พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชุมพลสมโภช กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4
ประสูติ29 ธันวาคม พ.ศ. 2400
สิ้นพระชนม์3 เมษายน พ.ศ. 2465 (64 ปี)
หม่อม
  • 6 ท่าน
พระบุตร14 องค์
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดาเจ้าจอมมารดาพึ่ง

นายพลตรี มหาอำมาตย์เอก มหาเสวกเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าชุมพลสมโภช เป็นพระเจ้าลูกยาเธอพระองค์ที่ 37 และเป็นพระราชโอรสองค์ที่ 21 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระองค์ที่ 3 ใน เจ้าจอมมารดาพึ่ง ประสูติเมื่อวันอังคารที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2400 ทรงเป็นต้นราชสกุลชุมพล

พระองค์เจ้าชุมพลสมโภช ทรงสำเร็จการศึกษาทางด้านกฎหมายและด้านช่าง ทรงเริ่มรับราชการในกรมช่างทหารใน และดำรงตำแหน่งราชองครักษ์ (เอดเดอแกมป์) ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. 2427 ทรงรับราชการในตำแหน่งอธิบดีศาลฎีกาและศาลแพ่ง ใน พ.ศ. 2436 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระเกียรติยศเป็น พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นสรรพสิทธิประสงค์ ตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ

ต่อมาทรงได้รับแต่งตั้งให้เป็นข้าหลวงใหญ่ต่างพระองค์ ข้าหลวงต่างพระองค์นั้นเป็นตำแหน่งสำคัญที่มีอำนาจยิ่งใหญ่กว่าข้าหลวง ข้าหลวงพิเศษอุปราชหรือสมุหเทศาภิบาล เพราะคำว่า "ต่างพระองค์" มีความหมาย "ต่างพระเนตรพระกรรณ" และสำเร็จราชการ ก็มีความหมายถึง "ความสำเร็จเด็ดขาดที่ได้รับมอบจากองค์พระเจ้าแผ่นดิน" อันได้แก่ "การบำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่พสกนิกร คือความสมบูรณ์พูนสุขอยู่ดีกินดี" ตำแหน่งข้าหลวงต่างพระองค์นี้เท่าที่ปรากฏทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ มี 3 พระองค์ คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงพิชิตปรีชากร และพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม

เสด็จไปรับราชการที่มณฑลลาวกาว ต่อมาได้เปลี่ยนเป็นมณฑลอีสาน ครอบคลุมท้องที่จังหวัดอุบลราชธานี ยโสธร อำนาจเจริญ สุรินทร์ ศรีสะเกษ ร้อยเอ็ด มหาสารคาม นครจำปาศักดิ์ และกาฬสินธุ์ และตั้งกองบัญชาการที่จังหวัดอุบลราชธานี เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม ปี พ.ศ. 2436 โดยทรงรับผิดชอบทั้งฝ่ายทหารและพลเรือน

ต่อมาในปี พ.ศ. 2442 ทรงค้นพบ ประสาทพระวิหาร บนผาเป้ยตาดี จังหวัดศรีสะเกษ และได้ทรงจารึก ร.ศ. ที่พบ และพระนามไว้ที่บริเวณชะง่อนผาเป้ยตาดี มีข้อความว่า "118 สรรพสิทธิ"

พระองค์ปกครองมณฑลอิสานเป็นเวลากว่า 17 ปี กระทั่งปี พ.ศ. 2453 ได้เสด็จกลับกรุงเทพฯ และทรงได้รับโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงวัง

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงได้รับสถาปนาพระเกียรติยศเป็น พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ และได้กราบถวายบังคมลาออกจากราชการ เนื่องจากทรงชราและมีพระอนามัยไม่สมบูรณ์ กระทั่งสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 3 เมษายน พ.ศ. 2465 พระชันษาได้ 65 ปี มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2466 ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง[1]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

พระโอรส-ธิดา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชุมพลสมโภช กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ทรงเป็นต้นราชสกุลชุมพล มีหม่อม 6 ท่าน ได้แก่

  1. หม่อมอำภา (สกุลเดิม: ธรรมสโรช) ธิดานายช้อย ธรรมสโรช
  2. หม่อมเจริญ (สกุลเดิม: ธรรมสโรช) ธิดานายช้อย ธรรมสโรช
  3. หม่อมเจียงคำ (สกุลเดิม: บุตโรบล) ธิดาท้าวสุรินทรชมภู (หมั้น) สายอาญาสี่อุบลราชธานี
  4. หม่อมบุญยืน (สกุลเดิม: บุญรมย์) ธิดาท้าวไชยบุตร์ (บุดดี บุญรมย์)
  5. หม่อมคำเมียง
  7. หม่อมปุก ชาวอุบลราชธานี

โดยมีพระโอรสธิดารวมทั้งหมด 14 พระองค์ เป็นชาย 11 พระองค์ และหญิง 3 พระองค์

พระรูป พระนาม หม่อมมารดา ประสูติ สิ้นพระชนม์/สิ้นชีพิตักษัย คู่สมรส
ไฟล์:หม่อมเจ้าประสบประสงค์.JPG 1. หม่อมเจ้าประสบประสงค์ ชุมพล ที่ 1 ในหม่อมเจริญ 11 กันยายน 2426 7 กรกฎาคม 2509 หม่อมถนอม
2. หม่อมเจ้าจงใจถวิล ที่ 2 ในหม่อมเจริญ 16 พฤศจิกายน 2429 6 กรกฎาคม 2512
3. หม่อมเจ้าเล็ก (ชาย) ไม่ทราบปี 10 กันยายน 2437
ไฟล์:หม่อมเจ้าบุญจิราธร.JPG 4. หม่อมเจ้าบุญจิราธร ที่ 1 ในหม่อมบุญยืน 10 สิงหาคม 2440 19 มีนาคม 2523 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราไชย
5. หม่อมเจ้าอุปลีสาณ ที่ 1 ในหม่อมเจียงคำ 9 กรกฎาคม 2442 17 กันยายน 2517 หม่อมเจ้าพวงรัตนประไพ (เทวกุล)
6. หม่อมเจ้าฐิตศักดิ์วิบูลย์ ที่ 2 ในหม่อมบุญยืน พ.ศ. 2443 3 ตุลาคม 2456
7. หม่อมเจ้าธานีเสิกสงัด ที่ 3 ในหม่อมบุญยืน 12 ธันวาคม 2445 22 กรกฎาคม 2524 พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารำไพประภา
8. หม่อมเจ้ากมลีสาณ ที่ 2 ในหม่อมเจียงคำ 23 เมษายน 2449 8 ธันวาคม 2521 หม่อมเจ้าสีดาดำรวง (สวัสดิวัตน์)
9. หม่อมเจ้านงนิตย์จำเนียร พ.ศ. 2451 พ.ศ. 2456
10. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม) ไม่ทราบปี 1 ตุลาคม 2456
11. หม่อมเจ้าชมิยบุตร หม่อมคำเมียง 28 ธันวาคม 2452 25 ตุลาคม 2547 หม่อมพึงใจ (อมาตยกุล)
12. หม่อมเจ้าชุมปกบุตร์ หม่อมปุก 16 เมษายน 2461 22 มิถุนายน 2544 หม่อมแคทลิน (เมย์ เจมส์)
หม่อมงามจิต (อินทรีย์)
13. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม) ไม่ทราบปี ไม่ทราบปี
14. หม่อมเจ้าเนตร (ชาย) ไม่ทราบปี ไม่ทราบปี

พระอนุสรณ์

  • พระอนุสาวรีย์พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ณ ค่ายสรรพสิทธิประสงค์ อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี
  • ค่ายสรรพสิทธิประสงค์ (มณฑลทหารบกที่22) อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี
  • โรงพยาบาลค่ายสรรพสิทธิประสงค์ อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี
  • โรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์ อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี
  • ถนนสรรพสิทธิ์ (เขตเทศบาลนครอุบลราชธานี)

อ้างอิง

  1. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,การพระเมรุท้องสนามหลวง เล่ม 40, ตอน ง, 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2466, หน้า 4101
  • ธำรงศักดิ์ อายุวัฒนะ. ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2544. 490 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-222-648-2
  • กิตติพงษ์ วิโรจน์ธรรมากูร. ย้อนรอยราชสกุลวงศ์ "วังหลวง". กรุงเทพ : สำนักพิมพ์ดอกหญ้า, พิมพ์ครั้งที่ 4 พ.ศ. 2549. 304 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-941-205-2
  • ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=พระเจ้าบรมวงศ์เธอ_กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์&oldid=8409893"