อำเภอบ้านตาก

อำเภอบ้านตาก
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Ban Tak
วัดพระบรมธาตุ (จังหวัดตาก) เป็นพระธาตุประจำปีเกิดปีมะเมีย (ปีม้า) กพระครูพิทักษ์ได้จำลองแบบมาจากพระธาตุเจดีย์ชเวดากองแล้วครอบทับองค์เดิมไว้ ภายในบรรจุพระเกศาธาตุ
คำขวัญ:  พระบรมธาตุศักดิ์สิทธิ์ หินแกรนิตลือเลื่อง รอยรุ่งเรืองเมืองตาก ซากไม้กลายเป็นหิน เยือนถิ่นยุทธหัตถี รวมสองนทีปิง-วัง เห็ดโคนดังที่บ้านตาก
แผนที่จังหวัดตาก เน้นอำเภอบ้านตาก
พิกัด: 17°2′36″N 99°4′44″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ตาก
พื้นที่
• ทั้งหมด	813.81 ตร.กม. (314.21 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	43,846 คน
• ความหนาแน่น	53.88 คน/ตร.กม. (139.5 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	63120
รหัสภูมิศาสตร์	6302
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบ้านตาก ถนนพหลโยธิน ตำบลตากออก อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก 63120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

บ้านตาก เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดตาก เป็นที่ตั้งของอุทยานแห่งชาติดอยสอยมาลัย - ไม้กลายเป็นหิน (ชื่อเดิม : วนอุทยานไม้กลายเป็นหิน) ซึ่งมี “ไม้กลายเป็นหิน” ที่มีอายุประมาณ 120,000 ปี กว้าง 1.80 เมตร ยาว 72.20 เมตร สู่การทำสถิติโลกใหม่ของไม้กลายเป็นหินที่ยาวที่สุดในโลกของบันทึกสถิติโลกกินเนสส์ (Guinness World Records) และดอยสอยมาลัย ซึ่งมีฉายา "หลังคาเมืองตาก" อยู่ที่ระดับความสูงถึง 1,600 เมตร

ไม้กลายเป็นหินในวนอุทยานไม้กลายเป็นหินบ้านตาก จ. ตาก หลุมขุดค้นที่ 1 เป็นไม้ทองบึ้ง Koompassioxylon elegans

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบ้านตากตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสามเงา
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเถิน (จังหวัดลำปาง) และอำเภอบ้านด่านลานหอย (จังหวัดสุโขทัย)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองตาก
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอแม่ระมาด

ประวัติ

อำเภอบ้านตาก สันนิษฐานว่าคือตัวเมืองตากเดิม เป็นเมืองหน้าด่านสำหรับป้องกันข้าศึกศัตรูมาแต่ดึกดำบรรพ์ ตั้งอยู่บนดอยเล็กๆ ลูกหนึ่ง ปัจจุบันคือบ้านท่าพระธาตุ หมู่ที่ 3 ตำบลเกาะตะเภา อยู่ทางทิศตะวันตกของแม่น้ำปิง ต่อมาสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชา แห่งกรุงศรีอยุธยา ได้ย้ายเมืองตากจากที่เดิมมาอยู่ที่ตำบลป่ามะม่วง อำเภอเมืองตาก และในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศล้านภาลัย แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ได้ย้ายเมืองตากไปอยู่ที่ตำบลระแหง อำเภอเมืองตาก ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิง ซึ่งเป็นที่ตั้งตัวจังหวัดตากในปัจจุบันนี้

เมื่อได้ย้ายเมืองตากไปตั้งที่ใหม่แล้ว ไม่อาจทราบได้ว่า สภาพของเมืองตาก เดิมจะมีฐานะเป็นอำเภอ ตำบลหรือหมู่บ้าน แต่พอจะมีหลักฐานว่าที่ว่าการอำเภอบ้านตากได้ตั้งขึ้นที่ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิง ในท้องที่หมู่ที่ 8 ตำบลตากตกในปัจจุบัน เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2438 ถึง 2440 โดยมีหลวงพรมสุภา(นายโต กาญจนสูต) เป็นนายอำเภอคนแรก มีพื้นที่ทำการปกครองรวมทั้งท้องที่อำเภอสามเงาในปัจจุบันเข้าไว้ด้วย ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2475 ทางราชการได้ยกฐานะตำบลสามเงาขึ้นเป็น กิ่งอำเภอขึ้นกับอำเภอบ้านตาก และทางราชการได้ยกฐานะกิ่งอำเภอสามเงาขึ้นเป็น อำเภอสามเงา ในโอกาสต่อมา เมื่อปี พ.ศ. 2501

• วันที่ 11 กันยายน 2447 โอนพื้นที่ตำบลก้อ อำเภอบ้านตาก แขวงเมืองตาก ไปขึ้นกับอำเภอลี้
• วันที่ 30 กันยายน 2471 แยกพื้นที่ตำบลสามเงา ตำบลบ้านนา ตำบลยกกระบัตร และตำบลยางโอง อำเภอบ้านตาก มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอท่าปุย ขึ้นการปกครองกับอำเภอบ้านตาก
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนชื่อกิ่งอำเภอท่าปุย อำเภอบ้านตาก เป็น กิ่งอำเภอสามเงา อำเภอบ้านตาก
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลท้องฟ้า แยกออกจากตำบลทุ่งกระเชาะ และตำบลเกาะตะเภา
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลตากตก ในท้องที่บางส่วนของตำบลตากตก เป็นสุขาภิบาลที่จัดตั้งแห่งแรกของจังหวัดตาก
• วันที่ 15 ตุลาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลสามเงา ในท้องที่บางส่วนของตำบลสามเงา
• วันที่ 22 กรกฎาคม 2501 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอสามเงา อำเภอบ้านตาก เป็น อำเภอสามเงา
• วันที่ 20 กรกฎาคม 2508 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลตากตก เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น โดยเพิ่มอาณาเขตมาถึงฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิง ตำบลตากออก และเปลี่ยนชือสุขาภิบาลตากตก เป็นสุขาภิบาลบ้านตาก
• วันที่ 26 เมษายน 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลทุ่งกระเชาะ ในท้องที่บางส่วนของตำบลทุ่งกระเชาะ และท้องที่บางส่วนของตำบลท้องฟ้า
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลบ้านตาก และสุขาภิบาลทุ่งกระเชาะ เป็นเทศบาลตำบลบ้านตาก และเทศบาลตำบลทุ่งกระเชาะ ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งกระเชาะ รวมกับเทศบาลตำบลทุ่งกระเชาะ
• วันที่ 7 ตุลาคม 2547 ตั้งและกำหนดเขตพื้นที่หมู่บ้านในท้องที่อำเภอบ้านตาก (1,2,3)
  • (1) แยกหมู่ที่ 6 บ้านตลาดตรอกซอย ตำบลตากออก ตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ 1 หมู่บ้าน ตั้งเป็นหมู่ที่ 13 บ้านตากออก ตำบลตากออก
  • (2) แยกหมู่ที่ 2 บ้านท้องฟ้า ตำบลท้องฟ้า ตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ 1 หมู่บ้าน ตั้งเป็นหมู่ที่ 7 บ้านผาแต้ม ตำบลท้องฟ้า
  • (3) แยกหมู่ที่ 3 บ้านล้อง ตำบลทุ่งกระเชาะ ตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ 1 หมู่บ้าน ตั้งเป็นหมู่ที่ 10 บ้านนาโพธิ์ ตำบลทุ่งกระเชาะ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบ้านตากแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 79 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1	ตากออก	Tak Ok	15	9,558
2	สมอโคน	Samo Khon	9	4,285
3	แม่สลิด	Mae Salit	13	7,633
4	ตากตก	Tak Tok	11	5,359
5	เกาะตะเภา	Ko Taphao	10	5,974
6	ทุ่งกระเชาะ	Thung Kracho	12	5,309
7	ท้องฟ้า	Thong Fa	9	5,387

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบ้านตากประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 8 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านตาก ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลตากออกและตำบลตากตก
• เทศบาลตำบลทุ่งกระเชาะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งกระเชาะทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลท้องฟ้า
• องค์การบริหารส่วนตำบลตากออก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตากออก (นอกเขตเทศบาลตำบลบ้านตาก)
• องค์การบริหารส่วนตำบลสมอโคน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสมอโคนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแม่สลิด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่สลิดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตากตก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตากตก (นอกเขตเทศบาลตำบลบ้านตาก)
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะตะเภา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะตะเภาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท้องฟ้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท้องฟ้า (นอกเขตเทศบาลตำบลทุ่งกระเชาะ)