ยุคโจมง

ในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น ยุคโจมง (ญี่ปุ่น: 縄文時代; โรมาจิ: Jōmon jidai) เป็นช่วงเวลาระหว่าง ป. 14,000 ถึง 300 ปีก่อน ค.ศ. ในช่วงนั้น ญี่ปุ่นมีประชากรเก็บของป่าล่าสัตว์และเกษตรกรยุคแรกหลายกลุ่มอาศัยอยู่ ซึ่งอยู่ร่วมกับผ่านวัฒนธรรมโจมง คำว่า "ลายเชือก" ใช้งานครั้งแรกโดยเอ็ดเวิร์ด เอส. มอร์ส นักสัตววิทยาและนักบูรพาคดีชาวอเมริกันที่ค้นพบชิ้นส่วนเครื่องปั้นดินเผาใน ค.ศ. 1877 และภายหลังแปล "ลายเชือก" ไปเป็นภาษาญี่ปุ่นว่า โจมง ลักษณะเครื่องปั้นดินเผาของวัฒนธรรมโจมงระยะแรกได้รับการตกแต่งด้วยการร้อยเชือกลงบนพื้นผิวดินเหนียวเปียก และเป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปว่าเป็นหนึ่งในเครื่องปั้นดินเผาที่เก่าแก่ที่สุดในโลก

ยุคโจมงอุดมไปด้วยเครื่องมือและเครื่องประดับที่ทำจากกระดูก หิน เปลือกหอย และเขากวาง รูปแกะสลักเครื่องปั้นดินเผาและภาชนะ และเครื่องเขิน มักเทียบกับวัฒนธรรมก่อนโคลัมบัสในอเมริกาเหนือฝั่งแปซิฟิกตะวันตกเฉียงเหนือ และโดยเฉพาะวัฒนธรรมบัลดีเบียในประเทศเอกวาดอร์ เนื่องจากในสภาพแวดล้อมเหล่านี้ ความซับซ้อนทางวัฒนธรรมพัฒนาขึ้นจากบริบทการเก็บของป่าล่าสัตว์เป็นหลัก โดยมีการใช้พืชกรรมสวนอย่างจำกัด

เส้นเวลา

ยุคโจมงที่กินระยะเวลาประมาณ 14,000 ปีแบ่งออกเป็นหลายระยะ แต่ละระยะสั้นกว่าระยะก่อนหน้า: ตั้งเค้า (13,750–8,500), เริ่มแรก (8,500–5,000), ตอนต้น (5,000–3,520), ตอนกลาง (3,520–2,470), ตอนปลาย (2,470–1,250) และ ท้ายสุด (1,250–500 ปีก่อน ค.ศ.) ข้อเท็จจริงที่ว่านักโบราณคดีตั้งชื่อช่วงเวลาทั้งหมดให้เหมือนกันไม่ควรถือว่ายุคนี้ไม่มีความหลากหลายทางภูมิภาคและเวลามากนัก ช่วงเวลาระหว่างเครื่องปั้นดินเผาโจมงแรกสุดกับสมัยโจมงตอนกลางที่เป็นที่รู้จักมากกว่า มีระยะห่างนานกว่าการสร้างมหาพีระมิดแห่งกีซาถึงคริสต์ศตวรรษที่ 21 ประมาณสองเท่า

การระบุระยะย่อยโจมงโดยหลักอิงจากการจัดจำแนกวัตถุเครื่องปั้นดินเผา และการหาอายุจากคาร์บอนกัมมันตรังสีในระดับที่น้อยกว่า

การค้นคว้าล่าสุดได้ปรับเปลี่ยนระยะสุดท้ายของยุคโจมงที่ 300 ปีก่อน ค.ศ. ตามหลักฐานจากคาร์บอนกัมมันตรังสี ยุคยาโยอิเริ่มต้นระหว่าง 500 ถึง 300 ปีก่อน ค.ศ. ในขณะที่เครื่องปั้นดินเผาแบบยาโยอิพบในพื้นที่โจมงในคีวชูเหนือมีอายุที่ 800 ปีก่อน ค.ศ.

เครื่องปั้นดินเผา

บทความหลัก: เครื่องปั้นดินเผายุคโจมง

เส้นเวลาการจำแนกเครื่องปั้น

ยุคโจมงตั้งเค้า (14,000–7,500 ปีก่อน ค.ศ.)

• ลายปั้นแปะ
• ลายเล็บกด
• ลายเชือกทาบ
• มูโรยะล่าง

ยุคโจมงเริ่มแรก (7,500–4,000 ปีก่อน ค.ศ.)

• โบตาซาวะ
• อิงูซะ
• อินาริได
• มิโตะ
• โนจิมะ
• ทาโดะล่าง
• ทาโดะบน
• ชิโบงูจิ
• คายามะ
• อูงาชิมะ

ยุคโจมงตอนต้น (5,000–3,520 ปีก่อน ค.ศ.)

• โกเรียวงาได
• จูซัมโบได
• คิตะ-ชิรากาวะ
• โมโรอิโซะ
• โอกิตสึ
• อูกิชิมะ

ยุคโจมงตอนกลาง (3,520–2,470 ปีก่อน ค.ศ.)

• คาโซริ อี
• คัตสึซากะ
• โอตามาได

ยุคโจมงตอนปลาย (2,470–1,250 ปีก่อน ค.ศ.)

• โฮริโนอูจิ
• คาโซริ บี

ยุคโจมงท้ายสุด (1,250–500 ปีก่อน ค.ศ.)

• อังเงียว
• ฟูเซ็มมง
• โฮกูริกูบันกิ
• คาเมงาโอกะ
• มาเออูระ
• นางาตาเกะ
• นิชิฮมมาเก็ง
• นูซาไม
• ชิโมโนะ

ยุคโจมงตั้งเค้าและโจมงเริ่มแรก (10,000 – 4,000 ก่อน ค.ศ.)

รูปแบบการดำรงชีวิตของมนุษย์ที่เริ่มมีรูปแบบคงที่นั้น เริ่มขึ้นเมื่อประมาณ 10,000 ปีก่อนคริสต์ศักราชถึงยุคหินกลาง หากแต่นักวิชาการบางคนเสนอว่าเป็นยุคหินใหม่ที่มีคุณลักษณะบางอย่างของทั้งยุคหินกลางและหินใหม่ ในยุคดังกล่าวนี้ สมาชิกของวัฒนธรรมโจมงซึ่งมีอยู่ด้วยกันหลายกลุ่ม และเป็นไปได้ว่าเป็นบรรพบุรุษของชาวไอนุในญี่ปุ่นปัจจุบัน ได้ทิ้งร่องรอยทางโบราณคดีไว้อย่างชัดเจนที่สุด วัฒนธรรมโจมงนี้อาจนับได้อย่างคร่าว ๆ ว่าอยู่ร่วมสมัยกับอารยธรรมในเมโสโปเตเมีย ลุ่มแม่น้ำไนล์ และลุ่มแม่น้ำสินธุ

เครื่องดินเผายุคแรก

บทความหลัก: เครื่องปั้นดินเผายุคโจมง

เครื่องปั้นดินเผายุคโจมง ราว 10,000 - 8,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ โตเกียว

โดยอาศัยหลักฐานทางโบราณคดี ชาวโจมงอาจเป็นคนพวกแรกในโลกที่ทำภาชนะดินเผาขึ้นเมื่อสหัสวรรษที่ 11 ก่อนคริสต์ศักราช อีกทั้งยังเป็นพวกแรกที่ทำเครื่องมือหินอีกด้วย ความเก่าแก่ของเครื่องดินเผาเหล่านี้ได้รับการระบุภายหลังสงครามโลกครั้งที่สอง โดยวิธีการหาอายุจากคาร์บอนกัมมันตรังสี อย่างไรก็ตาม นักวิชาการชาวญี่ปุ่นบางคนเชื่อว่าการผลิตเครื่องดินเผาน่าจะเกิดขึ้นบนแผ่นดินใหญ่ก่อน เนื่องจากแหล่งเครื่องดินเผาในบริเวณซึ่งอยู่ในประเทศจีนและรัสเซียปัจจุบันนั้นได้ผลิตเครื่องดินเผาซึ่ง "อาจจะเก่าพอ ๆ กับเครื่องดินเผาถ้ำฟุกุอิ แม้จะไม่เก่ากว่าก็ตาม" ชาวโจมงได้ปั้นตุ๊กตาและภาชนะจากดินเหนียวและทำลวดลายอย่างซับซ้อนด้วยการกดดินที่ยังหมาดอยู่ด้วยเชือกทั้งแบบที่ฟั่นเป็นเกลียวและไม่ฟั่น และกิ่งไม้

รูปแบบของยุคหินใหม่

โดยทั่วไป การผลิตเครื่องดินเผาสามารถบอกเป็นนัยได้ถึงรูปแบบการดำรงชีวิตแบบอยู่ติดที่ ด้วยข้อเท็จจริงที่ว่าเครื่องดินเผานั้นแตกหักได้ง่ายและย่อมไม่มีประโยชน์กับผู้ดำรงชีวิตแบบหาของป่า-ล่าสัตว์ซึ่งต้องย้ายถิ่นฐานอยู่เสมอ ด้วยเหตุนี้ ชาวโจมงจึงน่าจะเป็นคนพวกแรกในโลกที่ดำรงชีวิตแบบอยู่ติดที่ หรืออย่างน้อยก็เป็นแบบกึ่งติดที่ ชาวโจมงใช้เครื่องมือหินทั้งแบบที่ขึ้นรูปด้วยการสกัดและการบด และใช้ธนู อีกทั้งยังน่าจะชำนาญในการหาของป่า-ล่าสัตว์และการประมงทั้งชายฝั่งและน้ำลึก ชาวโจมงได้เริ่มทำการเกษตรขั้นตั้นและอาศัยในถ้ำ ซึ่งภายหลังได้ย้ายมาอาศัยในหลุมขุดตื้น ๆ และบ้านที่สร้างขึ้นบนพื้นดิน ร่องรอยที่เหลือของที่อาศัยเหล่านี้เป็นประโยชน์สำหรับการศึกษาทางโบราณคดีในภายหลัง ร่องรอยเหล่านี้เองเป็นเหตุให้นักวิชาการส่วนหนึ่งยกให้ญี่ปุ่นเป็นแหล่งที่เริ่มต้นทำการเกษตรเป็นที่แรกในโลกเมื่อ 10,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช ก่อนที่เกษตรกรรมจะแพร่หลายในตะวันออกกลางถึงสองพันปี อย่างไรก็ตาม หลักฐานทางโบราณคดีบางอย่างชี้ว่าการทดลองทำการเกษตรบนเนินเขาและในหุบเขาต่าง ๆ ของเขตพระจันทร์เสี้ยวอันอุดมสมบูรณ์ในบริเวณที่ปัจจุบันเป็นประเทศซีเรีย จอร์แดน ตุรกี และอิรักนั้น มีมาแล้วตั้งแต่ประมาณ 11,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช

การขยายตัวของประชากร

วัฒนธรรมแบบกึ่งอยู่ติดที่นี้ได้นำไปสู่การเพิ่มขึ้นของประชากรอย่างสำคัญ จนกระทั่งมีหลักฐานว่าวัฒนธรรมโจมงมีความหนาแน่นประชากรสูงที่สุดแห่งหนึ่งในบรรดากลุ่มประชากรที่ดำรงชีวิตด้วยการล่าสัตว์ การศึกษาแผนที่ทางพันธุกรรมโดยลุยจี ลูกา กาวัลลี-สฟอร์ซา ได้แสดงให้เห็นรูปแบบของการขยายตัวทางพันธุกรรมจากพื้นที่ในทะเลญี่ปุ่นไปยังพื้นที่อื่น ๆ ในเอเชียตะวันออก การขยายตัวครั้งนี้นับว่าเป็นครั้งที่สำคัญที่สุดเป็นอันดับสามของเอเชียตะวันออก (รองจาก "การขยายตัวครั้งใหญ่" จากทวีปแอฟริกา และการขยายตัวครั้งที่สองจากตอนเหนือของไซบีเรีย) ซึ่งสื่อถึงการขยายตัวทางภูมิศาสตร์ในยุคโจมงตอนต้น การศึกษาเหล่านี้ยังชี้ว่าการขยายตัวของกลุ่มประชากรชาวโจมงครั้งนี้อาจแผ่ไปจนถึงทวีปอเมริกาผ่านเส้นทางเลียบชายฝั่งมหาสมุทรแปซิฟิก

ยุคโจมงตอนต้นถึงท้ายสุด (4,000 – 400 ก.ค.ศ.)

โดะงู ที่พบในจังหวัดมิยะงิ

ยุคโจมงตอนต้นและตอนกลางนั้นมีการขยายตัวของประชากรอย่างมาก ซึ่งเห็นได้จากปริมาณของหลักฐานที่ขุดพบได้จากสองยุคนี้ ทั้งสองยุคดังกล่าวสอดคล้องกับกับช่วงภูมิอากาศร้อนสุดในยุคโฮโลซีน (ระหว่าง 4,000 ถึง 2,000 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ซึ่งอุณหภูมิเฉลี่ยขึ้นสูงกว่าปัจจุบันหลายองศาเซลเซียส และระดับน้ำทะเลสูงกว่าปัจจุบันประมาณ 5 ถึง 6 เมตร งานศิลปะที่งดงามเช่นภาชนะดินเผารูปเปลวไฟซึ่งประดับประดาอย่างซับซ้อนนั้นเกิดขึ้นในยุคนี้ หลังจาก 1,500 ปีก่อนคริสต์ศักราช ภูมิอากาศเริ่มเย็นลง และประชากรเริ่มหดตัวลงอย่างมาก การค้นพบแหล่งทางโบราณคดีหลัง 1,500 ปีก่อนคริสต์ศักราชมีจำนวนน้อยลง

เมื่อถึงช่วงท้ายของยุคโจมง ได้มีการเปลี่ยนแปลงอย่างสำคัญเกิดขึ้นในแง่โบราณคดี โดยการเพาะปลูกและเก็บเกี่ยวได้พัฒนาจากแบบเริ่มต้นมาเป็นนาข้าวแบบซับซ้อนและเกิดระบบการปกครองขึ้น องค์ประกอบอื่น ๆ หลายอย่างของวัฒนธรรมญี่ปุ่นอาจนับย้อนไปได้ถึงยุคนี้ด้วยเช่นกัน ซึ่งสะท้อนถึงการอพยพเข้ามาผสมปนเปกันของชาวแผ่นดินใหญ่จากเอเชียตอนเหนือและชาวแปซิฟิกตอนใต้ องค์ประกอบเหล่านั้นมีทั้งเทพปกรณัมชินโต ประเพณีการแต่งงาน ลีลาทางสถาปัตยกรรม และความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี เช่น ภาชนะเคลือบเงา สิ่งทอ คันธนูที่ทำโดยการอัดไม้ต่างชนิดเข้าด้วยกัน งานโลหะ และงานแก้ว

ข้อมูล

• Aikens, C. Melvin, and Takayasu Higuchi. (1982). Prehistory of Japan. Studies in Archaeology. New York: Academic Press. (main text 337 pages; Jōmon text 92 pages) ISBN 0-12-045280-4
• Craig, O.E; Saul, H. (2013). "Earliest evidence for the use of pottery". Nature. 496 (7445): 351–4. Bibcode:2013Natur.496..351C. doi:10.1038/nature12109. PMID 23575637. S2CID 3094491.
• Habu, Junko (2004). Ancient Jomon of Japan. Cambridge, MA: Cambridge Press. ISBN 978-0-521-77670-7.
• Habu, Junko, "Subsistence-Settlement systems in intersite variability in the Moroiso Phase of the Early Jōmon Period of Japan"
• Hudson, Mark J., Ruins of Identity: Ethnogenesis in the Japanese Islands, University of Hawai`i Press, 1999, ISBN 0-8248-2156-4
• Imamura, Keiji, Prehistoric Japan, University of Hawai`i Press, 1996, ISBN 0-8248-1852-0
• Kobayashi, Tatsuo. (2004). Jōmon Reflections: Forager Life and Culture in the Prehistoric Japanese Archipelago. Ed. Simon Kaner with Oki Nakamura. Oxford, England: Oxbow Books. (main text 186 pages, all on Jōmon) ISBN 978-1-84217-088-5
• Koyama, Shuzo, and David Hurst Thomas (eds.). (1979). Affluent Foragers: Pacific Coasts East and West. Senri Ethnological Studies No. 9. Osaka: National Museum of Ethnology.
• Mason, Penelope E., with Donald Dinwiddie, History of Japanese art, 2nd edn 2005, Pearson Prentice Hall, ISBN 0-13-117602-1, 9780131176027
• Michael, Henry N., "The Neolithic Age in Eastern Siberia." Henry N. Michael. Transactions of the American Philosophical Society, New Ser., Vol. 48, No. 2 (1958), pp. 1–108. (laminated bow from Korekawa, Aomori)
• Mizoguchi, Koji, An Archaeological History of Japan: 10,000 B.C. to A.D. 700, University of Pennsylvania Press, 2002, ISBN 0-8122-3651-3
• Pearson, Richard J., Gina Lee Barnes, and Karl L. Hutterer (eds.). (1986). Windows on the Japanese Past: Studies in Archaeology and Prehistory. Ann Arbor, Michigan: Center for Japanese Studies, The University of Michigan. (main text 496 pages; Jōmon text 92 pages)
• Schirokauer, Conrad (2013). A Brief History of Chinese and Japanese Civilizations. Boston: Wadsworth Cengage Learning.
• Silberman, Neil Asher (2012). The Oxford Companion to Archaeology. New York: Oxford University Press.
• Temple, DH (2007). "Stress and dietary variation among prehistoric Jomon foragers". American Journal of Physical Anthropology. 133 (4): 1035–1046. doi:10.1002/ajpa.20645. PMID 17554758.
• Temple, DH (2008). "What can stature variation reveal about environmental differences between prehistoric Jomon foragers? Understanding the impact of developmental stress on environmental stability". American Journal of Human Biology. 20 (4): 431–439. doi:10.1002/ajhb.20756. PMID 18348169. S2CID 8905568.

แหล่งข้อมูลอื่น

• BBC audio file (15 minutes). Discussion of Jōmon pots. A History of the World in 100 Objects.
• Department of Asian Art. "Jōmon Culture (ca. 10,500–ca. 300 B.C.)". In Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. (October 2002)
• Comprehensive Database of Archaeological Site Reports in Japan, the Nara National Research Institute for Cultural Properties.
• Memory of the Jōmon Period by The University Museum, The University of Tokyo
• The Prehistoric Archaeology of Japan by the Niigata Prefectural Museum of History
• Chronologies of the Jōmon Period
• Jōmon Culture by Professor Charles T Keally
• Yayoi Culture by Professor Charles T Keally
• The life of Jōmon people, Tamagawa University