สงครามอังกฤษ–พม่าครั้งที่สอง

สงครามอังกฤษ–พม่าครั้งที่สอง (อังกฤษ: Second Anglo-Burmese War; พม่า: ဒုတိယ အင်္ဂလိပ် မြန်မာ စစ်, ออกเสียง: [dṵtḭja̰ ɪ́ɰ̃ɡəleɪ̯ʔ mjəmà sɪʔ]; 5 เมษายน พ.ศ. 2395 – 20 ธันวาคม พ.ศ. 2395) เป็นสงครามสืบเนื่องจากการที่อังกฤษต้องการได้มณฑลพะโคหรือหงสาวดี หลังจากที่พระเจ้าแสรกแมงหรือพระเจ้าสารวดีขึ้นครองราชย์ต่อจากพระเจ้าจักกายแมง พระองค์ไม่ยอมรับสนธิสัญญายันดาโบ แต่ไม่กล้าทำผิดสัญญา ความสัมพันธ์ระหว่างพระองค์กับเฮนรี เบอร์นี ผู้แทนอังกฤษประจำพม่าเลวร้ายลงจนเบอร์นีย์ต้องออกจากพม่าไปใน พ.ศ. 2380 ผู้แทนอังกฤษคนใหม่ก็มาอยู่ได้ถึงแค่ พ.ศ. 2382 ก็ต้องออกไปอีก พ่อค้าชาวอังกฤษเรียกร้องให้อังกฤษทำสงครามกับพม่า แต่ในขณะนั้น อังกฤษติดทำสงครามกับอัฟกานิสถานอยู่ จน พ.ศ. 2385 ซึ่งในช่วงนั้น การรบระหว่างอังกฤษกับอัฟกานิสถานยังไม่สิ้นสุด พระเจ้าแสรกแมงได้นำกำลังทหารจำนวน 15,000 คนลงไปยังเมืองย่างกุ้งเพื่อบูชาพระเกศธาตุและเรียกร้องในอังกฤษคืนยะไข่และตะนาวศรีให้พม่า เมื่อข้อเรียกร้องไม่มีผล พระองค์ก็เสด็จกลับอมรปุระ ในปีเดียวกันนั้น พระองค์ก็เริ่มมีอาการสติฟั่นเฟือน เจ้าชายพุกามมินหรือพุกามแมง พระโอรสจึงยึดอำนาจ และจับพระราชบิดาขังคุกไว้ใน พ.ศ. 2388 จนกระทั่งพระเจ้าแสรกแมงสวรรคตใน พ.ศ. 2389

ความขัดแย้งระหว่างพ่อค้าอังกฤษกับขุนนางพม่าเกิดขึ้นเสมอในพะโค ต่อมา ใน พ.ศ. 2394 เมาโอ๊กเมียนหวุ่นประจำพะโคได้กล่าวหาได้กล่าวหากัปตันและลูกเรือชาวอังกฤษ 2 คนว่าทำผิดระเบียบเมืองท่าของพม่าและเป็นฆาตกร จึงนำตัวขึ้นศาลและสั่งปรับเป็นเงิน 1,000 รูปี ฝ่ายอังกฤษเห็นว่าเป็นการลบหลู่เกียรติจึงประท้วง เมื่อการเจรจาไม่ได้ผล อังกฤษจึงประกาศปิดอ่าวเมาะตะมะในเดือนมกราคม พ.ศ. 2394 และเข้ายึดเรือของกษัตริย์พม่าในวันที่ 22 มกราคม และทำลายเรือรบพม่าหลายลำ

อังกฤษเรียกร้องให้พม่าจ่ายค่าเสียหายให้อังกฤษและทำหนังสือขอโทษภายในวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2395 เมื่อพม่าไม่ทำตาม อังกฤษจึงเข้าโจมตีพม่า ยึดเมาะตะมะ ย่างกุ้ง พะสิม แปร พะโค ไปตามลำดับ อังกฤษประกาศผนวกมณฑลพะโคในวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2395 ในครั้งแรก อังกฤษเตรียมวางแผนจะโจมตีต่อไปถึงเมืองอมรปุระ แต่ทางพม่าได้เกิดกบฏขึ้น เจ้าชายมินดง พระอนุชาของพระเจ้าพุกามแมงซึ่งไม่เห็นด้วยกับการทำสงครามกับอังกฤษตั้งแต่ต้น ได้ก่อกบฏขึ้น และได้เป็นกษัตริย์องค์ต่อมา ระหว่างนั้น อังกฤษถือโอกาสรุกคืบขึ้ยไปถึงเมืองมายเด พระเจ้ามินดงได้ส่งบาทหลวงชาวอิตาลีมาขอสงบศึกกับอังกฤษ อังกฤษก็ส่งผู้แทนขึ้นไปยังราชสำนักพม่าเพื่อขอให้พม่ารับรองการผนวกพะโค แต่พระเจ้ามินดงปฏิเสธที่จะทำสนธิสัญญาใดๆกับอังกฤษ สงครามจึงยุติลงโดยไม่ได้ทำสนธิสัญญาสันติภาพระหว่างกัน แต่ในเขตที่อังกฤษยึดครองมีกองโจรพม่าออกมาต่อต้านอังกฤษ ซึ่งอังกฤษต้องปราบปรามจนถึง พ.ศ. 2413

อ้างอิง

• วิไลเลขา ถาวรธนสาร. สงครามอังกฤษ–พม่าครั้งที่ 2 ใน สารานุกรมประวัติศาสตร์สากลสมัยใหม่: เอเชีย เล่ม 1 อักษร A-B ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กทม.ราชบัณฑิตยสถาน. 2539. หน้า 163 - 166

แหล่งข้อมูลอื่น

• Stephen Luscombe (photos) Burma: The Second War
• George Dibley The Burma War of 1851 เก็บถาวร 2006-06-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

ดูเพิ่ม

• สงครามอังกฤษ–พม่าครั้งที่หนึ่ง (พ.ศ. 2367)
• สงครามอังกฤษ–พม่าครั้งที่สาม (พ.ศ. 2428)