อักษรชาห์มุขี

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
อักษรชาห์มุขี
Shahmukhi nastaliq.png
"ชาห์มุขี" ในแบบอักษรแนสแทอ์ลีก
ชนิดอักษรไร้สระ
ภาษาพูดภาษาปัญจาบ
ระบบแม่
ช่วงยูนิโคดU+0600 to U+06FF

U+0750 to U+077F
U+08A0 to U+08FF
U+FB50 to U+FDFF

U+FE70 to U+FEFF
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด

ชาห์มุขี (ปัญจาบ: شاہ مُکھی, อักษรคุรมุขี: ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ, แปลตรงตัว 'จากพระโอษฐ์ของชาห์') เป็นอักษรเปอร์เซีย-อาหรับดัดแปลงที่มุสลิมชาวปัญจาบ (โดยหลักอยู่ในแคว้นปัญจาบ) ใช้เขียนภาษาปัญจาบ[1][2][3][4] โดยทั่วไปเขียนด้วยแบบอักษรแนสแทอ์ลีก[3][4] ซึ่งภาษาอูรดูก็ใช้แบบอักษรนี้ด้วย[5] อักษรเปอร์เซีย-อาหรับเป็นหนึ่งในสองอักษรที่ใช้เขียนภาษาปัญจาบ ส่วนอีกอักษรหนึ่งคืออักษรคุรมุขีที่ชาวซิกข์และฮินดูในรัฐปัญจาบใช้[3][6][4]

อักษรชาห์มุขีเขียนจากขวาไปซ้าย ในขณะที่อักษรคุรมุขีเขียนจากซ้ายไปขวา[7][8][4]

อักษรชาห์มุขีใช้ครั้งแรกโดยกวีที่นับถือลัทธิศูฟีในปัญจาบ[9] และกลายเป็ระบบการเขียนตามแบบแผนของมุสลิมในแคว้นปัญจาบ ประเทศปากีสถาน หลังการขีดเส้นแบ่งอินเดีย ในขณะที่ชาวฮินดูและซิกข์ส่วนใหญ่ในรัฐปัญจาบ ประเทศอินเดีย ใช้อักษรคุรมุขีหรือเทวนาครีในการเขียนภาษาปัญจาบ[6]

ชุดตัวอักษร[แก้]

เครื่องหมายเสริมสัทอักษรสระ[แก้]

ถึงแม้ว่าปกติจะไม่เขียนเครื่องหมายและกล่าวถึงเฉพาะโดยนัย[4] อักษรชาห์มุขีมีเครื่องหมายเสริมสัทอักษรจากภาษาอาหรับ เหมือนกันภาษาอูรดู[10] เพื่อแสดงสระสั้น[11]

เครื่องหมายเสริมสัทอักษรในอักษรชาห์มุขี
สัญลักษณ์ ชื่อ การใช้งาน สัทอักษรสากล หมายเหตุ
ٰ Khari Zabar a [ə] ใช้ในคำยืมภาษาอาหรับ เช่น ‘عیسیٰ’ (‘พระเยซู’)
َ Zabar a [ə]
ً Zabar Tanwīn -an [ən] ใช้ในคำยืมภาษาอาหรับ เช่น ‘فوراً’ (‘ทันที’)
ٓ Maddah ā [ɑː] ใช้เฉพาะ Alif Maddah (ا + ٓ = آ) ไม่มีการเขียนแบบเดี่ยว
ِ Zer i [ɪ] เขียนใต้ตัวอักษร
ٍ Zer Tanwīn in [ɪn] แทบไม่พบในคำยืมภาษาอาหรับ เขียนใต้ตัวอักษร
ُ Pesh u [u]
ٔ Hamza หลายแบบ - ใช้บนสระเพื่อระบุสระประสมระหว่างสองคำ เช่น: ‘ئ’, ‘ۓ’, ‘ؤ‘ และ أ ไม่มีการเขียนแบบเดี่ยว
ّ Tashdīd ซ้ำเสียง [.] ทำให้พยัญชนะมีสองตัว ด้วยการตั้งบนพยัญชนะนั้น - کّ = kk

พยัญชนะ[แก้]

ลำดับ ชื่อ[12] สัทอักษรสากล รูปท้าย รูปกลาง รูปต้น รูปเดี่ยว อักษรคุรมุขี
1 الف alif /ɑː,äː, ʔ, ∅/ ـا ـا ا ا ਅ, ਆ (รูปกลาง)
2 بے bē /b/ ـب ـبـ بـ ب ਬ
3 پے pē /p/ ـپ ـپـ پـ پ ਪ
4 تے tē /t/ ـت ـتـ تـ ت ਤ
5 ٹے ṭē /ʈ/ ـٹ ـٹـ ٹـ ٹ ਟ
6 ثے s̱ē /s/ ـث ـثـ ثـ ث ਸ
7 جيم jīma /d͡ʒ/ ـج ـجـ جـ ج ਜ
8 چے cē /t͡ʃ/ ـچ ـچـ چـ چ ਚ
9 وڈّی حے waḍḍi ḥē /ɦ/ ـح ـحـ حـ ح ਹ
10 خے k͟hē /x/ ـخ ـخـ خـ خ ਖ਼
11 دال dāla /d/ ـد ـد د د ਦ
12 ڈال ḍāla /ɖ/ ـڈ ـڈ ڈ ڈ ਡ
13 ذال ẕāla /z/ ـذ ـذ ذ ذ ਜ਼
14 رے rē /r/ ـر ـر ر ر ਰ
15 ڑے ṛē /ɽ/ ـڑ ـڑ ڑ ڑ ੜ
16 زے zē /z/ ـز ـز ز ز ਜ਼
17 ژے zhē /ʒ/ ـژ ـژ ژ ژ -
18 سین sīna /s/ ـس ـسـ سـ س ਸ
19 شین shīna /ʃ/ ـش ـشـ شـ ش ਸ਼
20 صاد ṣwāda /s/ ـص ـصـ صـ ص ਸ
21 ضاد ẓwāda /z/ ـض ـضـ ضـ ض ਜ਼
22 طوۓ t̤o'ē /t/ ـط ـطـ طـ ط ਤ
23 ظوۓ z̤o'ē /z/ ـظ ـظـ ظـ ظ ਜ਼
24 عین ʻaina /ə,ɑː,ɪ,iː,u,uː,oː,ɔː,eː,ɛː, ʔ, ∅/ ـع ـعـ عـ ع ਅ,ਆ,ਇ,ਈ,ਉ,ਊ,ਏ,ਐ,ਓ,ਔ
25 غین g͟haina /ɣ/ ـغ ـغـ غـ غ ਗ਼
26 فے fē /f/ ـف ـفـ فـ ف ਫ਼
27 قاف qāfa /q/ ـق ـقـ قـ ق ਕ਼
28 کاف kāfa /k/ ـک ـکـ کـ ک ਕ
29 گاف gāfa /ɡ/ ـگ ـگـ گـ گ ਗ
30 لام lāma /l/ ـل ـلـ لـ ل ਲ
31[13] لؕام ḷāma /ɭ/ ـلؕ ـلؕـ لؕـ لؕ ਲ਼
32 میم mīma /m/ ـم ـمـ مـ م ਮ
33 نون nūna /n, ɲ/ ـن ـنـ نـ ن ਨ
34[13] ݨون ṇūṇa /ɳ/ ـݨ ـݨـ ݨـ ݨ ਣ
35 نون غنّہ nūn ġunnah /◌̃, ŋ/ ـں ـن٘ـ ن٘ـ ں

(ن٘)

ੰ, ਂ
36 واؤ wā'oa /ʋ, uː, ʊ, oː, ɔː/ ـو ـو و و ੳ, ਵ
37 نکی ہے
گول ہے 		choṭī hē
gol hē 		/ɦ, ɑː, e:/ ـہ ـہـ ہـ ہ ਹ
38 دو چشمی ہے do-cashmī hē /ʰ/ หรือ /ʱ/ ـھ ـھـ ھ ھ หลายแบบ / ੍ਹ
39 ہمزہ hamzah /ʔ/, /∅/ ء ء ء ء -
40 چھوٹی يے choṭī yē /j, iː/ ـی ـیـ یـ ی ੲ, ਯ
41 وڈّی يے waḍḍi yē /ɛː, eː/ ـے N/A N/A ے ੇ, ੈ

ไม่มีศัพท์ภาษาปัญจาบใดที่เริ่มต้นด้วย ں, ھ, ڑ หรือ ے

  • ے (waddi ye) พบเฉพาะในตำแหน่งท้าย เมื่อมีรูปเขียนที่ออกเสียงเป็น e (ਏ) หรือ æ (ਐ) และอยู่ในตำแหน่งต้นหรือกลาง จะเขียนในรูป یَ แทน
  • รูปสระแบ่งได้ดังนี้:
อักษรโรมัน ท้าย กลาง ต้น
a (ਅ) ـہ ـَ اَ
ā (ਆ) یٰ ـَا آ
i (ਇ) N/A ـِ اِ
ī (ਈ) ـِى ـِيـ اِی
ē (ਏ) ـے‬ ـيـ اے
ai (ਐ) ـَے‬ ـَيـ اَے
u (ਉ) N/A ـُ اُ
ū (ਊ) ـُو اُو
o (ਓ) ـو او
au (ਔ) ـَو اَو

ภาพ[แก้]

  • ตัวอย่างกวีในอักษรชาห์มุขีโดย Bulleh Shah กวีศูฟีคนสำคัญ

    ตัวอย่างกวีในอักษรชาห์มุขีโดย Bulleh Shah กวีศูฟีคนสำคัญ

  • ตัวอย่างอีกกวีหนึ่งโดย Bulleh Shah ในอักษรชาห์มุขี

    ตัวอย่างอีกกวีหนึ่งโดย Bulleh Shah ในอักษรชาห์มุขี

ดูเพิ่ม[แก้]

อ้างอิง[แก้]

  1. ↑ Evans, Lorna Priest; Malik, M.G. Abbas (1 May 2019). "Unicode Proposal for ArLaam" (PDF). Unicode. Punjabi Parchar. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 21 April 2020. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
  2. ↑ Singh Saini, Tejineder; Singh Lehal, Gurpreet; S Kalra, Virinder (August 2008). "Shahmukhi to Gurmukhi Transliteration System". Aclweb.org. Coling 2008 Organizing Committee: 177–180. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 14 August 2017. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Sharma, Saurabh; Gupta, Vishal (May 2013). "Punjabi Documents Clustering System" (PDF). Journal of Emerging Technologies in Web Intelligence. 5 (2): 174. doi:10.4304/JETWI.5.2.171-187. S2CID 55699784. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 21 April 2020. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 Dhanju, Kawarbir Singh; Lehal, Gurpreet Singh; Saini, Tejinder Singh; Kaur, Arshdeep (October 2015). "Design and Implementation of Shahmukhi Spell Checker" (PDF). Learnpunjabi.org. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 21 December 2018. สืบค้นเมื่อ 2 May 2020.
  5. ↑ Malik, Muhammad Ghulam Abbas; Boitet, Christian; Bhattcharyya, Pushpak (27 June 2012) [2010]. "ANALYSIS OF NOORI NASTA'LEEQ FOR MAJOR PAKISTANI LANGUAGES". King AbdulAziz University. Penang, Malaysia. p. 4. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 15 August 2017. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
  6. ↑ 6.0 6.1 Dorren, Gaston (2018). Babel: Around the World in Twenty Languages. Profile Books. ISBN 978-1782832508.
  7. ↑ Sharma, Saurabh; Gupta, Vishal (May 2013). "Punjabi Documents Clustering System" (PDF). Journal of Emerging Technologies in Web Intelligence. 5 (2): 174. doi:10.4304/JETWI.5.2.171-187. S2CID 55699784. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 21 April 2020. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
  8. ↑ Handbook of Literacy in Akshara Orthography. Springer. 2019. p. 142. ISBN 978-3030059774.
  9. ↑ Omer Tarin, 'Hazrat Baba Farid Ganj Shakar and the evolution of the literary Punjabi:A Brief Review' in Journal of Humanities and Liberal Arts, 1995, pp.21-30
  10. ↑ Bhardwaj, Mangat (2016). Panjabi: A Comprehensive Grammar. Routledge. p. 378. ISBN 978-1317643265. It is an ancient Arabic writing tradition (carried on in Persian, Urdu and Shahmukhi) to omit the diacritics (except the Hamza) in ordinary writing and to depend on the context to interpret a word.
  11. ↑ "Punjabi - Shahmukhi Script". sanlp.org. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 September 2019. สืบค้นเมื่อ 22 April 2020.
  12. ↑ Delacy 2003, p. XV–XVI.
  13. ↑ 13.0 13.1 แทบไม่ค่อยใช้ในวรรณกรรม เว้นแต่จะระบุการออกเสียงของอักษรที่ไม่ม้วนลิ้น

แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=อักษรชาห์มุขี&oldid=10457478"