ภาษาตังกุต
 |
| ภาษาตังกุต | |
|---|---|
| ซีเซี่ย | |
| 𗼇𗟲 | |
 จารึกทางพระพุทธศาสนาเขียนด้วยอักษรตังกุต | |
| ประเทศที่มีการพูด | เซี่ยตะวันตก |
| ชาติพันธุ์ | ชาวตังกุต |
| ยุค | ยืนยันที่ ค.ศ. 1036–1502 |
| ตระกูลภาษา | |
| ระบบการเขียน | อักษรตังกุต |
| สถานภาพทางการ | |
| ภาษาทางการ | เซี่ยตะวันตก |
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-3 | txg |
| นักภาษาศาสตร์ | txg |
ภาษาตังกุต (Tangut) หรือ ภาษาซีเซี่ย (ตังกุต: 𗼇𗟲; จีน: 西夏语; พินอิน: Xī Xiàyǔ; แปลตรงตัว: "ภาษาเซี่ยตะวันตก") เป็นตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่าโบราณใช้พูดในจักรวรรดิตังกุต มีความใกล้เคียงกับภาษาทิเบต ภาษาพม่า และอาจมีความใกล้เคียงกับภาษาจีนด้วย เป็นภาษาราชการในจักรวรรดิตังกุต (ภาษาจีนเรียก ซีเซี่ย 西夏) ซึ่งเป็นอิสระในสมัยราชวงศ์ซ่ง(ซ้อง)เมื่อราว พ.ศ. 1544 และถูกปราบปรามโดยจักรวรรดิมองโกลใน พ.ศ. 1770[1] มีอักษรเป็นของตนเองเรียกอักษรตังกุต
การจัดลำดับ
[แก้]นับตั้งแต่คริสต์ทศวรรษ 2010 นักตังกุตวิทยา (Tangutologists) หลายคนจัดให้ภาษาตังกุตอยู่ในกลุ่มภาษาเชียงหรือกลุ่มภาษาเจียรง[2][3] Lai et al. (2020) จัดให้ภาษาตังกุตอยู่ในกลุ่มภาษาเจียรงตะวันตกตามหลักฐานทั้งทางวิทยาหน่วยคำและคำศัพท์[4]
การค้นพบ
[แก้]เอกสารภาษาตังกุตที่เก่าที่สุดเป็นพระสูตรทางพุทธศาสนาอายุราว พ.ศ. 1745 ซึ่งแสดงว่าภาษานี้ยังคงใช้อยู่ในช่วง 300 ปีหลังจากการล่มสลายของจักรวรรดิตังกุต
เอกสารภาษาตังกุตส่วนใหญ่ที่พบพบที่เมืองคารา-โคโต (Khara-Khoto) เมื่อ พ.ศ. 2451 โดย Pyotr Kuzmich Kozlov ปัจจุบันเอกสารเหล่านี้เก็บรักษาไว้ที่สถาบันตะวันออกศึกษา สาขาเซนต์ปีเตอร์สเบิร์กของสมาคมวิทยาศาสตร์รัสเซีย เอกสารที่เก็บรักษาไว้นี้ประกอบด้วยเอกสาร 10,000 เล่ม ส่วนใหญ่เป็นพระสูตรทางพุทธศาสนา กฎหมายและเอกสารทางราชการ อายุราว พุทธศตวรรษที่ 16-18 ในกลุ่มของเอกสารทางพุทธศาสนา มีเอกสารที่มีลักษณะเฉพาะซึ่งไม่ปรากฏในฉบับภาษาจีนและภาษาทิเบตในปัจจุบัน และยังพบเอกสารเกี่ยวพระอวโลกิเตศวรที่พบเฉพาะในภาษาตังกุต นอกจากนี้มีการเก็บรักษาเอกสารภาษษตังกุตจำนวนน้อยในพิพิธภัณฑ์บริติช หอสมุดแห่งชาติที่ปักกิ่ง ห้องสมุดของมหาวิทยาลัยปักกิ่งและห้องสมุดอื่นๆ
การวิจัยที่เกี่ยวข้องกับอักษรตังกุตเริ่มเมื่อพุทธศตวรรษที่ 25เมื่อ M. Maurisse ได้รับสำเนาของพระสูตรดอกบัวที่เขียนด้วยภาษาตังกุต โดยเป็นการวิจัยร่วมกับนักวิจัยชาวจีน หลังการค้นพบห้องสมุดคารา-โคโตโดย Pyotr Kuzmich Kozlov ตัวอักษรนี้ถูกจำแนกว่าเป็นของจักรววรดิตังกุตในซีเซี่ย จากนั้นจึงเริ่มศึกษาวิจัยอย่างจริงจัง นักวิจัยที่มีบทบาทสำคัญคือ N.A. Nevskij ชาวรัสเซียที่สร้างพจนานุกรมภาษาตังกุตเล่มแรก และสร้างความหมายของหน่วยทางไวยากรณ์ของภาษาตังกุตขึ้นมาใหม่ ทำให้มีความเป็นไปได้ที่จะอ่านและเข้าใจภาษาตังกุต งานวิจัยของเขาได้รับการเผยแพร่เมื่อ พ.ศ. 2503 และได้รับรางวัลจากสหภาพโซเวียต แต่ความสำเร็จในการเข้าใจภาษาตังกุตอย่างสมบูรณ์ยังห่างไกล โดยเฉพาะเรื่องโครงสร้างประโยคที่ยังค้นไม่พบ
การจัดโครงสร้างใหม่
[แก้]ความเชื่อมโยงระหว่างการเขียนและการอ่านออกเสียงของภาษาตังกุตเข้าใจยากกว่าระหว่างอักษรจีนกับภาษาจีนปัจจุบัน มีลักษณะของอักษรจีน 90% ที่แสดงหน่วยทางสัทศาสตร์ แต่พบเพียง 10% ในภาษาตังกุต จากงานของ Sufronov การสร้างการออกเสียงของชาวตังกุตขึ้นมาใหม่ จำเป็นต้องอาศัยข้อมูลจากแหล่งอื่น
การค้นพบเอกสารสองภาษาจีน-ตังกุต ทำให้ Ivanov และ Laufur สามารถเริ่มต้นการสร้างใหม่และศึกษาเปรียบเทียบภาษาตังกุตได้ แหล่งข้อมูลอีกแหล่งหนึ่งคือคู่มือการแปลภาษาทิเบตเป็นภาษาตังกุตซึ่งมีการศึกษาเป็นครั้งแรกโดย Nevsky แต่ข้อมูลทั้งสองแหล่งยังไม่เพียงพอสำหรับการสร้างระบบภาษาตังกุตขึ้นมาทั้งหมด ในคู่มือไม่ได้แสดงการออกเสียงที่ถูกต้องของภาษาตังกุต โดยเป็นคู่มืออย่างง่ายเพื่อช่วยชาวต่างชาติออกเสียงและจดจำคำของภาษาหนึ่งด้วยคำของอีกภาษาหนึ่งที่พวกเขาสามารถจดจำได้ แหล่งที่สามมีพื้นฐานมาจากการสร้างใหม่ในปัจจุบัน ประกอบด้วยพจนานุกรมภาษาตังกุตฉบับต่างๆ การบันทึกการออกเสียงในพจนานุกรมนี้ใช้หลักการของ fanqie ซึ่งยืมมาจากรูปแบบการออกเสียงภาษาจีน
N.A. Nevsky ได้สร้างรูปแบบทางไวยากรณ์ของภาษาตังกุตขึ้นมาใหม่และสร้างพจนานุกรมตังกุต-จีน-อังกฤษควบคู่ไปกับการนำเสนอผลงานเมื่อ พ.ศ. 2503 ในปัจจุบันมีการสอนทางด้านตังกุตศึกษาในจีนมากขึ้น รวมถึงมีการเรียนการสอนในไต้หวัน ญี่ปุ่น อังกฤษ และสหรัฐอเมริกา
สำหรับในอังกฤษนั้น ในปี พ.ศ. 2561 ทางภาควิชาภาษาตะวันออก แห่งมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ก็ได้เปิดการเรียนภาษาตังกุตขั้นพื้นฐาน โดย ด.ร. เผิงเซี่ยงเฉียน (彭向前) ผู้เชี่ยวชาญภาษาตังกุตจากมหาวิทยาลัยหนิงเซี่ย ประเทศจีน มาทำการสอนที่เคมบริจด์เป็นเวลาหนึ่งปี ซึ่งอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของ ดร. อิมเร กลัมบอส (Dr Imre Galambos) ผู้เชี่ยวชาญด้านตังกุตวิทยาและตุนหวงวิทยาแห่งมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ทำให้มหาวิทยาลัยเคมบริจด์เป็นหนึ่งในสถาบันการศึกษาหลักที่สำคัญด้านตังกุตวิทยา(Tangutology) ประจำภูมิภาคยุโรป ที่ยังทำการสอนด้านนี้อยู่ในปัจจุบัน
สัทวิทยา
[แก้]พยางค์ในภาษาตังกุตมีโครงสร้างแบบ CVC และมีวรรณยุกต์สองเสียง
พยัญชนะ
[แก้]| ชื่อภาษาจีน | คำแปลภาษาอังกฤษ | ศัพท์ใหม่ | Arakawa | Gong |
|---|---|---|---|---|
| 重唇音類 | heavy lip | bilabials | p, ph, b, m | p, ph, b, m |
| 軽唇音類 | light lip | labio-dentals | f, v, w | |
| 舌頭音類 | tongue tip | dentals | t, th, d, n | t, th, d, n |
| 舌上音類 | upper tongue | ty', thy', dy', ny' | ||
| 牙音類 | ga-like | velars | k, kh, g, ng | k, kh, g, ŋ |
| 歯頭音類 | tooth tip | dental affricates and fricatives | ts, tsh, dz, s | ts, tsh, dz, s |
| 正歯音類 | true tooth | palatal affricates and fricatives | c, ch, j, sh | tɕ, tɕh, dʑ, ɕ |
| 候音類 | laryngeals | ', h | ., x, ɣ | |
| 流風音類 | flowing air | resonants | l, lh, ld, z, r, zz | l, lh, z, r, ʑ |
สระ
[แก้]| 普通母音 | 緊候母音 | 捲舌母音 | |
|---|---|---|---|
| close | i I u | iq eq uq | ir Ir ur |
| mid | e o | eq2 oq | er or |
| open | a | aq | ar |
อ้างอิง
[แก้]- ↑ "Khara-Khoto: The Black City" (PDF). IDP News: Newsletter of the International Dunhuang Project (ภาษาอังกฤษ). No. 2. January 1995. pp. 2–3. ISSN 1354-5914. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2007-06-30. สืบค้นเมื่อ 2009-07-03.
- ↑ Gong, Xun (2020). "Uvulars and Uvularization in Tangut Phonology". Language and Linguistics (ภาษาอังกฤษ). 21 (2): 175–212. doi:10.1075/lali.00060.gon. S2CID 216275709.
- ↑ Jacques, Guillaume (2012). "The Tangut Kinship System in Qiangic Perspective". ใน Hill, Nathan W. (บ.ก.). Medieval Tibeto-Burman Languages IV (ภาษาอังกฤษ). Brill. pp. 211–257. doi:10.1163/9789004233454_010. ISBN 978-90-04-23345-4.
- ↑ Lai, Yunfan; Gong, Xun; Gates, Jesse P.; Jacques, Guillaume (2020-12-01). "Tangut as a West Gyalrongic language". Folia Linguistica. Walter de Gruyter GmbH. 54 (s41–s1): 171–203. doi:10.1515/flih-2020-0006. ISSN 1614-7308. S2CID 229165606.
ข้อมูล
[แก้]- Jacques, Guillaume (2009). The origin of vowel alternations in the Tangut verb Language and Linguistics. 10.1:17–27.
- Jacques, Guillaume (2011). The structure of the Tangut verb Journal of Chinese Linguistics. 39.2:419–441.
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]
- James Matisoff, 2004. "Brightening" and the place of Xixia (Tangut) in the Qiangic subgroup of Tibeto-Burman
- Ксения Кепинг. Последние статьи и документы. (Ksenia Kepping. Last Works and Documents.) (ในภาษารัสเซียและอังกฤษ)
- 西夏に関するページ (ในภาษาญี่ปุ่น)
- Translating Chinese Tradition and Teaching Tangut Culture An open access monograph by Imre Galambos about Tangut translations of Chinese literary texts. First chapters of the work contain a detailed account on the discovery of Tangut material and the history of Tangutology
- Downes Alan How does Tangut work? PhD thesis, Macquarie University 2018