รายพระนามเจ้าผู้ครองนครลำปาง
| เจ้าผู้ครอง แห่งนครลำปาง | |
|---|---|
| ราชาธิปไตยในอดีต | |
| รัฐ | |
 | |
| ตราแผ่นดินเมืองนครลำปาง | |
 | |
| เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต เจ้าผู้ครองนครพระองค์สุดท้าย | |
|
| |
| ปฐมกษัตริย์ | พระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง) |
| องค์สุดท้าย | เจ้าราชบุตร |
| อิสริยยศ | พระเจ้านครลำปาง เจ้านครลำปาง พระยาลำปาง |
| สถานพำนัก | คุ้มหลวงหอคำ |
| ผู้แต่งตั้ง | กษัตริย์พม่า (พ.ศ. 2275–2317) กษัตริย์สยาม (พ.ศ. 2317–2468) |
| เริ่มระบอบ | พ.ศ. 2275 |
| สิ้นสุดระบอบ | 1 มีนาคม พ.ศ. 2468 |
| ผู้อ้างสิทธิ์ | เจ้าศรีรัตน์ ณ ลำปาง |
เจ้าผู้ครองนครลำปาง เป็นตำแหน่งที่เริ่มมาตั้งแต่สมัยอาณาจักรหริภุญชัย โดยกษัตริย์พระองค์แรกของนครลำปางคือพระเจ้าอนันตยศ พระราชโอรสของพระนางจามเทวี พระเจ้าอนันตยศทรงสร้างนครลำปางและขึ้นครองเมืองเมื่อ พ.ศ. 1231 ซึ่งลูกหลานของพระเจ้าอนันตยศยังคงขึ้นครองลำปางสืบต่อมา จนถึงรัชสมัยของพระยาเบิก ในปี พ.ศ. 1838 พญามังรายแห่งเวียงเชียงใหม่ ได้ให้ขุนสงครามยกทัพมาตีนครลำปาง พระยาเบิกทรงช้างออกมากระทำยุทธหัตถี กองทัพนครลำปางแตกพ่าย และพระยาเบิกได้รับบาดเจ็บ พระยาเบิกถูกขุนสงครามปลงพระชนม์ที่บ้านแม่ตาลน้อย ในเขตนครลำปาง ถือเป็นการสิ้นสุดยุคราชวงศ์หริภุญชัยในนครลำปาง
เมื่อพญามังรายมีอำนาจเหนือล้านนา ทรงแต่งตั้งให้ขุนมาครองนครลำปางสืบต่อมาเป็นเวลาหลายร้อยปี จนกระทั่งพระเจ้าบุเรงนองแห่งกรุงหงสาวดีได้กรีฑาทัพยึดล้านนาไว้ได้ทั้งหมด จึงสิ้นสุดยุคราชวงศ์มังรายในนครลำปาง ตลอดระยะที่พม่าได้ครอบครองอาณาจักรล้านนามาเป็นเวลา 200 ปีนั้น ได้กดขี่ข่มเหงชาวบ้านอย่างมากมาย จนเกิดกบฏหลายครั้ง จนกระทั่งหนานทิพย์ช้างได้ชัยชนะเหนือท้าวมหายศแห่งนครลำพูน (ซึ่งอยู่ในอำนาจของพม่า) และชาวเมืองพร้อมใจสถาปนาหนานทิพย์ช้างเป็นพระยาไชยสงคราม และเริ่มต้นยุคราชวงศ์ทิพย์จักร (ทิพย์จักราธิวงศ์) หรือราชวงศ์เจ้าเจ็ดตนในนครลำปาง ลูกหลานของพระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)ได้ให้ความร่วมมือกับอาณาจักรธนบุรีและอาณาจักรรัตนโกสินทร์ในการขจัดอิทธิพลพม่าออกจากอาณาจักรล้านนาได้ทั้งหมด และสิ้นสุดยุคประเทศราชของพม่าในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช แห่งราชวงศ์จักรี เชื้อสายเจ้าเจ็ดตนได้ครองนครลำปางจนถึง พ.ศ. 2465 ในสมัยเจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต
รายพระนาม
[แก้]
ผู้สืบสกุลเจ้าผู้ครองนครลำปางภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง
[แก้]| ลำดับ | รูป | รายพระนาม | เริ่มวาระ | สิ้นสุดวาระ | หมายเหตุ | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  | เจ้าราชวงศ์ (แก้วปราบเมรุ ณ ลำปาง) | พ.ศ. 2468 | พ.ศ. 2482 | (14 ปี) | |
| 2 | _1962.jpg) | พระเพชรคีรีศรีสงคราม (เจ้าแก้วเมืองไท ณ ลำปาง) | พ.ศ. 2482 | พ.ศ. 2513 | (31 ปี) | |
| 3 | | เจ้าเดชา ณ ลำปาง | พ.ศ. 2513 | 30 มิถุนายน พ.ศ. 2558 | (45 ปี) | |
| 4 | | เจ้าศรีรัตน์ ณ ลำปาง | 30 มิถุนายน พ.ศ. 2558 | ปัจจุบัน | ||
พระราชลัญจกรประจำเจ้าหลวงนครลำปาง
[แก้]พระราชลัญจกรประจำเจ้าหลวงนครลำปางหรือหน้าจีตในภาษาล้านนา[4] ใช้ประทับลงบนเอกสารสำคัญ มีลักษณะเป็นเทวดาประทับบนหลังพญานาคสามเศียร พระวรกายทรงเครื่องแบบเทวดาอย่างไทย ลักษณะทางประติมานวิทยาคล้ายพระคลังของสยาม เครื่องประดับทั่วพระวรกายสื่อถึงความมั่งคั่งร่ำรวย และแสดงถึงความเป็นจักรพรรดิราช พระเศียรสวมศิราภรณ์ลักษณะคล้ายมงกุฎ พระโอษฐ์อมยิ้ม พระกรซ้ายถือพระแสงขรรค์ หมายถึง การพิทักษ์และการปกป้องรักษา พระกรขวาถือดอกบัวหมายถึง ความอุดมสมบูรณ์ หรือทรัพย์สมบัติ[5]
อ้างอิง
[แก้]- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, การตั้งเจ้าประเทศราช, เล่ม 9, หน้า 389
- ↑ ข่าวพิลาไลย
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา วันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2466 เล่มที่ 40 หน้า82
- ↑ Facebook. (2016, February 26). ฮักเมืองลองนะ. Retrieved October 23, 2021, from Link
- ↑ พิพิธภัณฑ์เหรียญ กษาปณานุรักษ์. (2018, August 21). ประติมานวิทยาพระคลัง ในพระคลังมหาสมบัติ. พิพิธภัณฑ์เหรียญ โดยกรมธนารักษ์. Retrieved October 21, 2021, from Link
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]- ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ลานนา. (ครั้งที่ 2) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, 2538.
- สมหมาย เปรมจิตต์, สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. ตำนานสิบห้าราชวงศ์ (ฉบับสอบชำระ). เชียงใหม่: มิ่งเมือง, 2540.
- ศักดิ์ รัตนชัย. พงศาวดารสุวรรณหอคำนครลำปาง (ตำนานเจ้าเจ็ดพระองค์กับหอคำมงคล ฉบับสอบทานกับเอกสารสืบค้น สรสว.ลำปาง).
- เจ้าวงศ์สัก ณ เชียงใหม่, คณะทายาทสายสกุล ณ เชียงใหม่. เจ้าหลวงเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2539.
- คณะทายาทสายสกุล เจ้าหลวงเมืองพะเยา, สถาบันศิลปวัฒนธรรมโยนก. ครบรอบ 100 ปี แม่เจ้าทรายมูล (มหาวงศ์) ไชยเมือง และประวัติสายสกุลเจ้าหลวงเมืองพะเยา พุทธศักราช 2387 - 2456. พะเยา :บ.ฮาซัน พริ้นติ้ง จก., 2546
- นงเยาว์ กาญจนจารี. ดารารัศมี : พระประวัติพระราชชายา เจ้าดารารัศมี. เชียงใหม่ :สุริวงศ์บุ๊คเซนเตอร์, 2539.
- คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์ เก็บถาวร 2021-05-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน , นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ.