เจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพวน ณ ลำปาง)

เจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพวน ณ ลำปาง)
(ผู้รั้งตำแหน่ง) เจ้าผู้ครองนครลำปาง
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2465 – พ.ศ. 2468
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้า	เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	15/16 มิถุนายน พ.ศ. 2418
เสียชีวิต	1 มีนาคม พ.ศ. 2468
บิดา	เจ้าราชบุตร (รองคำ ณ ลำปาง)
มารดา	เจ้าอูบแก้ว
คู่สมรส	เจ้าศรีนวล ณ ลำปาง

รองหัวหมื่น เจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพวน ณ ลำปาง) (คำเมือง: ) เป็นผู้รั้งตำแหน่งเจ้าผู้ครองนครลำปาง ต่อมาถึงแก่พิราลัยใน พ.ศ. 2468 ซึ่งหลังจากยุคสมัยเจ้าราชบุตรแล้ว ก็ไม่ปรากฏว่าทางรัฐบาลสยามได้แต่งตั้งเจ้าผู้ครองนครลำปางองค์ใหม่แต่อย่างใด

พระประวัติ

เจ้าแก้วเมืองพวน เกิดเมื่อวันพุธ ขึ้น 12 ค่ำ เดือน 7 (ตรงกับวันที่ 15/16 มิถุนายน พ.ศ. 2418) เป็นโอรสของเจ้าราชบุตร (รองคำ ณ ลำปาง) ซึ่งเป็นโอรสของเจ้าอูบแก้วและเจ้าราชบุตร (มหาเทพ ณ ลำปาง) เจ้าอูบแก้วเป็นพระธิดาของเจ้าชมภู เจ้าชมภูเป็นโอรสของเจ้าพระยามหาโยธา (เจ่ง คชเสนี) ต้นสกุล คชเสนี และเจ้าหญิงสมนาแห่งเชียงแสน ซึ่งเจ้าชมภู (พระปัยกาของเจ้าแก้วเมืองพรวน) มีศักดิ์เป็นเจ้าล้านนาตามพระมารดา

เจ้าแก้วเมืองพวนอภิเษกกับเจ้าศรีนวล ณ ลำปาง ราชธิดาในเจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต มีโอรส-ธิดา 6 คน ได้แก่

• เจ้าหญิงสร้อยแก้ว ณ ลำปาง
• เจ้าวงเกษม ณ ลำปาง
• เจ้าหญิงฟองสมุท ณ ลำปาง
• เจ้ามงคล ณ ลำปาง
• เจ้าหญิงบุญศรี ณ ลำปาง (1 มิถุนายน 2458 - 5 เมษายน 2553)
• เจ้าหญิงศรีโสม ณ ลำปาง

เจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพวน ณ ลำปาง) ป่วนเป็นวัณโรคภายใน ถึงแก่กรรมวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2468

การรั้งนครลำปาง

เจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพวน ณ ลำปาง) ได้รับแต่งตั้งให้รั้งนครลำปาง (หมายถึงการรักษาการในตำแหน่งเจ้าหลวง) โดยการสนับสนุนของเจ้าศรีนวล ณ ลำปาง ราชธิดาในเจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิต กับราชเทวี เนื่องจากเจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิตไม่มีราชโอรสกับราชเทวี มีเพียงโอรสกับเทวีองค์อื่น ๆ ซึ่งโดยหลักการแล้วการแต่งตั้งเจ้าผู้ครองนคร สมควรจะแต่งตั้งจากเจ้าขันห้าใบ ที่ดำรงฐานันดรชั้นสูงกว่า กล่าวคือ สมควรจะแต่งตั้งเจ้าราชวงศ์ (แก้วปราบเมรุ ณ ลำปาง) ซึ่งดำรงฐานันดรเป็น "เจ้าราชวงศ์"

	หากข้าเจ้าถือกำเนิดมาเป๋นจาย ศักดิ์และสิทธิ์ทุกอย่างจะตกเป็นของข้าเจ้าโดยชอบธรรมและข้าเจ้าขอใช้สิทธิ์การเป็นบุตรีเพียงคนเดียวในป้อเจ้าบุญวาทย์ฯ หื้อเจ้าราชบุตรแก้วเมืองพรวนผู้เป็นสามี เป็นผู้สืบทอดอำนาจจากป้อเจ้าแทน
— เจ้าศรีนวล ณ ลำปาง

ซึ่งแปลได้ดังนี้ "หากข้าพเจ้า(ข้าเจ้า)ถือกำเนิดมาเป็นชาย ศักดิ์และสิทธิ์ทุกอย่างจะตกเป็นของข้าพเจ้าโดยชอบธรรมและ ข้าพเจ้าขอใช้สิทธิ์การเป็นบุตรี(บุตรีแปลว่า เพศหญิง,ลูกเพศหญิง)เพียงคนเดียวในพ่อเจ้าบุญวาทย์ฯ ให้เจ้าราชบุตรแก้วเมืองพรวนผู้เป็นสามี เป็นผู้สืบทอดอำนาจจากพ่อข้าพเจ้าแทน"

เจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพรวน ณ ลำปาง) แม้จะได้รับแต่งตั้งให้รั้งตำแหน่งเจ้าผู้ครองนครลำปาง แต่ในความตอนหนึ่งที่พระศรสุรราช (เปลื้อง ศาสตระรุจิ) กราบทูลอภิรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2468 ว่าเจ้าราชบุตร ในฐานผู้จัดการมรดกจำนวนประมาณ 11 แสนบาทเศษ ได้ใช้สอยหมดเปลืองไปในทางสุรุ่ยสุร่าย คงเหลือไม่เกินกว่าร้อยละ 30 และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้มีหนังสือกราบทูลสมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมหลวงลพบุรีราเมศร์ กล่าวถึงเจ้าราชบุตร และเจ้าศรีนวล ว่าถึงกับสิ้นเนื้อประดาตัว มีแต่หนี้สินรุงรัง เป็นอันสิ้นหวังที่จะใช้เงินมรดกปลงศพเจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิตได้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2442 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้น 4 จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช.)

ราชตระกูล

พงศาวลีของเจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพวน ณ ลำปาง)
เจ้าราชบุตร (มหาเทพ ณ ลำปาง)                             เจ้าราชบุตร (รวงคำ ณ ลำปาง)                                   เจ้าพระยามหาโยธา (เจ่ง คชเสนี)               เจ้าชมภู                       เจ้าสมนา               เจ้าอูบแก้ว                             เจ้าแก้วเมืองพวน

อ้างอิง

ก่อนหน้า		เจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพวน ณ ลำปาง)		ถัดไป
เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต		เจ้าผู้ครองนครลำปาง (พ.ศ. 2465-2468)		สยามยกเลิกประเพณี เจ้านายครองเมืองเหนือ