ขอมสบาดโขลญลำพง

ขอมสบาญโขลญลำพง
พระมหากษัตริย์สุโขทัย (พิพาท)
ครองราชย์	พุทธศตวรรษที่ 18 – 1780
ก่อนหน้า	พ่อขุนศรีนาวนำถุม
ถัดไป	พ่อขุนศรีอินทราทิตย์

ขอมสบาดโขลญลำพง ตามเรื่องราวในศิลาจารึกสุโขทัยหลักที่ 2 กล่าวว่า เป็นนายทหารขอมที่ได้นำกำลังเข้ายึดเมืองสุโขทัย ภายหลังพ่อขุนศรีนาวนำถุมสวรรคต โดยระยะเวลาในการมีอำนาจการปกครองกรุงสุโขทัยของขอมสบาดโขลญลำพงยังไม่เป็นที่ชัดเจนในปัจจุบัน อาจเป็นไปได้ว่าขอมสบาดโขลญลำพงมีความสัมพันธ์เป็นเครือญาติของตระกูลพ่อขุนศรีนาวนำถุม แต่ยอมรับอำนาจอิทธิพลของขอม-ละโว้

ศัพทมูลวิทยา

ตาม ภาษาเขมรเมืองสุรินทร์ นิยามคำว่า ขอมสบาดโขลญลำพง หมายถึง "ชาวขอมที่เป็นโรคเท้าแสนปม" เมื่อพิจารณาจากความหมายแต่ละคำพบว่าน่าจะเป็นคำเรียกบุคคลตามลักษณะที่ปรากฏ (คล้ายกับฉายา) มากกว่าชื่อยศหรือตำแหน่ง โดยแยกออกเป็น ขอม + สบาดโขลญ + ลำพง มีความหมายดังนี้

• ขอม แปลว่า เป็นชาวขอม

• สบาดโขลญ แยกเป็น สบาด + โขลญ โดยคำว่า สบาด เมื่อปริวรรตกลับไปเป็นเสียงในภาษาสยาม-ขอมจะเขียนว่า ซแบ๊ย์ก แปลว่า "หนัง ผิว" และคำว่า โขลญ ปริวรรตกลับไปจะเขียนว่า คลวน หรือ คลูน แปลว่า "ตัว กาย" เมื่อนำสองคำรวมกัน สบาดโขลญ จึงหมายถึง "ผิวตัว" หรือ "ผิวกาย"

• ลำพง ปริวรรตกลับไปเป็นเสียงในภาษาสยาม-ขอมจะเขียนว่า ลำป็วง มี 2 ความหมาย คือ "อาการหรือสิ่งของที่ผุดหรือโผล่ออกมาเป็นปุ่มหรือปมเล็ก ๆ" และ "พืชประเภทเถาชนิดหนึ่ง มีผลกลมเกลี้ยงขนาดโตประมาณปลายนิ้วก้อย เมื่อยังดิบอยู่จะมีสีเขียวเข้ม เมื่อสุกแล้วจะมีสีดำ รับประทานได้"

เมื่อเปรียบเทียบข้อสันนิษฐานโดยอาศัยภาษาเขมรเมืองสุรินทร์ คำว่า ขอมสบาดโขลญลำพง กับตำนานเรื่อง ท้าวแสนปม พบว่ายังสอดคล้องกันซึ่งท้าวแสนปมเป็นบุคคลที่ถูกกล่าวถึงในตำนานดังกล่าวคือขอมสบาดโขลญลำพงนั่นเอง

ยุทธการยึดสุโขทัย

จนกระทั่งในปี พ.ศ. 1781 ขอมสบาดโขลญลำพง ถูกพ่อขุนบางกลางหาว เจ้าเมืองบางยาง และพ่อขุนผาเมือง เจ้าเมืองราด ซึ่งเป็นสหายสนิทกันและมีสายสัมพันธ์ทางเครือญาติได้ร่วมกันยึดอำนาจการปกครองดินแดนสุโขทัยได้ในที่สุด ต่อมาพ่อขุนผาเมืองได้นำกองทัพออกจากสุโขทัย เพื่อให้พ่อขุนบางกลางหาวได้ขึ้นครองราชเป็นกษัตริย์สุโขทัย พร้อมทั้งมอบพระแสงขรรค์ชัยศรี และเฉลิมพระนามให้เป็นเกียรติแก่พ่อขุนบางกลางหาวว่า "ศรีอินทรบดินทราทิตย์" แต่สุดท้ายพ่อขุนบางกลางหาวทรงใช้พระนามว่า "พ่อขุนศรีอินทราทิตย์" ซึ่งเป็นต้นราชวงศ์พระร่วงแห่งกรุงสุโขทัย

งานวิจัย

ศาสตราจารย์ ยอร์ช เซเดส์ ได้ให้ความหมายของคำว่า "ขอมสบาด" แปลว่าเขมรดง ส่วน "โขลญลำพง" คือคำสำหรับเรียกคนทำงานประจำเทวสถานหรือวัดวาอาราม

นอกจากนี้เรื่องราวเกี่ยวกับขอมสบาดโขลญลำพงยังคงเป็นที่คลุมเครือเนื่องจากมีการกล่าวถึงชื่อนี้เฉพาะในศิลาจารึกสุโขทัยหลักที่ 2 เท่านั้น เป็นหลักฐานอ้างอิงเพียงชิ้นเดียว (รวมทั้งชื่อของพ่อขุนศรีนาวนำถมและพ่อขุนผาเมืองด้วย)

ในวัฒนธรรมสมัยนิยม

มีนักแสดงผู้รับบท ขอมสบาดโขลญลำพง ได้แก่

• ธานินทร์ ทัพมงคล จากละครเรื่อง นางเสือง (2535)
• พชรพล จั่นเที่ยง จากละครเวทีเรื่อง นางเสือง (2556)
• รังสรรค์ ปัญญาเรือน จากภาพยนตร์เรื่อง พระร่วง มหาศึกสุโขทัย (2568)

อ้างอิง

บรรณานุกรม

• ขจร สุขพานิช (1978). คำบรรยายประวัติศาสตร์ไทย พ.ศ. 1600-2310. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร.

รัชสมัยก่อนหน้า		ขอมสบาดโขลญลำพง		รัชสมัยถัดไป
พ่อขุนศรีนาวนำถุม		ไม่ทราบ (ไม่ทราบปี)		พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ราชวงศ์พระร่วง (ไม่ทราบ)