พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ ชั้น 3
เจ้าฟ้าชั้นตรี
ประสูติ23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2363
สิ้นพระชนม์29 ตุลาคม พ.ศ. 2404 (40 ปี)
พระบุตร26 องค์
ราชสกุลอิศรศักดิ์
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ
พระมารดาพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดาราวดี

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์ (23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2363 — 29 ตุลาคม พ.ศ. 2404) เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ กับพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดาราวดี เป็นต้นราชสกุล อิศรศักดิ์ ณ อยุธยา พระองค์เป็นเจ้าฟ้าวังหน้าพระองค์ที่สองต่อจากสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าพิกุลทอง กรมขุนศรีสุนทร และเป็นเจ้าฟ้าวังหน้าพระองค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์จักรี

พระประวัติ[แก้]

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์ ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2363 เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 12 ในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ กับพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดาราวดี เมื่อแรกประสูติมีฐานันดรศักดิ์เป็น พระองค์เจ้า ครั้นในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาพระองค์เจ้าอิศราพงศ์ขึ้นเป็น พระเจ้าวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงษ์ เกวลวงษวิสุทธิ์ สุรสีหุตมศักดิ์ อภิลักษณ์ปวโรภยชาติ บริสัษยนารถนราธิบดี[1] เมื่อปี พ.ศ. 2394 ถือเป็นเจ้าฟ้าวังหน้าพระองค์ที่สองต่อจากสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าพิกุลทอง กรมขุนศรีสุนทร ซึ่งเจ้าฟ้าอิศราพงศ์เป็นเจ้าฟ้าวังหน้าพระองค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์จักรี[2] และทรงเป็นเจ้านายพระองค์เดียวที่เป็นพระราชนัดดาของทั้งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (หลานปู่) และ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท (หลานตา)

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์ สิ้นพระชนม์เมื่อวันอังคารที่ 29 ตุลาคม พ.ศ. 2404 พระชันษา 40 ปี[3] พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงอธิบายถึงพระอาการประชวรของเจ้าฟ้าอิศราพงศ์ในพระราชหัตถเลขาถึงพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช ความว่า "...เจ้าฟ้าอิศราพงศ์เมื่อณวันจันทร์แรมสองค่ำเดือนสิบเอ็ด ได้ไปตามกระหม่อมฉันทอดกระฐินวัดบวรนิเวศ ที่แก้มของเธอข้างขวาเปนเมล็ดขึ้นมาแต่เมื่อไรไม่ทราบ เธอสำคัญว่าเปนสิว เธอบีบดังอาการเธอบีบสิว ก็ให้ปวดอักเสบบวมตั้งแต่หน้าตลอดลงมาถึงหน้าท้อง กรมนรานุชิตเสดจไปประทานยารักษา ครั้นอาการไม่ถอย ใช้ยาหมอบ้าง พระสงฆ์บ้าง กินแลทาแก้ไขไปหลายหมอ ที่บวมนั้นค่อยย่อมลง ครั้นณวันอาทิตย์แรมแปดค่ำเดือนสิบเอ็ดเวลากลางคืน พิศม์วรรณโรคนั้นกลับเข้าทำข้างใน ให้จุกเสียดบิ์ดอุจจาระปัสสาวะ มาจนวันอังคารแรมสิบค่ำเดือนสิบเอ็ดเวลาสี่โมงเช้าก็สิ้นชีวิตร กระหม่อมฉันได้ขึ้นไปอาบน้ำศพแล้วได้รับประทานจัดไว้ศพในโกษฐ์ตั้งไว้ที่บ้านของเธอ..."[4] พระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุผ้าขาว วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร วันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2404[5]

พระโอรสธิดา[แก้]

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์ มีพระโอรสธิดารวม 26 องค์ มีรายพระนามดังต่อไปนี้

  1. หม่อมเจ้าหญิงตะเภา
  2. หม่อมเจ้าหญิงจ้อย (สิ้นชีพิตักษัย 11 สิงหาคม พ.ศ. 2440 พระราชทานเพลิง ณ วัดชนะสงคราม เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม พ.ศ. 2453)
  3. หม่อมเจ้าหญิงแดง
  4. หม่อมเจ้าหญิงจริต
  5. หม่อมเจ้าชายกบ (สิ้นชีพิตักษัย 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2443)[6]
  6. หม่อมเจ้าหญิงอึ่ง
  7. หม่อมเจ้าหญิงดำ
  8. หม่อมเจ้าหญิงปุก เป็นพระชายาในพระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร ได้รับสถาปนาเป็นพระองค์เจ้าอรรคนารี
  9. หม่อมเจ้าหญิงนกกระจาบ
  10. หม่อมเจ้าหญิงเล็ก
  11. หม่อมเจ้าชายทั่ง (พ.ศ. 2381 — 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2462 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ ปี พ.ศ. 2465)
  12. หม่อมเจ้าชายถึก
  13. หม่อมเจ้าชายเข็ม (พ.ศ. 2387 — 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2430 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2431) มีโอรส คือ
    1. พระยาอุดมพงศ์เพ็ญสวัสดิ์ (หม่อมราชวงศ์ประยูร อิศรศักดิ์)
    2. หม่อมนิวัทธอิศรวงศ์ (หม่อมราชวงศ์พยอม อิศรศักดิ์)
  14. หม่อมเจ้าชายพุก
  15. หม่อมเจ้าชายหอบ (พระราชทานเพลิง ณ วัดดุสิดาราม พ.ศ. 2411)
  16. หม่อมเจ้าชายตุ้ย
  17. หม่อมเจ้าชายเปียก (พ.ศ. 2390 — 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2434 พระราชทานเพลิง ณ วัดสังเวชวิศยาราม เมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2435) มีโอรส คือ
    1. หม่อมอนุวงศ์วรพัฒน์ (หม่อมราชวงศ์สำเริง อิศรศักดิ์)
  18. หม่อมเจ้าหญิงปนปรุง บางแห่งว่าชื่อหม่อมเจ้าหญิงปุ้ย (พ.ศ. 2391 — 23 มีนาคม พ.ศ. 2459 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2460)
  19. หม่อมเจ้าชายโศภณ
  20. หม่อมเจ้าหญิงกาษร (25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2401 — 27 ตุลาคม พ.ศ. 2467 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ พ.ศ. 2468)
  21. หม่อมเจ้าชายราเชนทร์ (พ.ศ. 2402 — 7 มกราคม พ.ศ. 2470)
  22. หม่อมเจ้าชายบันลังก์ (พ.ศ. 2402 – 18 มีนาคม พ.ศ. 2428 พระราชทานเพลิง ณ วัดสังเวชวิศยาราม เมื่อวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2434)
  23. หม่อมเจ้าชายต่อม
  24. หม่อมเจ้าหญิงเลื่อน[7] (พ.ศ. 2404 — 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428)
  25. หม่อมเจ้าหญิงเจียน (พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2458)
  26. หม่อมเจ้าหญิงแฉ่ง (พระราชทานเพลิงพร้อมหม่อมเจ้าหญิงเจียน)

พระอิสริยยศ[แก้]

ธรรมเนียมพระยศของ
เจ้าฟ้าอิศราพงศ์
การทูลใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตนข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับพ่ะย่ะค่ะ/เพคะ
  • 23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2363 — พ.ศ. 2367 : พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศราพงศ์
  • พ.ศ. 2367 — พ.ศ. 2394 : พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศราพงศ์ [8][9]
  • พ.ศ. 2394 — 29 ตุลาคม พ.ศ. 2404 : พระเจ้าวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์
  • สมัยรัชกาลที่ 5 : พระเจ้าบวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์
  • สมัยรัชกาลที่ 6 : พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอิศราพงศ์

พงศาวลี[แก้]

อ้างอิง[แก้]

  1. จดหมายเหตุเรื่องทรงตั้งพระบรมวงษานุวงษ์ฯ, หน้า 123
  2. กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). ราชสกุลวงศ์ (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. p. 226. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-02-02. สืบค้นเมื่อ 2013-11-02.
  3. คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ กรมศิลปากร ราชสกุลวงศ์ เก็บถาวร 2017-02-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน พิมพ์ครั้งที่ 4; กรุงเทพฯ, สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์: 2554
  4. เทวะวงศ์วโรปการ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา (2465). พระราชหัดถเลขาในพระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รวมครั้งที่ 3 (PDF). พระนคร: โสภณพิพรรฒธนากร. p. 31-32.[ลิงก์เสีย]
  5. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4, หน้า 220.
  6. ราชกิจจานุเบกษา, 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2443 เล่ม 17 หน้า 46
  7. "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 1 (49): 435. 22 ธันวาคม พ.ศ. 2427. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= (help)
  8. ราชบัณฑิตยสถาน. พระเจ้าวรวงศ์เธอ (ตอนที่ ๑) (๒๒ พฤษภาคม ๒๕๕๒). เรียกดูเมื่อ 13 เมษายน 2556
  9. กรมศิลปากร, สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์. ราชสกุลวงศ์ เก็บถาวร 2017-02-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. พิมพ์ครั้งที่ 14. กรุงเทพฯ:สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. 2554, หน้า 229