ภาษาตูโรโย

ภาษาตูโรโย
ซูรัยต์/ซูร์โยโย
ܛܘܪܝܐ Turoyo
ออกเสียง	[tˤuˈrɔjɔ]
ประเทศที่มีการพูด	ตุรกี, ซีเรีย
ภูมิภาค	จังหวัดมาร์ดินทางตะวันออกเฉียงใต้ของตุรกี; เขตผู้ว่าการอัลฮะซะกะฮ์ในซีเรียตะวันออกเฉียงเหนือ
ชาติพันธุ์	ชาวอัสซีเรีย
จำนวนผู้พูด	100,000  (2019–2023)e27
ตระกูลภาษา	แอโฟรเอชีแอติก เซมิติก เซมิติกกลาง เซมิติกตะวันตกเฉียงเหนือ แอราเมอิก แอราเมอิกตะวันออก แอราเมอิกใหม่กลาง ภาษาตูโรโย
ระบบการเขียน	ชุดตัวอักษรซีรีแอก (ตะวันตก) ละติน (ชุดตัวอักษรตูร์โยโย)
สถานภาพทางการ
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	ฝ่ายปกครองตนเองซีเรียเหนือและตะวันออก ตุรกี
รหัสภาษา
ISO 639-3	tru
ภาษาแอราเมอิกใหม่ รวมภาษาตูโรโย (ในสีแดง)

ภาษาตูโรโย (ตูโรโย: ܛܘܪܝܐ) อาจเรียกเป็น ซูรัยต์ (ܣܘܪܝܬ) หรือในสมัยใหม่ว่า ซูร์โยโย (ܣܘܪܝܝܐ) เป็นภาษาแอราเมอิกใหม่กลางที่พูดโดยชาวอัสซีเรียในภูมิภาคตูร์อับดินในตุรกีตะวันออกเฉียงใต้และซีเรียเหนือ ผู้พูดภาษาตูโรโยส่วนใหญ่นับถือคริสต์จักรออร์ทอดอกซ์ซีรีแอก แต่มีผู้พููดบางส่วนที่นับถือคริสต์จักรอัสซีเรียตะวันออกและคริสต์จักรคาทอลิกแคลเดีย โดยเฉพาะจากเมืองมิดยาตและกอมิชลี ภาษานี้ยังเป็นภาษาที่พูดกันในชาวอัสซีเรียสมัยใหม่ที่พลัดถิ่น จัดให้อยู่ในภาษาที่มีความเสี่ยง ผู้พูดส่วนใหญ่ใช้ภาษาซีรีแอกคลาสสิกในวรรณกรรมและพิธีทางศาสนา ภาษาที่ใกล้ชิดกับภาษานี้ที่สุดคือภาษามลาโซ และวิธภาษาตะวันตกในภาษาแอราเมอิกใหม่ตะวันออกเฉียงเหนืออย่างภาษาซูเร็ต ผู้พูดภาษาตูโรโตกับภาษาแอราเมอิกใหม่ตะวันตกไม่สามารถเข้าใจร่วมกันได้ เนื่องจากสองภาษานี้แยกจากกันเป็นเวลาพันกว่าปี

ศัพทมูลวิทยา

คำว่า Ṭuroyo มาจากคำว่า ṭuro หมายถึง 'ภูเขา' จึงเป็นการระบุภาษาแอราเมอิกใหม่เฉพาะในภูมิภาคภูเขาแห่งตูร์อับดินในพื้นที่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของประเทศตุรกีสมัยใหม่ (เป็นที่มาของ Turabdinian Aramaic) ส่วนชื่อทั่วไปของภาษานี้ที่พบได้มากกว่าคือ Surayt หรือ Suryoyo

ผู้พูดภาษานี้มักเรียกภาษานี้ด้วยคำว่า Surayt ซึ่งเป็นชื่อเรียกทั่วไปในภาษาของพวกเขา ไม่ว่าจะเป็นภาษาสมัยใหม่หรือในอดีต ภาษานี้ถูกใช้ในโครงการที่ได้รับทุนจากสหภาพยุโรปเมื่อไม่นานมานี้เพื่อฟื้นฟูภาษา โดยแทนที่ Ṭuroyo เนื่องจาก Surayt เป็นชื่อในอดีตของภาษาที่ผู้พูดใช้ ในขณะที่ Turoyo เป็นชื่อทางวิชาการมากกว่าสำหรับภาษาที่ใช้เพื่อแยกความแตกต่างจากกลุ่มภาษาแอราเมอิกใหม่อื่น ๆ และภาษาซีรีแอกแบบคลาสสิก อย่างไรก็ตาม ภาษานี้มักถูกเรียกว่า Surayt, Suryoyo (หรือ Surayt, Sŭryoyo หรือ Süryoyo ขึ้นอยู่กับภาษาถิ่น) ซึ่งหมายถึง "ภาษาซีเรียก" เป็นการทั่วไป โดยเฉพาะในกลุ่มผู้อพยพ เนื่องจากภาษานี้ได้รับการพัฒนาให้เป็นหนึ่งในวิธภาษาทางตะวันตกของภาษาซีรีแอก ทำให้ Turoyo บางครั้งเรียกเป็น "ภาษาซีรีแอกใหม่ตทางะวันตก" ด้วย

ภาษาย่อย

ภาษาตูโรโยมีคำยืมบางคำจากภาษาอาหรับ ภาษาเคิร์ด ภาษาอาร์มีเนีย และภาษาตุรกี ภาษาย่อยหลักของตูโรโยคือมิดยาต (Mëḏyoyo) ในภาคตะวันออกของจังหวัดมาร์ดินในประเทศตุรกี หมู่บ้านทุกแห่งมีสำเนียงเฉพาะ (Midwoyo, Kfarzoyo, `Iwarnoyo, Nihloyo, และ Izloyo ตามลำดับ) ผู้พูดภาษาย่อยตูโรโยทั้งหมดสามารถเข้าใจร่วมกันได้ มีจุดแยกสำเนียงระหว่างเมืองมิดยาตกับหมู่บ้านต่าง ๆ โดยมีความแตกต่างเพียงเล็กน้อยในระหว่างหมู่บ้าน ภาษามลาโซ ภาษาที่ใกล้ชิดสุดหรือภาษาย่อยที่มีผู้พูดในหมู่บ้านสองแห่งที่จังหวัดดียาร์บาคือร์ ปัจจุบันถือว่าสูญหายแล้ว

ระบบการเขียน

ภาษาตูโรโยเขียนได้ทั้งในอักษรละตินและอักษรซีรีแอก (Serto) อักขรวิธีข้างล่างเป็นผลจากการประชุมซูรัยต์นานาชาติที่จัดขึ้นในมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ (27–30 สิงหาคม ค.ศ. 2015)

พยัญชนะ

อักษรละติน	'	B b	V v	G g	Ġ ġ	J j	D d	Ḏ ḏ	H h	W w	Z z	Ž ž	Ḥ ḥ	Ṭ ṭ	Ḍ ḍ	Y y
อักษรซีรีแอก	ܐ‎	ܒ‎	ܒ݂‎	ܓ‎	ܓ݂‎	ܔ‎	ܕ‎	ܕ݂‎	ܗ‎	ܘ‎	ܙ‎	ܙ݅‎	ܚ‎	ܛ‎	ܜ‎	ܝ‎
ออกเสียง	[ʔ], ∅	[b]	[v]	[g]	[ɣ]	[dʒ]	[d]	[ð]	[h]	[w]	[z]	[ʒ]	[ħ]	[tˤ]	[dˤ]	[j]
อักษรละติน	K k	X x	L l	M m	N n	S s	C c	P p	F f	Ṣ ṣ	Q q	R r	Š š	Č č	T t	Ṯ ṯ
อักษรซีรีแอก	ܟ‎	ܟ݂‎	ܠ‎	ܡ‎	ܢ‎	ܣ‎	ܥ‎	ܦ‎	ܦ݂‎	ܨ‎	ܩ‎	ܪ‎	ܫ‎	ܫ݂‎	ܬ‎	ܬ݂‎
ออกเสียง	[k]	[x]	[l]	[m]	[n]	[s]	[ʕ]	[p]	[f]	[sˤ]	[q]	[r]	[ʃ]	[tʃ]	[t]	[θ]

สระ

อักษรละติน	A a	Ä ä	E e	Ë ë	O o		Y/I y/i	W/U w/u
สัญลักษณ์สระซีรีแอก (หรือ mater lectionis)	ܰ‎	ܱ‎	ܶ‎	ܷ‎	ܳ‎		ܝ‎	ܘ‎
ออกเสียง	[a]	[ă]	[e]	[ə]	[o]		[j]/[i]	[w]/[u]

ความพยายามในการเขียนภาษาตูโรโยเกิดขึ้นตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 16 โดยมีการดัดแปลงและแปลข้อความในพระคัมภีร์ อรรถาธิบาย ตลอดจนเรื่องราวชีวประวัตินักบุญ หนังสือ และนิทานพื้นบ้านจากภาษาฮีบรูแอราเมอิกใหม่ไปเป็นภาษาท้องถิ่น บิชอปซีรีแอกตะวันออกนาม Mar Yohannan ทำงานร่วมกับบาทหลวงมิชชันนารีชาวอเมริกัน สาธุคุณ จัสติน เพอร์กินส์ ผู้พยายามเขียนข้อความทางศาสนาในรูปแบบพื้นเมือง ซึ่งสุดท้ายแล้วได้ผลิตในรูปบัตรนักเรียนใน ค.ศ. 1836

ในประเทศเยอรมนีช่วงคริสต์ทศวรรษ 1970 สมาชิกขบวนการอีแวนเจลิคัลแอราเมอัน (Aramäische Freie Christengemeinde) ใช้ภาษาตูโรโยในการเขียนข้อความสั้นและเพลง ขบวนการอีแวนเจลิคัลซีรีแอกยังได้ตีพิมพ์บทเพลงสรรเสริญในภาษาตูโรโยมากกว่า 300 บทในหนังสือรวมชื่อ Kole Ruhonoye ใน ค.ศ. 2012 และยังได้แปลพระวรสารทั้งสี่เล่ม โดยตีพิมพ์พระวรสารนักบุญมาระโกและนักบุญยอห์นไปแล้ว

ในคริสต์ทศวรรษ 1970 Yusuf Ishaq นักการศึกษา พยายามรวมภาษาตูโรโยเข้ากับอักขรวิธีละตินอย่างเป็นระบบ ส่งผลให้มีการผลิตหนังสืออ่านชุดหนึ่งชื่อ [toxu qorena] แม้ว่าระบบนี้ไม่ใช้งานนอกสวีเดน ผู้พูดภาษาตูโรโยคนอื่น ๆ ได้พัฒนาอักษรละตินแบบไม่ได้มาตรฐานของตนเองเพื่อใช้ภาษาในแพลตฟอร์มดิจิทัล

Iliana พูดภาษาตูโรโย

วิทยาหน่วยคำ

ระบบเสียงของภาษาตูโรโยใกล้เคียงกับภาษาซีเรียคคลาสสิก ระบบคำกริยาใกล้เคียงกับภาษาแอราเมอิกใหม่ มีการพัฒนาคำสรรพนามชี้เฉพาะมากกว่าภาษาแอราเมอิก มีคำนำหน้านามชี้เฉพาะ เช่น u-malko (the king) i-malëkṯo (the queen)

ข้อมูล

• Barsoum, Ignatius Aphram (2008). The History of Tur Abdin. Piscataway, NJ: Gorgias Press. ISBN 9781593337155.
• Bednarowicz, Sebastian (2018). "Neues Alphabet, neue Sprache, neue Kultur: Was kann die Adaptation der lateinischen Schrift für das Turoyo implizieren?". Neue Aramäische Studien: Geschichte und Gegenwart. Frankfurt am Main: Peter Lang. pp. 203–214. ISBN 9783631731314.
• Beyer, Klaus (1986). The Aramaic Language: Its Distribution and Subdivisions. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht. ISBN 9783525535738.
• Bilgic, Zeki (2018). "Aramäisch des Tur Abdin schreiben und lesen: Überlegungen, warum die Sprechergemeinschaft des Tur Abdin das Neu-Aramäische nicht als Schriftsprache anerkennt". Neue Aramäische Studien: Geschichte und Gegenwart. Frankfurt am Main: Peter Lang. pp. 215–250. ISBN 9783631731314.
• Birol, Simon (2018). "Forgotten Witnesses: Remembering and Interpreting the Sayfo in the Manuscripts of Tur 'Abdin". Sayfo 1915: An Anthology of Essays on the Genocide of Assyrians/Arameans during the First World War. Piscataway, NJ: Gorgias Press. pp. 327–346. ISBN 9781463207304.
• Borbone, Pier Giorgio (2017). "From Tur 'Abdin to Rome: The Syro-Orthodox Presence in Sixteenth-Century Rome". Syriac in its Multi-Cultural Context. Leuven: Peeters Publishers. pp. 277–287. ISBN 9789042931640.
• Brock, Sebastian P. (1989a). "Three Thousand Years of Aramaic Literature". ARAM Periodical. 1 (1): 11–23.
• Brock, Sebastian P. (1989b). "Some Observations on the Use of Classical Syriac in the Late Twentieth Century". Journal of Semitic Studies. 34 (2): 363–375. doi:10.1093/jss/XXXIV.2.363.
• Comfort, Anthony (2017). "Fortresses of the Tur Abdin and the Confrontation between Rome and Persia". Anatolian Studies. 67: 181–229. doi:10.1017/S0066154617000047. JSTOR 26571543. S2CID 164455185.
• Heinrichs, Wolfhart (1990). "Written Turoyo". Studies in Neo-Aramaic. Atlanta: Scholars Press. pp. 181–188. ISBN 9781555404307.
• Ishaq, Yusuf M. (1990). "Turoyo – from Spoken to Written Language". Studies in Neo-Aramaic. Atlanta: Scholars Press. pp. 189–199. ISBN 9781555404307.
• Jastrow, Otto (1987). "The Tûrôyo Language Today" (PDF). Journal of Assyrian Academic Studies. 1: 7–16. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-07-15.
• Jastrow, Otto (1990). "Personal and Demonstrative Pronouns in Central Neo-Aramaic: A Comparative and Diachronic Discussion Based on Ṭūrōyo and the Eastern Neo-Aramaic Dialect of Hertevin". Studies in Neo-Aramaic. Atlanta: Scholars Press. pp. 89–103. ISBN 9781555404307.
• Jastrow, Otto (1993) [1967]. Laut- und Formenlehre des neuaramäischen Dialekts von Mīdin im Ṭūr ʻAbdīn. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN 9783447033343.
• Jastrow, Otto (1996). "Passive Formation in Ṭuroyo and Mlaḥsô". Israel Oriental Studies. 16: 49–57. ISBN 9004106464.
• Jastrow, Otto (2002) [1992]. Lehrbuch der Ṭuroyo-Sprache. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN 9783447032131.
• Jastrow, Otto (2011). "Ṭuroyo and Mlaḥsô". The Semitic Languages: An International Handbook. Berlin-Boston: Walter de Gruyter. pp. 697–707. ISBN 9783110251586.
• Keser-Kayaalp, Elif (2019). "Church Building in the Ṭur 'Abdin in the First Centuries of the Islamic Rule". Authority and Control in the Countryside: From Antiquity to Islam in the Mediterranean and Near East (Sixt-Tenth Century). Leiden-Boston: Brill. pp. 176–209. ISBN 9789004386549.
• Khan, Geoffrey (2019a). "The Neo-Aramaic Dialects of Eastern Anatolia and Northwestern Iran". The Languages and Linguistics of Western Asia: An Areal Perspective. Berlin-Boston: Walter de Gruyter. pp. 190–236. ISBN 9783110421743.
• Khan, Geoffrey (2019b). "The Neo-Aramaic Dialects and Their Historical Background". The Syriac World. London: Routledge. pp. 266–289. ISBN 9781138899018.
• Krotkoff, Georg (1990). "An Annotated Bibliography of Neo-Aramaic". Studies in Neo-Aramaic. Atlanta: Scholars Press. pp. 3–26. ISBN 9781555404307.
• Macuch, Rudolf (1990). "Recent Studies in Neo-Aramaic Dialects". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 53 (2): 214–223. doi:10.1017/S0041977X00026045. S2CID 162559782.
• Mengozzi, Alessandro (2011). "Neo-Aramaic Studies: A Survey of Recent Publications". Folia Orientalia. 48: 233–265.
• Owens, Jonathan (2007). "Endangered Languages of the Middle East". Language Diversity Endangered. Berlin-New York: Walter de Gruyter. pp. 263–277. ISBN 9783110170504.
• Palmer, Andrew (1990). Monk and Mason on the Tigris Frontier: The Early History of Ṭur 'Abdin. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521360265.
• Prym, Eugen; Socin, Albert (1881). Der neu-aramaeische Dialekt des Ṭûr 'Abdîn. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht's Verlag.
• Saadi, Abdul-Massih (2018). "Interdependence of Classical Syriac and Suryoyo of Tur Abdin (STA): Orthography for the STA". Neue Aramäische Studien: Geschichte und Gegenwart. Frankfurt am Main: Peter Lang. pp. 169–192. ISBN 9783631731314.
• Sabar, Yona (2003). "Aramaic, once an International Language, now on the Verge of Expiration: Are the Days of its Last Vestiges Numbered?". When Languages Collide: Perspectives on Language Conflict, Language Competition, and Language Coexistence. Columbus: Ohio State University Press. pp. 222–234. ISBN 9780814209134.
• Saouk, Joseph (2015). "Quo vadis Turoyo? A Description of the Situation and the Needs of the Neo-Aramaic of Tur-Abdin (Turkey)". Parole de l'Orient. 40: 361–377.
• Sommer, Renate (2012). "The Role of Religious Freedom in the Context of the Accession Negotiations between the European Union and Turkey – The Example of the Arameans". The Slow Disappearance of the Syriacs from Turkey and of the Grounds of the Mor Gabriel Monastery. Münster: LIT Verlag. pp. 157–170. ISBN 9783643902689.
• Talay, Shabo, บ.ก. (2017). Šlomo Surayt: An Introductory Course in Surayt Aramaic (Turoyo). Glane: Bar Hebraeus Verlag. ISBN 9789050470667.
• Tezel, Aziz (2003). Comparative Etymological Studies in the Western Neo-Syriac (Ṭūrōyo) Lexicon: With Special Reference to Homonyms, Related Words and Borrowings with Cultural Signification. Uppsala: Uppsala University Library. ISBN 9789155455552.
• Tezel, Sina (2011). Arabic Borrowings in Ṣūrayt/Ṭūrōyo within the Framework of Phonological Correspondences in Comparison with Other Semitic Languages. Uppsala: Uppsala Universitet. ISBN 9789155480585.
• Tezel, Sina (2015a). "Arabic or Ṣūrayt/Ṭūrōyo". Arabic and Semitic Linguistics Contextualized: A Festschrift for Jan Retsö. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. pp. 554–568.
• Tezel, Sina (2015b). "Neologisms in Ṣūrayt/Ṭūrōyo". Neo-Aramaic in Its Linguistic Context. Piscataway, NJ: Gorgias Press. pp. 100–109.
• Tezel, Aziz (2015). "The Turkish Lexical Influence on Ṣūrayt/Ṭūrōyo: A Preliminary Selection of Examples". Neo-Aramaic and its Linguistic Context. Piscataway, NJ: Gorgias Press. pp. 69–99. doi:10.31826/9781463236489-006. ISBN 9781463236489.
• Tomal, Maciej (2015). "Towards a Description of Written Ṣurayt/Ṭuroyo: Some Syntactic Functions of the Particle kal". Neo-Aramaic and its Linguistic Context. Piscataway, NJ: Gorgias Press. pp. 29–52.
• Waltisberg, Michael (2016). Syntax des Ṭuroyo. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN 9783447107310.
• Weaver, Christina Michelle; Kiraz, George A. (2016). "Turoyo Neo-Aramaic in Northern New Jersey" (PDF). International Journal of the Sociology of Language. 237: 19–36.
• Yildiz, Efrem (2000). "The Aramaic Language and its Classification". Journal of Assyrian Academic Studies. 14 (1): 23–44.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Turoyo alphabets and pronunciation at Omniglot

• Semitisches Tonarchiv: Dokumentgruppe "Aramäisch/Turoyo" (ในภาษาเยอรมัน)
• The Turoyo language today เก็บถาวร 2007-09-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Syriac Turoyo-Bible
• Turoyo is studied and taught at the HSE Institute for Oriental and Classical Studies