อาเรบีตซา

อาเรบีตซา
ชนิด	อักษรอาหรับ-เปอร์เซีย
ช่วงยุค	คริสต์ศตวรรษที่ 15–20
ภาษาพูด	ภาษาบอสเนีย

หนังสือเขียน Bosnian Book of the Science of Conduct ที่ตีพิมพ์ใน ค.ศ. 1831 โดยAbdulvehab Ilhamija ผู้เขียนและกวีชาวบอสเนีย เขียนด้วยอักษรอาเรบีตซา

อาเรบีตซา (บอสเนีย: arebica, آرەبـٖٮڄآ, ออกเสียง: [arebit͡sa] ) หรือ อาราบีตซา (arabica) เป็นอักษรอาหรับรูปแบบหนึ่งที่ใช้เขียนภาษาบอสเนีย (بۉسانسقٖى يەزٖٮق) เคยใช้เมื่อราวคริสต์ศตวรรษที่ 15-19 (พุทธศตวรรษที่ 20-24) เป็นความพยายามของมุสลิมที่จะพัฒนาอักษรอาหรับมาใช้เขียนภาษาบอสเนียนอกเหนือจากอักษรละตินและอักษรซีริลลิกสำหรับภาษาเซอร์เบีย หนังสือที่พิมพ์ด้วยอักษรนี้ตีพิมพ์ครั้งสุดท้ายเมื่อ ค.ศ. 1941 (พ.ศ. 2484) อักษรนี้ใช้ในทางศาสนาและการบริหาร แต่ใช้น้อยกว่าอักษรอื่น ๆ

ต้นกำเนิด

อักษรอาเรบีตซามีพื้นฐานมาจากตัวเขียนเปอร์เซีย-อาหรับที่เคยใช้ในจักรวรรดิออตโตมัน โดยเพิ่มอักษรสำหรับเสียง t͡s, ʎ และ ɲ ซึ่งไม่มีในภาษาอาหรับ ภาษาเปอร์เซีย หรือภาษาตุรกีออตโตมัน ในที่สุดก็มีการประดิษฐ์ตัวอักษรแทนเสียงสระได้ทุกเสียง อาเรบีตซาจึงจัดเป็นระบบสระ-พยัญชนะโดยแท้จริง ไม่ใช่อักษรไร้สระ

รูปแบบล่าสุดของอักษรอาเรบีตซาออกแบบโดย Mehmed Džemaludin Čaušević เมื่อราวปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 (ต้นพุทธศตวรรษที่ 25) เรียกว่าแบบมาทูฟอวีตซา (Matufovica), มาทูฟอวาตชา (Matufovača) หรือเมกเทบีตซา (Mektebica)

พยัญชนะ

รูปแบบสุดท้ายของอักษรอาเรบีตซาประดิษฐ์ขึ้นในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 โดย Mehmed Džemaludin Čaušević.

อักษรละติน	อักษรซีริลลิก	อาเรบีตซา
		รูปเชื่อม			รูปเดี่ยว
		ท้าย	กลาง	หน้า
A a	А а	ـآ		آ
B b	Б б	ـب	ـبـ	بـ	ب
C c	Ц ц	ـڄ	ـڄـ	ڄـ	ڄ
Č č	Ч ч	ـچ	ـچـ	چـ	چ [b]
Ć ć	Ћ ћ
D d	Д д	ـد		د
Dž dž	Џ џ	ـج	ـجـ	جـ	ج [c]
Đ đ	Ђ ђ
E e	Е е	ـە		ە
F f	Ф ф	ـف	ـفـ	فـ	ف
G g	Г г	ـغ	ـغـ	غـ	غ
H h	Х х	ـح	ـحـ	حـ	ح
I i	И и	ـاٖى ـٖى	ـاٖٮـ ـٖٮـ	اٖٮـ	اٖى [a]
J j	Ј ј	ـي	ـيـ	يـ	ي
K k	К к	ـق	ـقـ	قـ	ق
L l	Л л	ـل	ـلـ	لـ	ل
Lj lj	Љ љ	ـڵ	ـڵـ	ڵـ	ڵ
M m	М м	ـم	ـمـ	مـ	م
N n	Н н	ـن	ـنـ	نـ	ن
Nj nj	Њ њ	ـںٛ	ـٮٛـ	ٮٛـ	ںٛ [b]
O o	О о	ـۉ		ۉ
P p	П п	ـپ	ـپـ	پـ	پ
R r	Р р	ـر		ر
S s	С с	ـس	ـسـ	سـ	س
Š š	Ш ш	ـش	ـشـ	شـ	ش
T t	Т т	ـت	ـتـ	تـ	ت
U u	У у	ـۆ		ۆ
V v	В в	ـو		و
Z z	З з	ـز		ز
Ž ž	Ж ж	ـژ		ژ

หมายเหตุ

• ^a เครื่องหมายเสริมสัทอักษรใต้ ا ปรากฏบนตัวอักษรก่อนหน้า ى
• ^b Mustafić ใช้ ڃ กับ ݩ แทน กับ สำหรับอักษร Ć ć/Ћ ћ และ Nj nj/Њ њ
• ^c Mustafić ใช้ ݗ ส่วน Al-Zubi กับ Čičak-Al-Zubi ใช้ ڠ สำหรับอักษร Đ đ/Ђ ђ

ตัวแฝด

เหมือนกับภาษาอาหรับมาตรฐาน เมื่อ ا เชื่อมด้วย ل หรือ ڵ จะใช้ตัวแฝดแทน

อักษรละติน	อักษรซีริลลิก	อาเรบีตซา
		รูปเชื่อม			รูปเดี่ยว
		ท้าย	กลาง	หน้า
la	ла	ـلا		لا
lja	ља	ـڵا		ڵا

ตัวอย่าง

ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ข้อที่ 1

บอสเนีย (อาเรบีตซา):	سوا ڵۆدسقا بیچا راجايۆ سە سلۉبۉدنا ای يەدناقا ۆ دۉستۉيانستوۆ ای پراویما. ۉنا سۆ ۉبدارەنا رازۆمۉم ای سویيەشڃۆ ای ترەبا دا يەدنۉ پرەما درۆغۉمە پۉستۆپايۆ ۆ دۆحۆ براتستوا.‎
บอสเนีย (อักษรละติน):	Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima. Ona su obdarena razumom i sviješću i treba da jedno prema drugome postupaju u duhu bratstva.
บอสเนีย (อักษรซีริลลิก):	Сва људска бића рађају се слободна и једнака у достојанству и правима. Она су обдарена разумом и свијешћу и треба да једно према другоме поступају у духу братства.
ไทย:	มนุษย์ทั้งปวงเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในศักดิ์ศรี และสิทธิ ต่างในตนมีเหตุผลและมโนธรรม และควรปฏิบัติต่อกันด้วยจิตวิญญาณแห่งภราดรภาพ

เตหะราน

บอสเนีย (อาเรบีตซา):	تەهەران يە غلاونی ای نايوەڃی غراد ایرانا، سيەدیشتە تەهەرانسقە پۉقرايینە ای يەدان ۉد نايوەڃیح غرادۉوا سویيەتا.‎
บอสเนีย (อักษรละติน):	Teheran je glavni i najveći grad Irana, sjedište Teheranske pokrajine i jedan od najvećih gradova svijeta.
บอสเนีย (อักษรซีริลลิก):	Техеран је главни и највећи град Ирана, сједиште Техеранске покрајине и један од највећих градова свијета.
ไทย:	เตหะรานเป็นเมืองหลวงและเมืองที่ใหญ่ที่สุดของประเทศอิหร่าน ซึ่งเป็นเมืองหลักของจังหวัดเตหะรานและเป็นหนึ่งในเมืองที่ใหญ่ที่สุดในโลก

อ้างอิง

• Enciklopedija leksikografskog zavoda, entry: Arabica. Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb, 1966

แหล่งข้อมูลอื่น

• Ottoman Turkish / Arabic keyboard (including Bosnian characters)
• UDHR in Arebica (Bosnian)
• Adnan Tufekčić, Arebica in Bosnia – Short Notes and One Review: From the Treasury of Bosnian Authentic Syncretism, Spirit of Bosnia No 15 (04), 2020