สมเด็จพระราชินีนาถโยอานาที่ 1 แห่งนาวาร์

สมเด็จพระราชินีนาถโจนที่ 1 แห่งนาวาร์
สมเด็จพระราชินีแห่งนาวาร์ พระราชินีแห่งฝรั่งเศส เคาน์เตสแห่งช็องปาญ
สมเด็จพระราชินีนาถโจนที่ 1 แห่งนาวาร์
สมเด็จพระราชินีนาถแห่งนาวาร์ เคาน์เตสแห่งช็องปาญ
ครองราชย์	22 กรกฎาคม ค.ศ.1274 – 2 เมษายน ค.ศ.1305
ก่อนหน้า	พระเจ้าเฮนรี่ที่ 1 แห่งนาวาร์
ถัดไป	พระเจ้าหลุยส์ที่ 10 แห่งฝรั่งเศส
รายพระนามพระมเหสีในพระมหากษัตริย์ฝรั่งเศส
ระหว่าง	5 ตุลาคม ค.ศ.1285 – 2 เมษายน ค.ศ.1305
ราชาภิเษก	5 มกราคม ค.ศ.1286
ประสูติ	14 มกราคม ค.ศ.1273 บาร์-ซูร์-แซน จังหวัดช็องปาญ (ปัจจุบันคือฝรั่งเศส)
สวรรคต	2 เมษายน ค.ศ.1305 ปราสาทแว็งเซนส์ ฝรั่งเศส
ฝังพระศพ	อารามคอร์เดอลีแยร์ ปารีส (ถูกทำลายในภายหลัง)
พระสวามี	พระเจ้าฟิลิปที่ 4 แห่งฝรั่งเศส (สมรส ค.ศ.1284)
พระราชบุตร	พระเจ้าหลุยส์ที่ 10 แห่งฝรั่งเศส พระเจ้าฟิลิปที่ 5 แห่งฝรั่งเศส พระเจ้าชาร์ลที่ 4 แห่งฝรั่งเศส อีซาแบลแห่งฝรั่งเศส
พระนามเต็ม แฌน เดอ ช็องปาญ เอ เดอ นาวาร์ (Jeanne de Champagne et de Navarre)
ราชวงศ์	จังหวัดช็องปาญ (ประสูติ) ราชวงศ์กาเปเซียง (สมรส)
พระราชบิดา	พระเจ้าเฮนรี่ที่ 1 แห่งนาวาร์
พระราชมารดา	บล็องช์แห่งอาร์ตัวส์
ศาสนา	ศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก

สมเด็จพระราชินีโจนที่ 1 แห่งนาวาร์ (ประสูติ 14 มกราคม ค.ศ.1273 – สิ้นพระชนม์ 4 เมษายน ค.ศ.1305) ทรงเป็นกษัตริย์แห่งนาวาร์และเคาน์เตสแห่งช็องปาญด้วยพระองค์เอง และต่อมาเป็นพระราชินีแห่งฝรั่งเศส จากการอภิเษกสมรสกับพระเจ้าฟิลิปที่ 4 แห่งฝรั่งเศส การรวมกันของบัลลังก์นาวาร์และฝรั่งเศสผ่านพระองค์นับเป็นเหตุการณ์สำคัญในประวัติศาสตร์ยุโรป

พระชนมชีพช่วงต้นและการสืบราชสมบัติ

โจนประสูติ เมื่อวันที่ 14 มกราคม ค.ศ.1273 ที่บาร์-ซูร์-แซน (Bar-sur-Seine) ประเทศฝรั่งเศส ทรงเป็นพระธิดาเพียงพระองค์เดียวของ พระเจ้าอองรีที่ 1 แห่งนาวาร์ (Henry I of Navarre) (ผู้เป็นทั้งกษัตริย์แห่งนาวาร์และเคานต์แห่งช็องปาญ) กับ บล็องช์แห่งอาร์ตัวส์ (Blanche of Artois)

เมื่อพระบิดาของพระองค์เสด็จสวรรคต ในวันที่ 22 กรกฎาคม ค.ศ.1274 ขณะที่โจนมีพระชนมายุเพียง 1 ขวบครึ่ง โจนจึงสืบราชสมบัติต่อจากพระบิดาโดยอัตโนมัติ ทำให้ทรงเป็น สมเด็จพระราชินีนาถแห่งนาวาร์ (Queen Regnant of Navarre) และ เคาน์เตสแห่งช็องปาญ(Countess of Champagne) ด้วยพระองค์เอง ภายใต้การสำเร็จราชการของพระมารดา คือ บล็องช์แห่งอาร์ตัวส์

การเป็นกษัตริย์หญิงในวัยเยาว์ ทำให้เกิดความไม่มั่นคงทางการเมืองในนาวาร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง จากแรงกดดันของอาณาจักรข้างเคียง เช่น กัสติยาและอารากอน พระมารดาของโจนจึงตัดสินใจขอความช่วยเหลือและการคุ้มครองจากพระเจ้าฟิลิปที่ 3 แห่งฝรั่งเศส (Philip III of France) ซึ่งนำไปสู่การหมั้นหมายของโจนกับพระโอรสของพระเจ้าฟิลิปที่ 3 คือ เจ้าชายฟิลิป (ในอนาคตคือพระเจ้าฟิลิปที่ 4 แห่งฝรั่งเศส)

การอภิเษกสมรสและการรวมบัลลังก์

โจนอภิเษกสมรสกับเจ้าชายฟิลิปแห่งฝรั่งเศส เมื่อวันที่ 16 สิงหาคม ค.ศ.1284 ที่ปารีส เมื่อพระองค์ มีพระชนมายุ 11 พรรษา และเมื่อเจ้าชายฟิลิปขึ้นครองราชย์เป็น พระเจ้าฟิลิปที่ 4 แห่งฝรั่งเศส (Philip IV of France) ในปี ค.ศ.1285 โจนจึงทรงดำรงตำแหน่งเป็น พระราชินีแห่งฝรั่งเศส (Queen of France) ด้วย

การอภิเษกสมรสครั้งนี้ มีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจาก เป็นการรวมบัลลังก์นาวาร์และฝรั่งเศสเข้าไว้ด้วยกันในลักษณะของสหราชอาณาจักรเฉพาะพระองค์ (personal union) นั่นคือ ทั้งสองอาณาจักรยังคงเอกราชทางกฎหมาย แต่มีกษัตริย์และราชินีร่วมกัน โดยพระเจ้าฟิลิปที่ 4 ทรงดำรงตำแหน่งเป็นกษัตริย์แห่งนาวาร์ ในฐานะพระสวามีของโจน และปกครองช็องปาญ ในฐานะพระสวามีของเคาน์เตสแห่งช็องปาญ

บทบาทและอิทธิพลในฐานะราชินี

ในฐานะพระราชินี โจนมีบทบาทอย่างมากในหลายด้าน โดยเฉพาะ ในอาณาจักรเดิมของเธออย่างนาวาร์และช็องปาญ เธอมีอิทธิพลอย่างสูงในการบริหารจัดการทรัพย์สินและกิจการต่าง ๆ เธอมุ่งมั่นที่จะรักษาความสงบเรียบร้อยและปกป้องสิทธิ์ของเธอในดินแดนเหล่านั้นอย่างเต็มที่

ขณะเดียวกัน ในฝรั่งเศส แม้บทบาทหลักของพระราชินีจะเป็นการให้กำเนิดทายาท แต่โจนก็เป็นที่ปรึกษาคนสำคัญของพระเจ้าฟิลิปที่ 4 และมีอิทธิพลต่อพระสวามีในหลายๆเรื่อง โดยเฉพาะการบริหารจัดการทรัพย์สินส่วนตัว และการส่งเสริมสิทธิอำนาจของราชบัลลังก์ฝรั่งเศส

นอกจากนี้ ด้านการศึกษา โจนเป็นผู้ก่อตั้ง วิทยาลัยนาวาร์ (Collège de Navarre) ในปารีส เมื่อปี ค.ศ.1304 ซึ่งเป็นสถาบันการศึกษาที่มีชื่อเสียงและสำคัญในยุคนั้น โดยมีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมการศึกษาสำหรับนักเรียนจากนาวาร์และช็องปาญโดยเฉพาะ

พระโอรส - ธิดา

โจนและพระเจ้าฟิลิปที่ 4 มีพระโอรสธิดา รวมกันหลายพระองค์ ซึ่งต่อมาได้ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์ฝรั่งเศสและนาวาร์ในเวลาต่อมา

1. พระเจ้าหลุยส์ที่ 10 แห่งฝรั่งเศสและที่ 1 แห่งนาวาร์ (ค.ศ.1289 –1316) เป็นกษัตริย์ฝรั่งเศสและนาวาร์ (ต่อจากพระมารดาในนาวาร์ และพระบิดาในฝรั่งเศส)
2. พระเจ้าฟิลิปที่ 5 แห่งฝรั่งเศสและที่ 2 แห่งนาวาร์ (ค.ศ.1291–1322) ขึ้นครองราชย์ต่อจากพระเชษฐา (หลุยส์ที่ 10)
3. พระเจ้าชาร์ลที่ 4 แห่งฝรั่งเศสและที่ 1 แห่งนาวาร์ (ค.ศ.1294–1328) กษัตริย์องค์สุดท้ายของราชวงศ์กาเปเซียงสายตรงในฝรั่งเศส รัชการไม่มีพระโอรส ทำให้เกิดวิกฤตการสืบราชบัลลังก์ครั้งใหญ่ที่นำไปสู่สงครามร้อยปี
4. เจ้าหญิงอิซาเบลลา (ค.ศ.1292–1358) พระราชินีแห่งอังกฤษ จากการอภิเษกสมรสกับพระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 2 แห่งอังกฤษ และเป็นพระมารดาของ พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 3 แห่งอังกฤษ ซึ่งเป็นผู้ที่อ้างสิทธิ์ในราชบัลลังก์ฝรั่งเศสผ่านทางพระมารดาของพระองค์ อันเป็นชนวนสำคัญของสงครามร้อยปี

การสิ้นพระชนม์

สมเด็จพระราชินีโจนที่ 1 เสด็จสวรรคต เมื่อวันที่ 4 เมษายน ค.ศ.1305 ที่ปราสาทแว็งเซนส์ (Château de Vincennes) ประเทศฝรั่งเศส ขณะมีพระชนมายุเพียง 32 พรรษา สาเหตุการสิ้นพระชนม์ของพระองค์ยังคงเป็นที่ถกเถียงกัน บางแหล่งกล่าวว่าอาจเกิดจากการคลอดบุตรหรือโรคภัยไข้เจ็บ

หลังจากสิ้นพระชนม์ พระศพของพระองค์ถูกนำไปฝังที่ คอนแวนต์แห่งคอร์เดอลีแยร์ (Convent of the Cordeliers) ในกรุงปารีส ซึ่งเป็นสถานที่ที่พระองค์ทรงโปรดและให้การอุปถัมภ์ อย่างไรก็ตาม น่าเสียดายที่ในช่วงปฏิวัติฝรั่งเศสในปลายศตวรรษที่ 18 สถานที่แห่งนี้ถูกทำลายและพระศพของพระองค์ รวมถึงบุคคลสำคัญอื่น ๆ ที่ฝังอยู่ที่นั่นก็ได้สูญหายไป

มรดก

มรดกที่สำคัญที่สุดของสมเด็จพระราชินีโจนที่ 1 คือ การที่พระองค์ทรงนำบัลลังก์นาวาร์และช็องปาญมาสู่ราชวงศ์กาเปเซียงแห่งฝรั่งเศส ซึ่งนำไปสู่การรวมอาณาจักรนาวาร์เข้ากับฝรั่งเศสอย่างใกล้ชิดเป็นเวลาเกือบครึ่งศตวรรษ การที่พระโอรสทั้งสามของพระองค์ได้ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์ฝรั่งเศสและนาวาร์ต่อกัน แสดงให้เห็นว่าเชื้อสายของเธอสืบทอดบัลลังก์มาอย่างต่อเนื่อง และเธอมีบทบาทสำคัญที่ทำให้ราชบัลลังก์มั่นคงในยุคนั้น แม้ว่านาวาร์จะแยกออกจากฝรั่งเศสไปในภายหลัง แต่ก็ส่งผลต่อประวัติศาสตร์ของทั้งสองประเทศอย่างมาก จนมาถึงปัจจุบัน

อ้างอิง

• Queens Regnant: Joan I of Navarre – The infant Queen: History of Royal Women
• Joan I QUEEN OF FRANCE: Britannica