ท้าววนิดาพิจาริณี (บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา)

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
คุณ
ท้าววนิดาพิจาริณี
(บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา)

ท.จ.ว.
Vanida Phicharini.jpg
ท้าววนิดาพิจาริณีเมื่อวันที่ 26 เมษายน พ.ศ. 2493
เกิดบาง บุญธร
4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2429[1]
เสียชีวิต2 มีนาคม พ.ศ. 2513 (84 ปี)
โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ จังหวัดพระนคร
ตำแหน่งท้าววนิดาพิจาริณี (2493–2513)
คู่สมรสเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)
บุตรหม่อมหลวงสงบ สนิทวงศ์
หม่อมหลวงบัว กิติยากร
หม่อมหลวงจินดา สนิทวงศ์
ท่านผู้หญิงมณีรัตน์ บุนนาค
บิดามารดารวย บุญธร
แหว บุญธร

ท้าววนิดาพิจาริณี มีนามเดิมว่า บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม บุญธร; 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2429 – 2 มีนาคม พ.ศ. 2513) บ้างเรียก หม่อมบาง เป็นอนุภรรยาของเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์) เป็นพระอัยยิกาฝ่ายพระชนนีในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และพระปัยยิกาฝ่ายพระราชชนนีในพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว

ประวัติ[แก้]

ชีวิตตอนต้น[แก้]

ท้าววนิดาพิจาริณี เกิดเมื่อวันที่ 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2429[1] เป็นบุตรคนที่สามจากทั้งหมดห้าคนของนายรวย บุญธร กับนางแหว (สกุลเดิม ณ บางช้าง)[2] มารดาของนายรวยเป็นสตรีจากสกุลบุณยรัตพันธุ์[1] ซึ่งสกุลนี้มีบรรพชนเป็นพราหมณ์พฤฒิบาศ รับราชการกรมวังมาแต่กรุงเก่า[3] ในวัยเยาว์ นายรวยเคยสนองพระเดชพระคุณ เป็นจางวางในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูบดีราชหฤทัย ซึ่งมีเจ้าจอมมารดามาจากสกุลบุณยรัตพันธุ์ ทรงรับไว้เป็นบุตรบุญธรรม[1] ส่วนนางแหว เป็นราชินิกุล ณ บางช้าง เป็นบุตรีของนายทัด และเป็นหลานสาวของจางวางด้วงในกรมพระพิพิธโภคภูเบนทร โดยนายทัดเป็นน้องชายของหม่อมแย้มในกรมหลวงวงศาธิราชสนิท[4] สืบเชื้อสายจากท่านยายเจ้ามุข พี่สาวของพระชนกทอง พระราชชนกของสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี[5][6]

ท้าววนิดาพิจาริณีมีพี่น้องร่วมบิดามารดา ได้แก่ ไหว หวั่น เชียงเมี่ยง และม่อย[4] โดยหวั่น เศวตะทัต ผู้เป็นพี่สาว ได้สมรสกับขุนญาณอักษรนิติ (ผล เศวตะทัต) มีบุตรสาวคนหนึ่งชื่อ อุบะ ได้เข้าเป็นอนุภรรยาของเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์อีกคนหนึ่ง

ท้าววนิดาพิจาริณีมีอุปนิสัยสงบเสงี่ยมตามวิสัยของกุลสตรีไทยโบราณ รวมทั้งมีคุณสมบัติในการทำและปรุงอาหารได้รสชาติดี[7]

ชีวิตสมรสและครอบครัว[แก้]

ท้าววนิดาพิจาริณีเข้าเป็นภรรยาของเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์) ซึ่งท้าววนิดาพิจาริณีมีศักดิ์เป็นลูกผู้น้องของสามี ทั้งสองมีบุตรธิดาด้วยกันทั้งหมดสี่คน ได้แก่[8]

  1. หม่อมหลวงสงบ สนิทวงศ์ ถึงแก่กรรมตั้งแต่เด็ก[9]
  2. หม่อมหลวงบัว กิติยากร (25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2452 – 19 กันยายน พ.ศ. 2542)[10] เสกสมรสกับพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ มีพระโอรส-ธิดาหนึ่งพระองค์ กับอีกสามคน[11] หนึ่งในนั้นคือสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
  3. พลโท นายแพทย์ หม่อมหลวงจินดา สนิทวงศ์ (26 สิงหาคม พ.ศ. 2459 – 24 ตุลาคม พ.ศ. 2530) สมรสกับท่านผู้หญิงเกนหลง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา มีบุตรสามคน[12]
  4. ท่านผู้หญิงมณีรัตน์ บุนนาค (23 มิถุนายน พ.ศ. 2465 – 23 เมษายน พ.ศ. 2543) สมรสกับสุรเทิน บุนนาค มีบุตรสองคน[13]

ท้าววนิดาพิจาริณีและเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์เป็นผู้เลี้ยงดูสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่มีชันษา 3 เดือน ในระหว่าง พ.ศ. 2475-2477 เมื่อหม่อมหลวงบัว กิติยากร ธิดา ต้องติดตามหม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร ผู้สามี ไปปฏิบัติราชการตำแหน่งเลขานุการเอก ณ สถานเอกอัครราชทูตไทยประจำกรุงวอชิงตัน สหรัฐอเมริกา[14] หลังเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ถึงแก่อสัญกรรมแล้ว ท้าววนิดาพิจาริณียังอาศัยอยู่ที่บ้านถนนพระราม 6 กระทั่งช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง จึงย้ายไปอาศัยกับหม่อมหลวงบัวที่วังเทเวศร์ ก่อนย้ายไปอาศัยกับหม่อมหลวงจินดาที่ตำบลบางซ่อน หลังบ้านที่บางซ่อนถูกระเบิดจากภัยสงคราม จึงได้ย้ายกลับมารวมกันที่วังเทเวศร์อีกครั้ง[15] กระทั่งในช่วงบั้นปลายชีวิตจึงได้ไปอาศัยร่วมกับครอบครัวของท่านผู้หญิงมณีรัตน์ที่บ้านนอกเมือง ตำบลหลักสี่ อำเภอบางเขน จังหวัดพระนคร[16]

ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานบรรดาศักดิ์ให้เป็น "ท้าววนิดาพิจาริณี" เมื่อวันที่ 25 เมษายน พ.ศ. 2493[17] อันถือเป็นการสถาปนายศบรรดาศักดิ์ชั้นท้าวนาง สำหรับข้าราชสำนักฝ่ายใน ตามโบราณราชประเพณีเป็นครั้งสุดท้าย

ถึงแก่อนิจกรรม[แก้]

ท้าววนิดาพิจาริณี (บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา) ด้วยอาการปอดบวมและหัวใจวายตั้งแต่วันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2513 กระทั่งถึงแก่อนิจกรรมเมื่อเวลา 01.19 น. ของวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2513 ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์[18] พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จพระราชดำเนินไปพระราชทานน้ำอาบศพ การนี้พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร โปรดเกล้าฯ พระราชทานโกศไม้สิบสองประกอบศพ พร้อมเครื่องประกอบอิสริยยศ ตั้งศพ ณ ศาลาบัณณรศภาค วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม[19] และพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 30 มีนาคม พ.ศ. 2513 ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส[20]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]

ลำดับสาแหรก[แก้]

อ้างอิง[แก้]

เชิงอรรถ
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 พุทธานุวัตร, หน้า 1
  2. สมภพ ภิรมย์, ศาสตราจารย์ น.อ.. "สาแหรกครอบครัว (Family Tree) ลำดับพระมหากษัตริย์ในพระบรมราชจักรีวงศ์เฉพาะสายที่สืบราชสมบัติ". พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : อมรินทร์การพิมพ์. 2528
  3. สาส์นสมเด็จ ลายพระหัตถ์สมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ และสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ภาค 3, หน้า 131
  4. 4.0 4.1 พุทธานุวัตร, หน้า 2
  5. ทรงวิทย์ แก้วศรี. เกียรติคุณหม่อมหลวงพวงร้อย อภัยวงศ์. กรุงเทพฯ : อมรินทร์การพิมพ์, มมป., หน้า 15
  6. พุทธานุวัตร, หน้า 17
  7. พุทธานุวัตร, หน้า 6
  8. พุทธานุวัตร, หน้า 3
  9. เสด็จฯ ดอย จดหมายเหตุรายวันคราประทับภูพิงคราชนิเวศน์ เชียงใหม่ พ.ศ. 2513. ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พิมพ์พระราชทานในการพระราชทานเพลิงศพท้าววนิดาพิจาริณี (บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา) ท.จ.ว., หน้า 14
  10. ราชินีทรงบำเพ็ญพระราชกุศล เนื่องในโอกาสวันคล้ายวันถึงแก่พิราลัยหม่อมหลวงบัว กิติยากร
  11. "ประวัติ หม่อมหลวงบัว กิติยากร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-11-29. สืบค้นเมื่อ 2012-04-22.
  12. อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พลโทนายแพทย์ มล. จินดา สนิทวงศ์
  13. ชมรมสายสกุลบุนนาค
  14. สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ. รัตนราชินีศรีประเทศ. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, หน้า 14-15
  15. พุทธานุวัตร, หน้า 5-6
  16. พุทธานุวัตร, หน้า 8
  17. "เรื่องพระราชทานบรรดาศักดิ์ฝ่ายใน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 67 (25ง): 1703–1704. 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2493. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= (help)
  18. พุทธานุวัตร, หน้า 9
  19. พุทธานุวัตร, หน้า 11
  20. เสด็จฯ ดอย จดหมายเหตุรายวันคราประทับภูพิงคราชนิเวศน์ เชียงใหม่ พ.ศ. 2513. ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พิมพ์พระราชทานในการพระราชทานเพลิงศพท้าววนิดาพิจาริณี (บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา) ท.จ.ว., หน้าปก
  21. "แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ฝ่ายหน้าและฝ่ายใน ประจำปี 2493" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 1805 (25): 1807. 2 พฤษภาคม 2493. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= (help)
  22. "แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 70 (29 ง): 2049. 12 พฤษภาคม 2496. สืบค้นเมื่อ 16 เมษายน 2563. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
บรรณานุกรม