สุมาเอี๋ยน

ซือหม่า หยาน
จักรพรรดิแห่งราชวงศ์จิ้นตะวันตก
จักรพรรดิจีน
ครองราชย์	8 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 266 – 17 พฤษภาคม ค.ศ. 290
ก่อนหน้า	เฉา ฮ่วน แห่งรัฐเว่ย์
ถัดไป	จักรพรรดิจิ้นฮุ่ย
ประสูติ	ค.ศ. 236
สวรรคต	17 พฤษภาคม ค.ศ. 290 (55 ปี)
จักรพรรดินี	หยาง ย่าน (楊艷) หยาง จื่อ (楊芷)
พระนามเต็ม ชื่อสกุล: ซือหม่า (จีน: 司馬; พินอิน: sīmǎ) ชื่อตัว: เหยียน (จีน: 炎; พินอิน: yán) รัชศก Taishi Xianning Taikang Taixi พระสมัญญานาม อู่ (จีน: 武; พินอิน: wǔ) วัดประจำรัชกาล ชื่อจู่ (จีน: 世祖; พินอิน: shìzǔ)
ราชวงศ์	จิ้น
พระราชบิดา	ซือหม่า เจา (司馬昭)
พระราชมารดา	หวัง ยฺเหวียนจี (王元姬)
ช่วงเวลา
เหตุการณ์สำคัญ	ผนวกแผ่นดินจีนเป็นหนึ่งเดียวสิ้นสุด ยุคสามก๊ก

พระเจ้าจิ้นอู่ตี้ (จีนตัวย่อ: 晋武帝; จีนตัวเต็ม: 晉武帝; พินอิน: Jìn Wǔ Dì; เวด-ไจลส์: Chin Wu-ti; ค.ศ. 236 – 17 พฤษภาคม ค.ศ. 290) ชื่อตัวว่า ซือหม่า หยาน (司馬炎) ตามสำเนียงกลาง หรือ สุมาเอี๋ยน ตามสำเนียงฮกเกี้ยน และชื่อรองว่า อันชื่อ (安世) เป็นหลานปู่ของสุมาอี้ (司馬懿 ซือหม่า อี้) หลานลุงของ สุมาสู (ซือหม่า ชื่อ) และเป็นบุตรชายของสุมาเจียว (司馬昭 ซือหม่า เจา) พระองค์กลายเป็นปฐมจักรพรรดิผู้ก่อตั้งราชวงศ์จิ้นหลังจากบังคับให้โจฮวน จักรพรรดิองค์ที่ 5 และองค์สุดท้ายของวุยก๊กสละราชบัลลังก์ให้กับพระองค์ พระองค์ครองราชย์ตั้งแต่ปี ค.ศ. 266 ถึง ค.ศ. 290 และหลังจากพิชิตง่อก๊กในปี ค.ศ. 280 พระองค์ก็กลายเป็นจักรพรรดิของจีนที่รวมเป็นหนึ่งอีกครั้ง พระเจ้าจิ้นอู่ตี้ยังเป็นที่รู้จักกันในความสุรุ่ยสุร่ายฟุ่มเฟือยและมักมากในกามของพระองค์ โดยเฉพาะหลังรวมแผ่นดินจีน ได้มีการเล่าขานกันว่า พระองค์ทรงมีกำลังวังชาที่น่าเหลือเชื่อซึ่งสามารถร่วมหลับนอนกับนางสนมนับร้อยนับพันคน

พระเจ้าจิ้นอู่ตี้มักถูกมองว่าเป็นผู้ปกครองที่เปี่ยมไปด้วยเมตตาปราณี แต่ก็ไร้ค่าไร้ประโยชน์ ความเมตตากรุณาของพระองค์นั้นได้บ่อนทำลายการปกครอง ในขณะที่พระองค์กลายเป็นผู้โอนอ่อนต่อตระกูลขุนนาง(世族 หรือ 士族, ชนชั้นเจ้าของที่ดินทางการเมืองหรือระบบข้าราชการจากราชวงศ์ฮั่นยันราชวงศ์ถัง) มากเกินไป การฉ้อราษฎร์บังหลวง และความสุรุยสุร่ายซึ่งสูบทรัพยากรของราษฎร์จนหมดสิ้น นอกจากนี้ เมื่อพระเจ้าจิ้นอู่ตี้สถาปนาราชวงศ์จิ้นขึ้นมาแล้ว พระองค์ทรงวิตกกังวลในเรื่องเสถียรภาพของการปกครอง และทรงเชื่อว่ารัฐก่อนหน้าอย่างวุยก๊กต้องล่มสลาย เนื่องจากไม่อุ้มชูชุบเลี้ยงวงศ์วานว่านเครือให้มั่นคง ดังนั้นพระองค์ทรงมอบอำนาจราชศักดิ์มหาศาลให้แก่พระปิตุลา พระภาดา และพระโอรสของพระองค์ รวมไปถึงอำนาจทางทหารได้อย่างมีอิสระ สิ่งนี้ได้ทำให้ราชวงศ์จิ้นตะวันตกต้องสั่นคลอนอย่างรุนแรง เนื่องจากเหล่าบรรดาอ๋องต่างมีส่วนร่วมในสงครามกลางเมืองซึ่งเป็นที่รู้จักกันในชื่อว่า สงครามแปดอ๋อง(八王之乱) หลังจากพระองค์สวรรคตได้ไม่นาน และการลุกฮือของห้าชนเผ่าซึ่งเกือบจะทำลายราชวงศ์จิ้นตะวันตกและบีบบังคับให้ราชวงศ์จิ้นตะวันออก ซึ่งเป็นรัฐที่รับช่วงต่อมาต้องอพยพไปยังพื้นที่ทางตอนใต้ของแม่น้ำห้วย

อ้างอิง

ก่อนหน้า		สุมาเอี๋ยน		ถัดไป
จักรพรรดิเว่ยยฺเหวียนตี้ วุยก๊ก		จักรพรรดิจีน (ค.ศ. 266–290)		จักรพรรดิจิ้นฮุ่ยตี้