สินค้าอันตราย

รูปสัญลักษณ์สำหรับสารพิษของระบบการจัดประเภทและการติดฉลากสารเคมีทั่วโลก

สินค้าอันตราย (อังกฤษ: Dangerous Goods)เป็นสินค้าที่อยู่ระหว่างการขนส่งมีความเสี่ยงที่จะเกิดความเสี่ยหายต่อชีวิต ทรัพย์สิน และสิ่งแวดล้อม รวมมถึงภาพลักษณ์ ซึ่งมีสมบัติตามลักษณะความเสี่ยง 9 ประเภทที่กำหนดโดยคณะกรรมการผู้เชี่ยวชาญด้านการขนส่งสินค้าอันตรายของสหประชาชาติ (Committee of Experts on the Transport of Dangerous Goods) การกำหนดลักษณะความเสี่ยงดังกล่าวจะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนารูปแบบมาตรการจำกัดความเสี่ยงในการขนส่งสินค้าอันตรายในแต่ละรูปแบบ และได้ออกเอกสารข้อเสนอแนะสหประชาชาติว่าด้วยการขนส่งสินค้าอันตราย (UN Recommendations on the Transport of Dangerous Goods - Model Regulations) ซึ่งเป็นแนวทางในการออกข้อกำหนดของสินค้าอันตรายในรูปแบบการขนส่งต่างๆ ในทางสากล

การจำแนกประเภทและฉลาก

ประเภท 1: วัตถุระเบิด

• 1.1 สารหรือสิ่งของที่มีอันตรายจากการระเบิดทั้งมวล
• 1.2 สารหรือสิ่งของที่มีอันตรายจากการพุ่งกระเด็นแต่จะไม่ระเบิดทั้งมวล
• 1.3 สารหรือสิ่งของที่มีอันตรายจากการติดไฟและมีการระเบิดหรือพุ่งกระเด็นหรือทั้งสองอย่างแต่จะไม่ระเบิดทั้งมวล
• 1.4 สารหรือสิ่งของที่ไม่สามารถระบุลักษณะการระเบิดได้ชัดเจน
• 1.5 สารที่ไม่มีความไวต่อการระเบิดและมีอันตรายจากการระเบิดทั้งมวล
• 1.6 สารที่ไม่มีความไวต่อการระเบิดและไม่มีการระเบิดทั้งมวล

วัตถุอันตราย ประเภท 1: การระเบิด	วัตถุอันตราย ประเภท 1.1: การระเบิด	วัตถุอันตราย ประเภท 1.2: การระเบิด
วัตถุอันตราย ประเภท 1.3: การระเบิด	วัตถุอันตราย ประเภท 1.4: การระเบิด	วัตถุอันตราย ประเภท 1.5: การพุ่งกระเด็น
	วัตถุอันตราย ประเภท 1.6: การระเบิด

ประเภท 2: ก๊าซ

• 2.1 ก๊าซไวไฟ
• 2.2 ก๊าซไม่ไวไฟและไม่มีพิษ
• 2.3 ก๊าซพิษ

วัตถุอันตราย ประเภท 2.1: ก๊าซไวไฟ	วัตถุอันตราย ประเภท 2.2: ก๊าซไม่ไวไฟ	วัตถุอันตราย ประเภท 2.3: ก๊าซพิษ
วัตถุอันตราย ประเภท 2.2: ออกซิเจน	วัตถุอันตราย ประเภท 2.3: อันตรายจากการสูดดม

ประเภท 3: ของเหลวไวไฟ

• กลุ่มที่ 1 จุดเดือดเริ่มต้นของ 35 องศาเซลเซียส หรือต่ำกว่า ที่ความดันสัมบูรณ์ 101.3 kPa และ จุดวาบไฟที่เท่าใดก็ตาม เช่น ไดเอทิลอีเทอร์ หรือ คาร์บอนไดซัลไฟด์
• กลุ่มที่ 2 จุดเดือดเริ่มต้นมากกว่า 35 องศาเซลเซียส ที่ความดันสัมบูรณ์ 101.3 kPa และ จุดวาบไฟน้อยกว่า 23 องศาเซลเซียส เช่น น้ำมันเบนซิน และ อะซิโตน
• กลุ่มที่ 3 นอกเหนือจากเกณฑ์ในกลุ่มที่ 1 หรือที่ 2 เช่น น้ำมันก๊าด และ น้ำมันดีเซล

วัตถุอันตราย ประเภท 3: ของเหลวไวไฟ	วัตถุอันตราย ประเภท 3: ติดไฟได้	วัตถุอันตราย ประเภท 3: น้ำมันเตา
	วัตถุอันตราย ประเภท 3: แก๊สโซลีน

ประเภท 4: ของแข็งไวไฟ

• 4.1 ของแข็งไวไฟ สารที่เป็นของแข็งที่จุดติดไฟและลุกติดไฟได้ง่าย เช่น ไนโตรเซลลูโลส, แมกนีเซียม
• 4.2 มีความเสี่ยงต่อการลุกไหม้ได้เอง สารที่เป็นของแข็งที่จุดไฟได้เอง เช่น อะลูมิเนียมอัลคิล, ฟอสฟอรัสขาว
• 4.3 อันตรายเมื่อสัมผัสน้ำ สารที่เป็นของแข็งที่ไวไฟเมื่อเปียกหรือทำปฏิกิริยารุนแรงกับน้ำ เช่น โซเดียม, แคลเซียม, โพแทสเซียม, แคลเซียมคาร์ไบด์

วัตถุอันตราย ประเภท 4.1: ของแข็งไวไฟ

วัตถุอันตราย ประเภท 4.2: มีความเสี่ยงต่อการลุกไหม้ได้เอง

วัตถุอันตราย ประเภท 4.3: อันตรายเมื่อสัมผัสน้ำ

ประเภท 5: สารออกซิไดส์และสารอินทรีย์เปอร์ออกไซด์

• 5.1 สารออกซิไดซ์อื่นที่ไม่ใช่สารอินทรีย์เปอร์ออกไซด์ เช่น แคลเซียมไฮโพคลอไรต์, แอมโมเนียมไนเตรต, ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์, โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต
• 5.2 สารอินทรีย์เปอร์ออกไซด์ ทั้งในรูปของเหลวหรือของแข็ง เช่น เบนโซอิลเพอร์ออกไซด์, คิวมีนไฮโดรเปอร์ออกไซด์

วัตถุอันตราย ประเภท 5.1: สารออกซิไดส์

วัตถุอันตราย ประเภท 5.2: สารอินทรีย์เปอร์ออกไซด์

ประเภท 6: สารพิษและสารติดเชื้อ

• 6.1a สารพิษที่อาจทำให้เสียชีวิตหรือบาดเจ็บสาหัสต่อสุขภาพของมนุษย์หาก สูดดม กลืนกิน หรือดูดซึมทางผิวหนัง เช่น โพแทสเซียม ไซยาไนด์, เมอร์คิวริก คลอไรด์
• 6.1b (ปัจจุบันคือ PGIII) สารพิษที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพของมนุษย์ (หมายเหตุ : สัญลักษณ์นี้ไม่ได้รับอนุญาตจากสหประชาชาติอีกต่อไป) เช่น สารกำจัดศัตรูพืช, เมทิลีนคลอไรด์
• 6.2 สารอันตรายทางชีวภาพ องค์การอนามัยโลก (WHO) แบ่งกลุ่มนี้ออกเป็นสองประเภทคือ หมวด A: ติดเชื้อ และ หมวด B: ตัวอย่าง เช่น การเพาะไวรัส, ตัวอย่างพยาธิวิทยา, เข็มฉีดยาเข้าเส้นเลือดดำ

วัตถุอันตราย ประเภท 6.1: สารพิษ

วัตถุอันตราย ประเภท 6.2: สารติดเชื้อ

ประเภท 7: วัตถุกัมมันตรังสี

วัตถุอันตราย ประเภท 7: วัตถุกัมมันตรังสี

ประเภท 8: สารกัดกร่อน

• 8.1 กรด เช่น กรดซัลฟิวริก, กรดไฮโดรคลอริก
• 8.2 แอลคาไลน์ เช่น โพแทสเซียมไฮดรอกไซด์, โซเดียมไฮดรอกไซด์

วัตถุอันตราย ประเภท 8: สารกัดกร่อน

ประเภท 9: สารอันตรายเบ็ดเตล็ดและสารอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม

สารอันตรายที่ไม่จัดอยู่ในประเภทอื่น เช่น แร่ใยหิน, ลูกแก๊สถุงลมนิรภัย, แพชูชีพแบบเป่าลมเอง, น้ำแข็งแห้ง

วัตถุอันตราย ประเภท 9: เบ็ดเตล็ด

บัญชีรายชื่อสินค้าอันตราย

ในข้อเสนอแนะสหประชาชาติว่าด้วยการขนส่งสินค้าอันตรายจะมีการกำหนดบัญชีรายชื่อของสินค้าอันตรายในส่วนที่ 3 ซึ่งจะประกอบด้วยข้อมูลหลักในการบ่งชี้ข้อมูลของสินค้าอันตรายแต่ละรายการตามข้อมูลหลัก 5 ข้อมูล ดังนี้

1. หมายเลขสหประชาชาติ (UN number)
2. ชื่อที่ถูกต้องทางการขนส่ง (Proper Shipping name)
3. ประเภทสินค้าอันตราย (Class)
4. ความอันตรายรอง (Subsidiary hazard)
5. กลุ่มการบรรจุ (Packing Group)

ในบัญชีรายชื่อสินค้าอันตรายจะมีการบรรจุข้อเสนอแนะในการขนส่งสินค้าอันตรายแต่ละหมายเลขสหประชาชาติ ได้แก่ ข้อเสนอแนะพิเศษ ปริมาณจำกัดและปริมาณยอมรับ การใช้บรรจุภัณฑ์และ IBC การใช้แท็งก์

ปริมาณจำกัดและปริมาณยกเว้น

ปริมาณจำกัด (Limited Quantities) เป็นข้อเสนอแนะเกี่ยวกับปริมาณของสินค้าอันตรายที่ประเมินได้ว่ามีความเสี่ยงต่ำในการขนส่ง ทั้งนี้ ปริมาณของสินค้าอันตรายที่บรรจุในบรรจุภัณฑ์แต่ละชิ้นจะมีผลกับระดับความเสี่ยงซึ่งจะถูกกำหนดให้มีความแตกต่างกันออกไปในแต่ละ UN number ตามแต่ระดับความรุนแรงหรือความเสี่ยงที่แตกต่างกันออกไป สินค้าอันตรายที่ขนส่งในเงื่อนไข Limited Quantities นี้ จะได้รับการยกเว้นไม่ต้องปฏิบัติตามข้อเสนอแนะบางประการ

ปริมาณยกเว้น (Excepted Quantities) สินค้าอันตรายที่มีการจัดการบรรจุในเงื่อนไข Excepted Quantities จะได้รับการยกเว้นในการปฏิบัติตามข้อเสนอแนะของ UN แต่ยังคงจะต้องปฏิบัติตามข้อเสนอแนะในเรื่องการฝึกอบรม การระบุลักษณะความเสี่ยง และข้อเสนอแนะเกี่ยวกับการบรรจุ ในการระบุเงื่อนไขปริมาณยอมรับในแต่ละ UN จะแบ่งเป็น 6 ระดับ (E0, E1,E2,E3,E4 และ E5) ตามปริมาณที่บรรจุในบรรจุภัณฑ์ภายในและผลรวมของปริมาณในบรรจุภัณฑ์ภายนอก