอบพระราชอัธยาศัยมาแต่เดิม ก็ทรวพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้คงตำแหน่งสมุหราชองครักษ์ต่อมา และได้รับพระมหากรุณาธิคุณปกเกล้าฯ เป็นอเนกประการ

เมื่อ พ.ศ. 2454 ทรงพระราชดำริจัดตั้งคณะเสือป่า ทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้พระยาสุรเสนา มีหน้าที่เป็นปลัดกอง รองแต่พระองค์ตลอดมา สนองพระเดชพระคุณในการคณะเสือป่าตลอดมา

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สัญญาบัตรเป็นองคมนตรี เมื่อ พ.ศ. 2453

บรรดาศักดิ์

• 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2435 – หลวงศัลยยุทธวิธีกรร ถือศักดินา 800
• 21 มีนาคม พ.ศ. 2441 – พระศัลยยุทธวิธีกรร ถือศักดินา 1000
• 22 ธันวาคม พ.ศ. 2445 – พระยารามกำแหง ถือศักดินา 1500
• 13 มกราคม พ.ศ. 2450 – พระยาสุรเสนา ถือศักดินา 1500

ยศ

ยศทหาร

• 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2435 – นายร้อยเอก
• 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2442 – นายพันตรี
• 5 เมษายน พ.ศ. 2444 – นายพันโท
• 8 มิถุนายน พ.ศ. 2446 – นายพันเอก
• 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2448 – นายพลตรี
• 2 เมษายน พ.ศ. 2453 – นายพลโท
• 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2453 – นายพันตรี ในกรมทหารราบที่ 1 (มหาดเล็กรักษาพระองค์ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)

ยศเสือป่า

• 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2454 – นายกองเอก

ชีวิตครอบครัว

พระยาสุรเสนา สมรสกับคุณหญิงเชื่อม สุรเสนามีบุตรธิดารวม 6 คน คือ

1. พันตรี หลวงสรสิทธยานุการ (สิทธิ์ แสง-ชูโต) อดีตสมาชิกวุฒิสภา สมรสกับประเมิน บุนนาค แล้วต่อมาจึงสมรสกับประมัย บุนนาค
2. เหมาะ แสง-ชูโต สมรสกับขุนมวลพลพีรยุทธ์ (บูล ตรีสกุล)
3. ศาสตราจารย์ พันโท หลวงชัยอัศวรักษ์ (ไชยแสง-ชูโต) คณบดีคณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์คนแรก สมรสกับเผดียง บุนนาค ธิดาของเจ้าพระยาพิชัยญาติ (ดั่น บุนนาค)
4. เกลา แสง-ชูโต สมรสกับภักตร์ บุนนาค
5. สอย แสง-ชูโต สมรสกับพันตรี หลวงอำนาจสรกาญจน์ (ประสิทธิ ดิษยบุตร)
6. สน แสง-ชูโต สมรสกับพระยาอภิบาลราชไมตรี (ต่อม บุนนาค)

ถึงแก่อนิจกรรม

ถึง พ.ศ. 2456 พระยาสุรเสนาเป็นวัณโรคเกิดขึ้นในปาก ได้พยายามรักษา อาการหาคลายไม่ก็มีความทุพลภาพลงโดยลำดับ ภายหลังได้ทราบว่าโรคนั้นเป็นมะเร็งดอกบุก เมื่อพระยาสุรเสนาทราบว่าอาการโรคของตนพ้นวิสัยที่แพทย์จะเยียวยาได้แล้ว ก็นำความกราบบังคมทูลฯ ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต กราบถวายบังคมลาออกจากราชการ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตและพระราชทานเบี้ยบำนาญเป็นพิเศษแก่ตัวพระยาสุรเสนา

พระยาสุรเสนาป่วยมาจนถึงแก่อนิจกรรมวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2457 ที่บ้านพระราชทาน ณ ถนนดินสอ ในพระนคร คำนวณอายุได้ 51 ปี ได้รับพระราชทานโกษเป็นเกียรติยศ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

พระยาสุรเสนา (กลิ่น แสง-ชูโต) ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งสยามและต่างประเทศ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์สยาม

• พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.) (ฝ่ายหน้า)‎
• พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
• พ.ศ. 2452 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2455 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)
• พ.ศ. 2440 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))
• พ.ศ. 2442 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 3 (จ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2453 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 6 (ร.จ.ท.6)
• พ.ศ. 2446 – เหรียญรัชฎาภิเศกมาลา (ร.ศ.)
• พ.ศ. 2440 – เหรียญประพาสมาลา (ร.ป.ม.)
• พ.ศ. 2440 – เหรียญราชินี (ส.ผ.)
• พ.ศ. 2446 – เหรียญทวีธาภิเศก (ท.ศ.)
• พ.ศ. 2450 – เหรียญรัชมงคล (ร.ร.ม.)
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

• รัสเซีย :
  • พ.ศ. 2439 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญสตานิสลาส ชั้นที่ 3
• สวีเดนและนอร์เวย์ :
  • พ.ศ. 2439 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดาบ ชั้นที่ 3
• อิตาลี :
  • พ.ศ. 2440 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎอิตาลี ชั้นที่ 3
  • พ.ศ. 2448 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญมอริซและลาซารัส ชั้นที่ 2
• สันตะสำนัก :
  • พ.ศ. 2440 – เครื่องอิสริยาภรณ์ปิอุสที่ 9 ชั้นที่ 5
• ปรัสเซีย :
  • พ.ศ. 2448 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นกอินทรีแดง ชั้นที่ 2
• ญี่ปุ่น :
  • พ.ศ. 2449 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อาทิตย์อุทัย ชั้นที่ 2
• เบราน์ชไวค์ :
  • พ.ศ. 2452 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์สิงโตไฮน์ริช ชั้นที่ 1
• ออสเตรีย-ฮังการี :
  • พ.ศ. 2457 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎเหล็ก ชั้นที่ 1