พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ ชั้น 1
ประสูติ	พ.ศ. 2330
สิ้นพระชนม์	พ.ศ. 2408 (78 ปี)
ราชวงศ์	จักรี
พระราชบิดา	สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
พระมารดา	เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช (พ.ศ. 2330 — พ.ศ. 2408) พระราชธิดาพระองค์ที่ 15 ในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทประสูติแต่เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก

พระประวัติ

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช ประสูติเมื่อพ.ศ. 2330 เป็นพระธิดาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทประสูติแต่เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก ธิดาเจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร) กับท่านผู้หญิงนวล สุธรรมมนตรี

ภายหลังจ่ากสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทสวรรคต เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็กได้ขอพระราชทานกราบถวายบังคมลากลับไปอยู่เมืองนครศรีธรรมราช ตั้งแต่พระองค์เจ้าปัทมราชพระชนม์เพียง 20 พรรษา

พระองค์มีพระชนม์ชีพยืนยาวมาจนถึงรัชกาลที่ 4 ต่อมาพระองค์ได้กราบทูลขอพระบรมราชานุญาต เสด็จกลับไปพยาบาลดูแลเจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก พระมารดา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงพระราชทานพระบรมราชานุญาต ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขา ถึงพระองค์เจ้าปัทมราชว่า

"จดหมายถวายมายังพระองค์เจ้าปัทมราช... ป้านุ้ยละทิ้งเสดจเสีย ออกไปอยู่เมืองนครศรีธรรมราช... นับได้ถึง ๔๒ ปีมาแล้ว ไม่ได้พบกับเสดจเลย กระหม่อมฉันคิดสงสารเสดจด้วยคิดไปตามสามัญวิตก ว่าบุตรเดียวกับมารดา เมื่อบ้านเมืองเปนปรกติ ไม่มีศึกเสือเหนือใต้ มีไภยต้องแตกแตนกระจัดพรัดพรายดังครั้งกรุงเก่าเสียแก่พม่านั้นแล้ว ไม่ควรจะแพลงพลัดพรัดพรากจากกับนานดังนี้เลย... ครั้งนั้นเปนครั้งคราวที่ควรอยู่แล้ว ที่จะเชิญเสดจออกไปพบป้านุ้ย อย่าให้เสียทีที่ป้านุ้ยยังมีชีวิตอยู่ จนเสดจก็เจริญพระชนม์ถึง ๗๒ แล้วนั้น จึ่งได้ทูลชวนเชิญเสดจแล้วรับเสดจไปด้วย แล้วยอมให้เสดจอยู่เมืองนครศรีธรรมราช ไปกว่าป้านุ้ยจะสิ้นอายุ..."

ระหว่างที่ทรงประทับอยู่ที่เมืองนครศรีธรรมราช ทรงมีข้าบาทชาวนครอยู่จำนวนหลายร้อย และยังคงได้รับพระราชทานเบี้ยวหวัดจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อยู่ตลอด ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขาว่า

"...ตัวเลขสักเปนข้าในเสดจก็มีจำนวนหลายร้อยอยู่ในเมืองนครศรีธรรมราช... สินเดิมของป้านุ้ย เปนสิ่งของทองรูปพรรณแลเงินตราที่เปนเงินเดิมแลทำมาหาได้ใหม่... ถ้าป้านุ้ยสิ้นอายุลง ใครเล่าจะควรได้มรฎก... เบี้ยหวัดแลเงินเดือนของเสดจ แลเบี้หวัดของป้านุ้ย จำนวนปีวอกโทศก ได้ถวายออกไปเสร็จแล้ว... สิบสามเดือนเปนเงินชั่งหกตำลึง เบี้ยหวัดห้าชั่งเปนส่วนของเสดจ เบี้ยหวัดป้านุ้ยสองชั่ง..."

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรักนับถือพระองค์เจ้าปัทมราชมาก ตรัสเรียกว่า "เจ้าอาว์เจ้าน้า" คือทรงนับญาติทั้งทางฝ่ายราชตระกูล เพราะเป็นพระราชธิดาของ "ปู่น้อย" สมเด็จพระบวรราชเจ้ากรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท และนับญาติทางฝ่ายเมืองนครศรีธรรมราชด้วย

พระองค์เจ้าปัทมราชสิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4 เมื่อพ.ศ. 2408 พระชันษา 78 ปี พระอัฐบรรจุในโกศโถทรงกาไหล่ทองคำ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานให้เก็บไว้ที่วิหารสามจอม วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร จังหวัดนครศรีธรรมราช ร่วมกับพระอัฐิและอัฐิของสกุลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี และเจ้านายสกุล ณ นคร เช่น สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมวงศ์ เจ้าจอมมารดาน้อยใหญ่ เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (แย้ม ณ นคร) เป็นต้น

พระกรณียกิจ

ในระหว่างที่ทรงประทับเมืองนครศรีธรรมราช ทรงฝึกหัดละครผู้หญิงที่นครศรีธรรมราชขึ้นคณะหนึ่ง โดยจัดแสดงเรื่อง "อิเหนา" เมื่อเจ้าจอมมารดานุ้ยเล็กถึงแก่อนิจกรรม พระองค์ก็เสด็จกลับกรุงเทพฯ และทรงนำคณะละครผู้หญิงมาแสดงถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตร ซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้ปรับการแสดงเป็นแบบละครชาตรี ละครชาตรีของหลวงจึงเกิดขึ้นนับแต่นั้นมา

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช

16. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)               8. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                       4. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                             2. สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท                                   5. พระอัครชายา (หยก)                             1. พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปัทมราช                                         6. เจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร)                             3. เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก                                   14. พระเจ้านครศรีธรรมราช (หนู)                       7. ท่านผู้หญิงนวล                             15. ท่านผู้หญิงทองเหนี่ยว