ภาษาเนวาร์

ภาษาเนวารี
नेपाल भाषा
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศอินเดีย
ภูมิภาค	เนปาล, อินเดีย, ภูฏาน
จำนวนผู้พูด	ประมาณ 1 ล้าน  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	จีน-ทิเบต ทิเบต-พม่า หิมาลัย ภาษาเนวารี
ระบบการเขียน	อักษรเทวนาครี เคยเขียนด้วยอักษรรัญชนา
รหัสภาษา
ISO 639-2	new
ISO 639-3	new

ภาษาเนวารี หรือเนปาล ภาษา (नेपाल भाषा, Nepal Bhasa, Newah Bhaye) เป็นภาษาหลักภาษาหนึ่งของเนปาล อยู่ในตระกูลทิเบต-พม่า เป็นภาษาในตระกูลนี้เพียงภาษาเดียวที่เขียนด้วยอักษรเทวนาครี พูดโดยชาวเนวาร์ ซึ่งอยู่ในหุบเขากาฏมาณฑุ มีความคล้ายคลึงกับภาษากลุ่มอินโด-อิหร่านด้วย

การแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์

มีผู้พูดในเนปาลราว 1 ล้านคน เมื่อพ.ศ. 2544 มีผู้พูดนอกประเทศเนปาลราว 2 -3 พันคน ผู้พูดกระจายไปในบริเวณต่างๆ ดังนี้

• ในเนปาล: หุบเขากาฏมาณฑุ โทลาขา เพเนปา ธุลิเขล ภิมเผที (มักวันปุร์) ปาเนาตี ปัลปา ตริศุลี นุวาโกต โภชปุร์ พิรัตนาคาร์ พักลุง พันทิปุร์ พิรคุลี เหตาอุนทา และเมืองอื่นๆ
• ในอินเดีย: รัฐสิกขิม รัฐเบงกอลตะวันตก เพตติอาห์ และอันดามัน
• ในทิเบต: ขาสา

เนื่องจากการอพยพ จึงมีผู้พูดภาษาเนวารี กระจายไปในหลายประเทศ เช่น ญี่ปุ่น สหรัฐ และอังกฤษ

ประวัติและพัฒนาการ

ต้นกำเนิดของภาษานี้ไม่แน่ชัด นอกจากมีข้อมูลว่าได้รับอิทธิพลจากภาษาทิเบต ภาษาไกราตี ภาษาไมถิลี ภาษาบาลี ภาษาสันสกฤต ภาษาคาส (ภาษาเนปาล) ภาษาฮินดีและภาษาอื่นๆ ในบริเวณนั้น ภาษานี้เข้ามาเป็นภาษากลางแทนที่ภาษาสันสกฤตในยุคกลางของเนปาล โดยเป็นภาษาที่ใช้ในศิลาเลขหรือศิลาจารึก หลักฐานเก่าสุดของภาษานี้คือ “ใบปาล์มจากอูกู พาหัล” มีอายุราว พ.ศ. 1657 ตัวอย่างบางบรรทัดซึ่งเป็นการอภิปรายเกี่ยวกับธุรกิจและการค้าได้แก่

छीन ढाको तृसंघष परिभोग। छु पुलेंग कीत्य बिपार वस्त्र बिवु मिखा तिवु मदुगुन छु सात दुगुनव ल्है।

ภาษานี้มีการใช้อย่างต่อเนื่องในยุคกลางของเนปาล เป็นทั้งภาษาในกวีนิพนธ์และบทละคร ตัวอย่างเช่น หนังสือ โมโอลเทพศาศิเทพ เขียนโดย ชคัตประกาศ มัลลา ซึ่งเป็นการบรรยายถึงพระศิวะ

धु छेगुकि पाछाव वाहान तिलहित बिया हिङ लाहाति थाय थायस

ภาษานี้ถูกแทนที่ด้วยภาษาคาส (ภาษาเนปาล) ในสมัยราชวงศ์ศะห์ ภาษาคาสกลายเป็นภาษาราชการและเรียกว่าภาษาเนปาลี ส่วนภาษาเนวารีที่เคยใช้ชื่อภาษาเนปาลมาก่อน เปลี่ยนมาใช้ชื่อภาษาเนวารีแทน กวีที่มีชื่อเสียงของภาษาเนวารีคือ สิทธิทัส มหาชู ซึ่งมีชีวิตในยุคมืดของภาษาเนวารี เขาแปลรามายณะป็นภาษาเนวารี และเขียนบทกวีเกี่ยวกับศีลธรรม ตัวอย่างเช่น

सज्जन मनुष्या संगतनं मूर्ख नापं भिना वै पलेला लपते ल वंसा म्वति थें ल सना वै

ภาษาเนวารีมีการเปลี่ยนแปลงมากในระยะเวลาที่ผ่านมาจนแบ่งได้เป็นยุคเก่าและยุคใหม่ แต่ไม่มีจุดแบ่งที่ชัดเจนระหว่างสองยุคนี้ ภาษาเนวารียุคใหม่จัดเป็นตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่าที่ถูกทำให้เป็นอินเดียมากที่สุด ซึ่งเป็นผลมาจากการติดต่อกับผู้คนที่พูดภาษากลุ่มอินโด-อิหร่าน เป็นเวลาหลายศตวรรษ โดยเพิ่มการผันคำนาม การผันกริยาตามกาล ปัจจุบันภาษาเนวารียุคใหม่ มีการใช้อย่างแพร่หลายทั้งในสื่อสิ่งพิมพ์ โทรทัศน์ และเว็บไซต์