เทศมณฑล (ไต้หวัน)

เทศมณฑล 縣
เทศมณฑลแสดงด้วยพื้นที่สีเขียว
หมวดหมู่	นครปกครองโดยตรง เทศมณฑล และนครภายใต้มณฑล
ที่ตั้ง	พื้นที่เสรีของสาธารณรัฐจีน
จำนวน	13
ประชากร	13,089–1,272,939 คน
พื้นที่	29–4629 ตร.กม.
การปกครอง	องค์การบริหารเทศมณฑล สภาเทศมณฑล
หน่วยการปกครอง	นคร/เมือง/ตำบล

เทศมณฑล
อักษรจีนตัวเต็ม	縣
อักษรจีนตัวย่อ	县
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน xiàn เวด-ไจลส์ hsien ภาษาหมิ่นใต้ เป่อ่วยยีภาษาฮกเกี้ยน koān ภาษาหมิ่นตะวันออก ปั่งงั่วเจ๋ย์ภาษาฮกจิว gâing ภาษาหมิ่นผูเซียน Hinghwa BUC gā̤ⁿ

เทศมณฑล หรือในรัฐธรรมนูญเรียกว่า hsien (เซี่ยน) เป็นหน่วยการปกครองประเภทหนึ่งในสาธารณรัฐจีน (ประเทศไต้หวัน) ตามโครงสร้างการบริหารของไต้หวัน เทศมณฑลอยู่ในระดับเดียวกับนครภายใต้มณฑล

เทศมณฑลเคยอยู่ภายใต้การปกครองของมณฑล แต่ในปี 1998 หน่วยงานการบริหารของมณฑลก็ได้รับการปรับปรุงให้คล่องตัวขึ้นและลดขนาดให้เป็นองค์กรที่ไม่มีอำนาจปกครองตนเอง จนปี 2018 หน่วยงานการบริหารของมณฑลทั้งหมดก็ได้ถูกยกเลิกอย่างเป็นทางการ ทำให้ในปัจจุบัน เทศมณฑล และนครภายใต้มณฑล (ซึ่งเปลี่ยนชื่อเรียกให้สั้นลงเป็น "นคร") ถือเป็นเขตการปกครองระดับบนสุดที่กำกับโดยรัฐบาลกลางของไต้หวัน

ประวัติ

ดูเพิ่ม: จังหวัดไต้หวัน และ เขตการปกครองของไต้หวัน (ค.ศ. 1895–1945)

เขตการปกครองที่เรียกว่า เซี่ยน (縣) ก่อตั้งขึ้นครั้งแรกในปี 1661 โดยราชอาณาจักรตงหนิง ต่อมาจักรวรรดิชิงที่เข้ามาปกครองไต้หวัน ก็ได้รับเขตการปกครองประเภทนี้มาใช้ ด้วยจำนวนชาวจีนฮั่นที่เพิ่มขึ้นในไต้หวัน จำนวนเทศมณฑลก็เพิ่มขึ้นตามเวลาด้วยเช่นกัน เมื่อสิ้นสุดยุคจักรวรรดิชิง ขณะนั้นในไต้หวันมีเทศมณฑลจำนวน 11 แห่ง มิชชันนารีโปรเตสแตนต์ในจีนเริ่มใช้คำว่า hien เป็นอักษรโรมัน

ไต้หวันถูกญี่ปุ่นยึดครองตามสนธิสัญญาชิโมโนเซกิในปี 1895 ทำให้ในช่วงที่ไต้หวันอยู่ภายใต้การปกครองของญี่ปุ่น ต้องเปลี่ยนระบบการแบ่งเขตการปกครองไปเป็นระบบของญี่ปุ่น เดือนกันยายน 1945 ไต้หวันแบ่งออกเป็น 8 จังหวัด (州 และ 廳)

หลังจากที่ญี่ปุ่นคืนไต้หวันให้กับจีนเมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 1945 จังหวัดต่าง ๆ ได้ถูกเปลี่ยนแปลงเป็น 8 เทศมณฑล (縣) โดยใช้ชื่อเดิม และอยู่ภายใต้มณฑลไต้หวันของสาธารณรัฐจีน การอ่านชื่อของเทศมณฑลต่าง ๆ ได้เปลี่ยนจากภาษาญี่ปุ่นเป็นภาษาจีนกลาง โดยยังคงตัวอักษรจีนของญี่ปุ่นไว้ อนึ่ง นครที่อยู่ภายใต้การปกครองของจังหวัดในสมัยที่ญี่ปุ่นปกครอง ส่วนใหญ่ได้รับการเปลี่ยนแปลงเป็นนครภายใต้มณฑล ซึ่งไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของเทศมณฑลใด ๆ

การเปลี่ยนแปลงของเทศมณฑลระหว่างปี 1945 กับ 1950

จังหวัดของญี่ปุ่น (ก่อนปี 1945)			เทศมณฑล (1945–1950)			เทศมณฑลในปี 1950
คีวจิไต	โรมาจิ	ทับศัพท์	อักษรจีน	เวด-ไจลส์	ทับศัพท์
臺北州	Taihoku	ไทโฮกุ	臺北縣	Taipei	ไถเป่ย์	ไทเป, อี๋หลาน
新竹州	Shinchiku	ชินจิกุ	新竹縣	Hsinchu	ซินจู๋	ซินจู๋, เหมียวลี่, เถาหยวน
臺中州	Taichū	ไทจู	臺中縣	Taichung	ไถจง	จางฮว่า, หนานโถว, ไถจง
臺南州	Tainan	ไทนัง	臺南縣	Tainan	ไถหนาน	เจียอี้, ไถหนาน, ยฺหวินหลิน
高雄州	Takao	ทากาโอะ	高雄縣	Kaohsiung	เกาสฺยง	เกาสฺยง, ผิงตง
花蓮港廳	Karenkō	คาเร็งโก	花蓮縣	Hualien	ฮวาเหลียน	ฮวาเหลียน
臺東廳	Taitō	ไทโต	臺東縣	Taitung	ไถตง	ไถตง
澎湖廳	Hōko	โฮโกะ	澎湖縣	Penghu	เผิงหู	เผิงหู

ปลายปี 1949 รัฐบาลสาธารณรัฐจีนแพ้สงครามกลางเมืองจีนและย้ายที่ตั้งรัฐบาลไปที่ไทเป ไต้หวัน ต่อมาปี 1950 เทศมณฑลในไต้หวันได้มีการจัดระเบียบใหม่ เทศมณฑลทางตะวันตกของไต้หวันที่มีประชากรหนาแน่นบางเทศมณฑลได้ถูกแบ่งออกเป็นสองถึงสามเทศมณฑล ส่งผลให้จำนวนเทศมณฑลเพิ่มขึ้นเป็น 16 แห่ง หลังจบสงคราม รัฐบาลสาธารณรัฐจีนได้ควบคุมเกาะนอกชายฝั่งของจีนแผ่นดินใหญ่เพียงไม่กี่เกาะเท่านั้น ซึ่งดินแดนเหล่านี้ได้รับการจัดระเบียบใหม่เป็นสองเทศมณฑล ได้แก่ จินเหมิน และเหลียนเจียง ซึ่งขึ้นกับมณฑลฝูเจี้ยน จำนวนเทศมณฑลที่อยู่ภายใต้มณฑลไต้หวัน 16 แห่ง และมณฑลฝูเจี้ยน 2 แห่ง ยังคงมีจำนวนเท่าเดิมจนถึงต้นทศวรรษ 1990

รายชื่อเทศมณฑลตั้งแต่ปี 1955 ถึง 2010

ชื่อ	อักษรจีน		ชื่อ	อักษรจีน		ชื่อ	อักษรจีน
จางฮว่า	彰化縣		เหลียนเจียง	連江縣		ไถหนาน	臺南縣
เจียอี้	嘉義縣		เหมียวลี่	苗栗縣		ไทเป	臺北縣
ซินจู๋	新竹縣		หนานโถว	南投縣		ไถตง	臺東縣
ฮวาเหลียน	花蓮縣		เผิงหู	澎湖縣		เถาหยวน	桃園縣
เกาสฺยง	高雄縣		ผิงตง	屏東縣		อี๋หลาน	宜蘭縣
จินเหมิน	金門縣		ไถจง	臺中縣		ยฺหวินหลิน	雲林縣

หลังการปฏิรูปประชาธิปไตยในช่วงต้นทศวรรษ 1990 ได้มีการถกเถียงกันอย่างกว้างขวางเกี่ยวกับข้อเสนอการปฏิรูปฝ่ายบริหารมากขึ้น และทำให้เทศมณฑลที่มีประชากรหนาแน่นบางแห่งได้รับการเปลี่ยนแปลงฐานะเป็นนครปกครองโดยตรง (หรือเทศบาลพิเศษ) ในปี 2010 และ 2014 ซึ่งเทศมณฑลดังกล่าวมีดังนี้

• เทศมณฑลเกาสฺยง (1945–2010) ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของนครปกครองโดยตรงเกาสฺยง ที่ตั้งศาลาว่าการเทศมณฑลอยู่ที่ นครเฟิ่งชาน
• เทศมณฑลไถจง (1945–2010) ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของนครปกครองโดยตรงไถจง ที่ตั้งศาลาว่าการเทศมณฑลอยู่ที่ นครเฟิงหยวน
• เทศมณฑลไถหนาน (1945–2010) ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของนครปกครองโดยตรงไถหนาน ที่ตั้งศาลาว่าการเทศมณฑลอยู่ที่ นครซินหยิง
• เทศมณฑลไทเป (1945–2010) ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของนครปกครองโดยตรงซินเป่ย์ ที่ตั้งศาลาว่าการเทศมณฑลอยู่ที่ นครปั่นเฉียว
• เทศมณฑลเถาหยวน (1950–2014) ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของนครปกครองโดยตรงเถาหยวน ที่ตั้งศาลาว่าการเทศมณฑลอยู่ที่ นครเถาหยวน (ขึ้นกับเทศมณฑล)

ปัจจุบัน มีการจัดตั้งเทศมณฑลตาม รัฐบัญญัติการปกครองส่วนท้องถิ่น ภายใต้การกำกับดูแลของกระทรวงมหาดไทยไต้หวัน รัฐบัญญัตินี้ยังมีมาตราพิเศษที่ให้เทศมณฑลที่มีประชากรมากกว่าสองล้านคน มีสิทธิพิเศษบางประการในการปกครองท้องถิ่นที่ออกแบบมาสำหรับนครปกครองโดยตรง มักเรียกเทศมณฑลประเภทนี้ว่า กึ่งนครปกครองโดยตรง (準直轄市) โดยคำนี้ใช้กับซินเป่ย์และเถาหยวนก่อนที่จะยกฐานะเป็นนครปกครองโดยตรง

เทศมณฑลในปัจจุบัน

ดูเพิ่ม: รายชื่อเขตการปกครองของไต้หวัน

ปัจจุบันมี 13 เทศมณฑล ดังนี้

ชื่อ	อักษรจีน	ฮั่นยฺหวี่ พินอิน	เวด-ไจลส์	ทงย่ง พินอิน	เป่อ่วยจี ภาษาฮกเกี้ยน	พักฟ้าซื้อ ภาษาฮากกา	ที่ตั้งศาลาว่าการ		มณฑล (ในนาม)
จางฮว่า	彰化縣	Zhānghuà	Chang¹-hua⁴	Jhanghuà	Chiang-hòa หรือ Chiong-hòa	Chông-fa	นครจางฮว่า	彰化市	มณฑลไต้หวัน
เจียอี้	嘉義縣	Jiāyì	Chia¹-i⁴	Jiayì	Ka-gī	Kâ-ngi	นครไท่เป่า	太保市	มณฑลไต้หวัน
ซินจู๋	新竹縣	Xīnzhú	Hsin¹-chu²	Sinjhú	Sin-tek	Sîn-chuk	นครจู๋เป่ย์	竹北市	มณฑลไต้หวัน
ฮวาเหลียน	花蓮縣	Huālián	Hua¹-lien²	Hualián	Hoa-lian หรือ Hoa-liân	Fâ-lièn	นครฮวาเหลียน	花蓮市	มณฑลไต้หวัน
จินเหมิน	金門縣	Jīnmén	Chin¹-mên²	Jinmén	Kim-mn̂g	Kîm-mùn	เมืองจินเฉิง	金城鎮	มณฑลฝูเจี้ยน
เหลียนเจียง	連江縣	Liánjiāng	Lien²-chiang¹	Liánjiang	Liân-kang	Lièn-kông	ตำบลหนานกัน	南竿鄉	มณฑลฝูเจี้ยน
เหมียวลี่	苗栗縣	Miáolì	Miao²-li⁴	Miáolì	Biâu-le̍k หรือ Miâu-le̍k	Mèu-li̍t	นครเหมียวลี่	苗栗市	มณฑลไต้หวัน
หนานโถว	南投縣	Nántóu	Nan²-tʻou²	Nántóu	Lâm-tâu	Nàm-thèu	นครหนานโถว	南投市	มณฑลไต้หวัน
เผิงหู	澎湖縣	Pénghú	Pʻêng²-hu²	Pénghú	Phîⁿ-ô͘  หรือ Phêⁿ-ô͘	Phàng-fù	นครหม่ากง	馬公市	มณฑลไต้หวัน
ผิงตง	屏東縣	Píngdōng	Pʻing²-tung¹	Píngdong	Pîn-tong	Phìn-tûng	นครผิงตง	屏東市	มณฑลไต้หวัน
ไถตง	臺東縣	Táidōng	Tʻai²-tung¹	Táidong	Tâi-tang	Thòi-tûng	นครไถตง	臺東市	มณฑลไต้หวัน
อี๋หลาน	宜蘭縣	Yílán	I²-lan²	Yílán	Gî-lân	Ngì-làn	นครอี๋หลาน	宜蘭市	มณฑลไต้หวัน
ยฺหวินหลิน	雲林縣	Yúnlín	Yün²-lin²	Yúnlín	Hûn-lîm	Yùn-lìm	นครโตวลิ่ว	斗六市	มณฑลไต้หวัน

จากมาตรา 9 ในบทบัญญัติเพิ่มเติมของรัฐธรรมนูญแห่งสาธารณรัฐจีน ซึ่งวางระเบียบโดยรัฐบัญญัติการปกครองท้องถิ่น แต่ละเทศมณฑลจะมีคณะบริหารที่นำโดยผู้ว่าการเทศมณฑลที่มาจากเลือกตั้ง และสภาเทศมณฑลที่มาจากเลือกตั้งซึ่งทำหน้าที่ฝ่ายนิติบัญญัติ

ดูเพิ่ม

• เขตการปกครองของไต้หวัน (ค.ศ. 1895–1945)
• จังหวัดของประเทศญี่ปุ่น
• อำเภอของประเทศจีน

ภาพรวมของเขตการปกครองของสาธารณรัฐจีน

สาธารณรัฐจีน
พื้นที่เสรี							แผ่นดินใหญ่
นครปกครองโดยตรง		มณฑล					ไม่ได้ปกครอง
		นคร	เทศมณฑล
เขต	เขต ชนพื้นเมือง ภูเขา	เขต	นคร ภายใต้ เทศมณฑล	เมือง	ตำบล	ตำบล ชนพื้นเมือง ภูเขา
หมู่บ้านในเมือง					หมู่บ้านชนบท
ละแวก

หมายเหตุ