สถาปัตยกรรมมาซิโดเนียเหนือ

ซุ้มประตูชัยปอร์ตรา มาเกดอนิยา ในสกอเปีย

สถาปัตยกรรมมาซิโดเนียเหนือ (มาซิโดเนีย: Архитектура на Македонија) หมายถึง รูปแบบสถาปัตยกรรมที่ปรากฏในอาณาเขตของประเทศมาซิโดเนียเหนือในปัจจุบัน

กลุ่มคนหลายกลุ่มที่เข้ามาตั้งรกรากหรือควบคุมดินแดนซึ่งปัจจุบันเป็นประเทศมาซิโดเนียเหนือ มีอิทธิพลต่อประเทศในหลาย ๆ ด้าน ซึ่งหนึ่งในนั้นที่ชัดเจนที่สุดคืองานทางสถาปัตยกรรม กลุ่มคนเหล่านี้รวมถึง ชาวไปโอเนีย (กรีก: Παίονες), ชาวอิลลิเรีย (กรีกโบราณ: Ἰλλυριοί), ชาวมาซิโดเนียโบราณ, โรมัน, ไบเซนไทน์, สลาฟ และออตโตมัน

แหล่งวัฒนธรรมหินใหญ่กอกินอ

สถาปัตยกรรมยุคแรก

ตัวอย่างแรกสุดของงานทางสถาปัตยกรรมในดินแดนมาซิโดเนียเหนือมาจากยุคหินใหม่ ประกอบด้วยโครงสร้างที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมหินใหญ่ กอกินอ (มาซิโดเนีย: Кокино) เป็นหอคอยหินขนาดใหญ่ที่สุดลำดับที่สี่ของโลก โดยพื้นที่ประกอบด้วยการตัดแต่งหินที่สร้างขึ้นในลักษณะเพื่อช่วยในการสังเกตวัตถุท้องฟ้า

สถาปัตยกรรมของมาซิโดเนียโบราณ

โรงละครโบราณแห่งออคริต

ส่วนที่เหลือของสถาปัตยกรรมจากยุคของราชอาณาจักรมาซิโดเนียโบราณจะกระจายไปทั่วมาซิโดเนียเหนือ โดยเฉพาะในภาคใต้ของอดีตดินแดนมาซิดอน (อาณาจักรมาซิโดเนียร่วมสมัยกับกรีซโบราณ)

เฮราเคลอา ลินเซสติส (กรีก: Ἡράκλεια Λυγκηστίς; ละติน: Heraclea Lyncestis) ก่อตั้งขึ้นในช่วงกลางศตวรรษที่ 4 ก่อนคริสตกาล เป็นเมืองยุทธศาสตร์ที่สำคัญเพราะล้อมรอบด้วยแคว้นเอปิรุส (กรีกโบราณ: Ἄπειρος) ทางทิศตะวันตกและอาณาจักรไปโอเนีย (กรีก: Παιονία) ทางทิศเหนือ สถาปัตยกรรมโรมันมีความโดดเด่นในพื้นที่ในตอนนี้ เนื่องจากระดับของการขุดค้นที่เผยให้เห็นชั้นจากสมัยโรมัน

โรงละครโบราณในพื้นที่เมืองออคริต (มาซิโดเนีย: Охрид) ในปัจจุบันถูกสร้างขึ้นในช่วงศตวรรษที่ 1 ก่อนคริสตกาล โดยเป็นส่วนหนึ่งของเมืองโบราณลิคนิดอส (กรีกโบราณ: Λύχνιδος) ซึ่งถูกสร้างขึ้นใหม่และมีการใช้งานในปัจจุบัน สถานที่ตั้งอยู่ระหว่างเนินเขาสองแห่งที่ล้อมรอบ ทำให้สามารถป้องกันจากลมที่อาจรบกวนการได้ยินเสียงในระหว่างการแสดง

สถาปัตยกรรมโรมัน

สะพานส่งน้ำสกอเปีย

สถาปัตยกรรมโรมันกระจายอยู่ทั่วดินแดน ซึ่งเมืองสกอเปียเป็นที่ตั้งของตัวอย่างสถาปัตยกรรมประเภทนี้ หนึ่งในนั้นคือสะพานส่งน้ำสกอเปียซึ่งเป็นสะพานส่งน้ำเพียงแห่งเดียวในมาซิโดเนียเหนือ ประกอบด้วยซุ้มประตูหิน 55 ซุ้ม อีกตัวอย่างหนึ่งคือค่ายทหารโรมันสคูปิ (ละติน: Scupi; Colonia Flavia Scupinorum) แม้ว่าจะมีซากปรักหักพังไม่มากนักจากแหล่งโบราณคดีแห่งนี้ แต่บริเวณสุสานและโรงละครก็ยังมองเห็นได้

แม้ว่าจะถูกก่อตั้งขึ้นโดยชาวมาซิโดเนียโบราณ ส่วนที่เหลือของเมืองเฮราเคลอา ลินเซสติส ส่วนใหญ่มาจากช่วงการยึดครองของโรมัน ซึ่งรวมถึงมุขเด็จ (ละติน: porticus) และโรงละครขนาดใหญ่

ตัวอย่างอื่น ๆ ของสถาปัตยกรรมโรมันในมาซิโดเนียเหนือรวมถึงซากปรักหักพังของโรมันภายในและรอบ ๆ เมืองสตรูมิตซา (มาซิโดเนีย: Струмица) หนึ่งในซากที่ได้รับการอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างดีที่ใหญ่ที่สุดคือ โรงอาบน้ำสาธารณะหรือแทรไม (ละติน: Thermae) ซึ่งสร้างขึ้นในช่วงปลายยุคโบราณ

อารามเตรสกาเวตซ์

สถาปัตยกรรมไบแซนไทน์

สถาปัตยกรรมไบแซนไทน์เป็นหนึ่งในสถาปัตยกรรมที่โดดเด่นที่สุดในมาซิโดเนียเหนือ ส่วนใหญ่จะเห็นในโบสถ์และอาราม เช่นอาราม เตรสกาเวตซ์ (มาซิโดเนีย: Манастир Трескавец) ใกล้เมืองปรีเลป (มาซิโดเนีย: Прилеп)

มัสยิดมุสตาฟา ปาชา

สถาปัตยกรรมออตโตมัน

ชาวออตโตมันควบคุมดินแดนมาซิโดเนียในปัจจุบันเป็นเวลาประมาณห้าศตวรรษ พวกเขาได้ทิ้งร่องรอยไว้กับมัสยิด และอาคารในศาสนาอิสลามอื่น ๆ ที่ได้สร้างขึ้น

สถาปัตยกรรมออตโตมันมีความโดดเด่นในบางเขตของเมืองสกอเปียโดยเฉพาะเขตเมืองเก่า มัสยิดมุสตาฟา ปาชา (ตุรกี: Mustafa Paşa Camii) เป็นหนึ่งในอาคารออตโตมันที่มีชื่อเสียงที่สุดในมาซิโดเนียเหนือ มัสยิดแห่งนี้สร้างขึ้นในปี ค.ศ. 1492 มีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส และมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางของโดม 16 เมตร เสาของพะไล (ตุรกี: sütunlu giriş) ตกแต่งด้วยส่วนแขวนประดับ (ตุรกี: mukarnas; อังกฤษ: stalactite) ที่เป็นแบบฉบับของสถาปัตยกรรมออตโตมัน

สถาปัตยกรรมออตโตมันยังสามารถเห็นได้ในเมืองบิตอลา (มาซิโดเนีย: Битола) และเตตอวอ (มาซิโดเนีย: Тетово)

สถาปัตยกรรมสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 19

ตัวอย่างของสถาปัตยกรรมในแนวลัทธิคลาสสิกใหม่หรือแบบบารอกมีอยู่ทั่วประเทศมาซิโดเนียเหนือ แต่อาจหายากและจำกัดเพียงหนึ่งโครงสร้างในแต่ละเมือง สามารถพบเห็นสถาปัตยกรรมนีโอคลาสสิกในเมืองสกอเปียที่ อาคารริสติเชวา ปาลาตา (เซอร์เบีย: Ристићева палата) ข้อยกเว้นของรูปแบบนี้อยู่ในเมืองบิตอลา ซึ่งถนนคนเดินชีรอก ซอกัก (ตุรกี: Širok Sokak) เต็มไปด้วยสถาปัตยกรรมแบบคลาสสิกใหม่และบารอก รวมทั้งโบสถ์คาทอลิกแบบกอทิก

• 
  ศูนย์กลางของเมืองสกอเปีย ในคริสต์ศตวรรษที่ 19
• 
  ป้อมกาเล และโรงละครแห่งชาติสกอเปีย ก่อนเหตุการณ์แผ่นดินไหวปี พ.ศ. 2506
• 
  อาคารริสติเชวา ปาลาตา ในสกอเปีย

สถาปัตยกรรมยูโกสลาเวีย

นวนิยมช่วงระหว่างสงคราม (ช่วงสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 1 ถึงเริ่มต้นสงครามโลกครั้งที่ 2)

สถาปัตยกรรมยูโกสลาเวียเริ่มต้นขึ้นในทศวรรษแรกของคริสต์ศตวรรษที่ 20 ก่อนการก่อตั้งรัฐ ในช่วงเวลานี้มีผู้สร้างสรรค์ชาวสลาฟใต้จำนวนหนึ่ง ที่กระตือรือร้นในความเป็นไปได้ของการก่อตั้งรัฐของชาวสลาฟ ได้มีการจัดชุดนิทรรศการศิลปะในเซอร์เบียในฐานะอัตลักษณ์ร่วมของชาวสลาฟ หลังจากการรวมศูนย์อำนาจของรัฐบาลหลังจากการก่อตั้งราชอาณาจักรยูโกสลาเวียในปี พ.ศ. 2461 ความกระตือรือร้นจากฐานสู่ยอดเริ่มเบาบางลง สถาปัตยกรรมยูโกสลาเวียเริ่มมีความเข้มข้นมากขึ้นเรื่อย ๆ ตามอำนาจแห่งชาติซึ่งพยายามที่จะสร้างเอกลักษณ์ของรัฐแบบรวมศูนย์

ในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1920 สถาปนิกชาวยูโกสลาเวียเริ่มให้การสนับสนุนรูปแบบสถาปัตยกรรมในแนวนวนิยม ฉายภาพของสไตล์ซึ่งเป็นส่วนขยายตรรกะของการรังสรรค์ความก้าวหน้าของชาติ กลุ่มสถาปนิกของขบวนการสมัยใหม่ (เซอร์เบีย: Група архитеката модерног правца; ГАМП) ซึ่งก่อตั้งองค์กรในปี พ.ศ. 2471 โดยสถาปนิก บรานิสลาฟ กอยิช (เซอร์เบีย: Бранислав Ђ. Којић), มิลาน ซลอกอวิช (เซอร์เบีย: Милан Злоковић), ยาน ดูบอวี (เช็ก: Jan Dubový) และ ดูซาน บาบิช (เซอร์เบีย: Душан Бабић) ผลักดันให้เกิดความแพร่หลายในการประยุกต์สถาปัตยกรรมในแนวสมัยใหม่ ในฐานะสไตล์รูปแบบ "แห่งชาติ" ของยูโกสลาเวีย ที่แตกต่างกว่ารูปแบบอื่นในภูมิภาค แม้การเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ที่แยกห่างออกไปกับประเทศตะวันตก จะทำให้การยอมรับสถาปัตยกรรมสมัยใหม่เกิดความไม่แน่นอนในยูโกสลาเวียในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง โดยในขณะนั้นรัฐโครเอเชียและสโลวีเนียทางด้านตะวันตก ซึ่งมีความคุ้นเคยกับอิทธิพลของประเทศตะวันตก มีความกระตือรือร้นที่จะนำสถาปัตยกรรมในแนวนวนิยมมาใช้ แต่บอสเนียที่ได้รับอิทธิพลของออตโตมันมาอย่างยาวนานยังคงต่อต้านรูปแบบดังกล่าว ในทุกเมืองของยูโกสลาเวียนั้น เบลเกรดมีปริมาณโครงสร้างสถาปัตยกรรมในแนวสมัยใหม่มากที่สุด

• 
  โรงพยาบาลนครสกอเปีย ได้รับการออกแบบในทศวรรษ 1930 โดย ดราโก เอบเลร์
• 
  สถานีรถประจำทาง (เก่า) ของสกอเปีย

สัจนิยมสังคมนิยม (พ.ศ. 2488-2491)

ทันทีหลังสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุดลง ความสัมพันธ์สั้น ๆ ของยูโกสลาเวียกับรัฐกลุ่มตะวันออกนำเข้ามาซึ่งช่วงเวลาสั้น ๆ ของแนวคิดสัจนิยมแบบสังคมนิยม การรวมศูนย์ในรูปแบบคอมมิวนิสต์นำไปสู่การยกเลิกการปฏิบัติงานสถาปัตยกรรมส่วนตัว และการควบคุมสถานะของวิชาชีพ ในช่วงเวลานี้พรรคคอมมิวนิสต์แห่งยูโกสลาเวียซึ่งมีอำนาจปกครองประณามแนวคิดนวนิยมว่าเป็น "คตินิยมของชนชั้นกลาง" ซึ่งเป็นความเคลื่อนไหวที่ก่อให้เกิดแรงเสียดทานกับงานแนวนวนิยมเช่นที่มีในช่วงก่อนสงคราม ของหมู่สถาปนิกที่มีชื่อเสียงของประเทศ

นวนิยมสังคมนิยม

สถาปัตยกรรมสัจนิยมแบบสังคมนิยมในยูโกสลาเวีย มาถึงจุดสิ้นสุดอย่างกระทันหันในปี พ.ศ. 2491 เมื่อยอซีป บรอซ ตีโต แยกแนวทางกับสตาลิน ในปีต่อ ๆ มาประเทศก็หันไปสร้างความสัมพันธ์กับประเทศทางตะวันตกมากขึ้นเรื่อย ๆ สถาปัตยกรรมยูโกสลาเวียกลับสู่แนวนวนิยมที่โดดเด่นในยุคก่อนสงคราม ในช่วงยุคนี้สถาปัตยกรรมแนวสมัยใหม่นั้นเป็นสัญลักษณ์ของการแยกห่างจากสหภาพโซเวียต (ในเวลาต่อมาความคิดนี้ได้ลดน้อยลง ด้วยการยอมรับที่เพิ่มขึ้นของแนวคิดนวนิยมในกลุ่มตะวันออก)

สปอแมนิก (Spomenik)

ในช่วงเวลาที่ยูโกสลาเวียได้แยกตัวออกจากแนวคิดสัจนิยมแบบสังคมนิยมของสหภาพโซเวียต รวมกับความพยายามที่จะรำลึกถึงสงครามโลกครั้งที่สอง ได้นำไปสู่การสร้างประติมากรรมในแนวนามธรรมจำนวนมหาศาล ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในปัจจุบันว่า สปอแมนิก (โครเอเชีย: Spomenik)

สถาปัตยกรรมบรูทัลลิสต์

หอพักนักศึกษา (2514) โดยกอร์กี คอนสแตนตินอฟสกี ในสกอเปีย

ในช่วงปลายคริสตทศวรรษ 1950 และต้นทศวรรษ 1960 แนวคิดสถาปัตยกรรมบรูทัลลิสต์เริ่มมีการสนับสนุนเพิ่มขึ้นในยูโกสลาเวีย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่สถาปนิกรุ่นใหม่ โดยมีแนวโน้มที่จะได้รับอิทธิพลจากการล่มสลายในปี พ.ศ. 2502 ขององค์กรการประชุมนานาชาติว่าด้วยสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ (Congrès Internationaux d'Architecture Moderne; CIAM)

อิทธิพลที่เพิ่มขึ้นในประเทศของแนวคิดบรูทัลลิสต์ เป็นตัวอย่างที่เด่นชัดที่สุดในความพยายามฟื้นฟูเมืองสกอเปียหลังเกิดความเสียหายจากแผ่นดินไหวในปี พ.ศ. 2506 สถาปนิกชาวญี่ปุ่น เคนโซ ตังเง (ญี่ปุ่น: 丹下 健三; โรมาจิ: Tange Kenzō) มีบทบาทสำคัญในการผลักดันสถาปัตยกรรมในแนวบรูทัลลิสต์ในเมือง จนถึงกับมีการเสนอการออกแบบเมืองสกอเปียใหม่ทั้งหมดในแนวทางนี้

สมัยการกระจายศูนย์กลาง

โบสถ์ซเวตีคลีเมนทอครีดสกี (2515) โดยสลาฟโก เบรซอสกี ในเมืองสกอเปีย ได้ลบเลือนเส้นแบ่งระหว่างสถาปัตยกรรมทางศาสนาของชาวมาซิโดเนียกับแนวคิดแบบหลังสมัยใหม่

ด้วยนโยบายการกระจายอำนาจและการเปิดเสรีในคริสตทศวรรษ 1950 ในสหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมยูโกสลาเวีย รูปแบบสถาปัตยกรรมเริ่มแยกแนวทางมากขึ้นตามชาติพันธุ์ สถาปนิกมุ่งเน้นไปที่การสร้างอาคารเพิ่มมากขึ้น โดยอ้างอิงกับมรดกทางสถาปัตยกรรมของสาธารณรัฐสังคมนิยมแต่ละประเทศ ในรูปแบบของการเปลี่ยนผ่านสู่ภูมิภาคนิยม ความแตกต่างทางอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ ในงานสถาปัตยกรรมของแต่ละเชื้อชาติภายในยูโกสลาเวียนั้นทวีความเข้มข้นยิ่งขึ้น ด้วยการกระจายอำนาจขององค์กรอนุรักษ์ประวัติศาสตร์ที่เคยเป็นศูนย์กลางตั้งแต่ปี พ.ศ. 2515 ทำให้แต่ละภูมิภาคมีโอกาสมากขึ้นในการคิดวิเคราะห์อย่างจริงจังถึงการแสดงออกทางวัฒนธรรมของตนเอง

สถาปัตยกรรมร่วมสมัย

พิพิธภัณฑ์โบราณคดีซึ่งได้รับการปรับปรุงใหม่

อาคารร่วมสมัยส่วนใหญ่ในมาซิโดเนียเหนือ ตั้งอยู่ในใจกลางเมืองสกอเปีย ตัวอย่างหนึ่งคือสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งชาติมาซิโดเนีย ซึ่งเป็นอาคารที่สูงที่สุดในประเทศสูงถึง 70 เมตร (230 ฟุต) ตัวอย่างของสถาปัตยกรรมร่วมสมัยยัง พบได้ในเมืองอื่น ๆ โดยเฉพาะบิตอลา (มาซิโดเนีย: Битола) และกอสติวาร์ (มาซิโดเนีย: Гостивар)

โครงการสกอเปีย 2014 (Skopje 2014)

สกอเปีย 2014 เป็นโครงการที่ประกาศโดยรัฐบาลในปี พ.ศ. 2553 มีวัตถุประสงค์เพื่อปรับปรุงให้เมืองหลวงสกอเปีย มีรูปแบบภูมิทัศน์ในแบบคลาสสิกที่ดึงดูดความสนใจมากขึ้น โดยการสร้างอาคารหลายหลังซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในสไตล์คลาสสิกใหม่ ซึ่งต่อมาได้รับการวิจารณ์จากสถาปนิกหลายคนว่าเป็นศิลปะที่ปราศจากรสนิยม

ดูเพิ่ม

• en:Skopje 2014